Với người yêu sách, một hiệu sách còn hơn cả một nơi mua bán sách. Những tiệm sách cũng có đủ chuyện hay để kể, để viết cuốn sách của riêng mình.
Những ngày dịch bất ổn này, đọc là một trong những cách giúp bạn bình tâm. Vậy, tôi xin gửi đến bạn một chuyến chu du nhỏ, lạc vào những tiệm sách tại châu Âu, và tìm hiểu về câu chuyện của chúng.
Shakespeare and Company, Pháp: Hội hè văn chương miên man
Năm 1919, một người phụ nữ Mỹ tên Sylvia Beach đã mở một tiệm cho mượn và bán sách. Bà lấy tên tiệm là Shakespeare and Company, đặt tại số 8 phố Dupuytren, Paris.
Đến năm 1921, tiệm được chuyển đến địa chỉ số 12 đường l’Odéon. Tại đây, tiệm sách nhỏ đã chứng kiến biết bao buổi gặp mặt của những tên tuổi lớn trong nền văn chương thế giới. Họ là những người thuộc Thế Hệ Lạc Lối (Lost Generation) như Ernest Hemingway, F. Scott Fitzgerald hay Gertrude Stein.
Đây cũng là quán quen của James Joyce, tiểu thuyết gia nổi tiếng người Ireland. Ông đến đây để làm việc, xuất bản các tác phẩm của mình, trong đó có tiểu thuyết để đời Ulysses. Shakespeare and Company từng là nơi xuất bản và phân phối những tựa sách tiếng Anh gây tranh cãi và bị cấm tại Anh và Mỹ.
Tháng 12/1941, quân Đức chiếm Paris trong thế chiến thứ 2, tiệm sách bị đóng cửa vĩnh viễn.
Năm 1958, trong một bữa tối, Sylvia Beach đã ngỏ ý trao tên của tiệm sách cũ cho một hiệu sách khác mang tên Le Mistral.
Le Mistral do George Whitman, một công chức người Mỹ dựng nên. Cũng như Shakespeare and Company, Le Mistral là nơi tụ họp của những tên tuổi thuộc thế hệ Beat (Beat Generation), sau Thế Hệ Lạc Lối, như Allen Ginsberg, Gregory Corso hay William S. Burroughs.
Đến năm 1964, vào dịp kỷ niệm 400 năm ngày mất của Shakespeare, tiệm sách Le Mistral chính thức đổi tên thành Shakespeare and Company với ý nghĩa viết tiếp huyền thoại của tiệm sách cũ.
Ngày nay, Shakespeare and Company là điểm đến yêu thích của khách du lịch Paris. Tiệm vẫn là điểm hẹn của các cây bút hiện đại với các sự kiện văn chương như tiệc trà chủ nhật, tọa đàm, giải thưởng, review sách.
Tháng 2/2021, tôi trở lại nơi này, lượng khách của tiệm giảm mạnh do COVID-19. Nhưng hàng ngàn người đọc đã cứu tiệm sách bằng cách đăng ký online gói mua 12 cuốn sách 1 năm. Dường như chẳng điều gì, kể cả chiến tranh lẫn bệnh dịch, có thể dập tắt bữa tiệc văn chương miên man ở nơi này.
Địa chỉ: Shakespeare and Company — 37 Rue de la Bûcherie, 75005 Paris
Livraria Lello, Bồ Đào Nha: Những điều tình cờ của lịch sử
Tất cả bắt đầu từ một lần trúng xổ số đầu thế kỷ 20 của Ernesto Chardon, một người đàn ông Pháp.
Ernesto đã dùng số tiền thưởng để mở công ty xuất bản Livraria Internacional de Ernesto Chardron. Ông mở một hiệu sách, kiểm duyệt nội dung, tuyển lựa và in sách.
Sau khi ông mất ở tuổi 45, công ty và hiệu sách được bán cho công ty nhà Lugan và sau đó là anh em nhà Lello, những người cũng có đam mê với sách. Từ đó, tên gọi Lello được gắn liền với hiệu sách kiều diễm này.
Trong suốt lịch sử tồn tại, hiệu sách nổi tiếng không chỉ bởi kiến trúc và nội thất lộng lẫy. Bồ Đào Nha thừa hưởng từ Livraria Lello nền văn chương kinh điển của thế giới, với các tác phẩm được dịch sang tiếng Bồ Đào Nha của Shakespeare, Alexandre Dumas, Gustave Flaubert, Victor Hugo hay Charles Darwin.
Tiệm Lello mang trên mình những ngẫu nhiên thú vị của số phận. Từ cách Ernesto trúng số và thực hiện ước mơ đời mình, đến cách cầu thang bên trong được sơn đỏ thay vì nâu do thợ sơn hiểu lầm lời yêu cầu của kiến trúc sư.
Mới đây, người ta còn phát hiện ra dưới quầy tính tiền, những nhân viên cũ đã cất những tấm vé số đã gần trăm tuổi. Họ cũng đã nuôi giấc mộng đổi đời như Ernesto.
Thú vị hơn, đã có một thời gian các Potterhead (fan của Harry Potter) tìm đến hiệu sách để tận mắt chiêm ngưỡng nơi được coi là nguồn cảm hứng của tác giả J. K. Rowling. Có tin đồn, tác giả đã đến hiệu sách này hằng ngày khi bà ở Porto.
Nhưng đến năm 2020, trong một dòng tweed, J. K. Rowling nói bà chưa từng đến đây, và cũng không lấy cảm hứng từ hiệu sách khi xây dựng không gian bên trong trường Hogwarts.
Địa chỉ: Livraria Lello — R. das Carmelitas 144, 4050-161 Porto
Atlantis Books, Hy Lạp: Cây phả hệ bạn bè
Năm 2002, hai chàng trai Oliver và Craig có một tuần nghỉ ngơi ở đảo Santorini. Nhâm nhi những ly rượu vang, họ tự hỏi vì sao nơi này lại không có một hiệu sách. Hai năm sau, họ và những người bạn trở lại Oía, một ngôi làng tuyệt đẹp ở Santorini, và mở hiệu sách Atlantis.
Riêng cái tên đã có câu chuyện của riêng nó. Atlantis, tiếng Hy Lạp nghĩa là Đảo Atlas, là vùng đất hư cấu được miêu tả trong các bài đối thoại của triết gia người Hy Lạp Plato.
Atlantis và Santorini mang nhiều nét tương đồng, từ cấu tạo địa lý đến sự kiện động đất nhấn chìm đảo. Nhiều chuyên gia cho rằng Santorini chính là Atlantis mà Plato miêu tả. Vì vậy, Oliver và Crag đã lấy cái tên này cho hiệu sách đầu tiên tại đảo Santorini.
Khác với trang sử trăm năm của Lello, điều đặc biệt của nơi này là cách những người chủ trẻ mang đến cho hiệu sách. Họ mang đến đây tình bạn, những chú chó mèo, những nghệ sĩ, nhà văn và rất nhiều những cuốn sách thú vị. Tại đây, bạn có thể tìm được một trong những bản in đầu tiên của cuốn Hoàng Tử Bé.
Gần 20 năm sau, những người bạn giờ đây đã kết hôn và sinh ra những đứa trẻ. Họ vẽ những cột mốc ấy lên trên bức tường của hiệu sách, với hy vọng một ngày, hiệu sách sẽ đồng hành cùng thế hệ tiếp nối, vẽ tiếp cây phả hệ bạn bè trên tường.
Và trước cả khi bức tường ấy được phủ đầy bằng các sự kiện cuộc đời họ, hiệu sách nhỏ Atlantis đã trở thành điểm đến yêu thích của những người lữ lành yêu sách đến Santorini.
Địa chỉ: Atlantis Books — Nomikos Street, Oía
Libreria Acqua Alta, Ý: Sẵn sàng lên cùng nước
Triều cường là cơn ác mộng của nhiều cơ sở kinh doanh dọc kênh ở Venice. Để khắc phục, hay đúng hơn là “sống chung với lũ,” hiệu sách Libreria Acqua Alta đã quyết định dùng triều cường làm nên nét độc đáo riêng của hiệu sách.
Libreria Acqua Alta tiếng Ý là Tiệm Sách Triều Cường. Đúng theo tên gọi, hằng ngày, vài tiếng buổi chiều, hiệu sách đón nước tràn vào.
Tất cả sách đều được đôn lên cao, đặt trên chiếc thuyền gondola nổi tiếng của Venice, trong bồn tắm, trong các thùng chống nước. Những bậc thang cũng được tạo hình từ những cuốn sách cũ đã nát do nước. Nhân viên đi ủng mưa trong tiệm, những chú mèo lang thang cũng được chào đón ở đây, được nằm lên các giá sách cao để né nước, đợi triều cường rút.
Tất cả tạo nên một khung cảnh vừa hỗn loạn, tạm bợ, vừa an tâm, chắc chắn. Nhưng cả nhân viên lẫn khách hàng vẫn tập trung, lặng lẽ đọc và chọn sách.
Có lẽ, một khi người ta đã đắm chìm trong thế giới của sách, những trở ngại kia cũng chẳng làm họ phiền. Hệt như những chú mèo mơ màng ngủ trên sách, họ yên tâm đợi nước rút để tiếp tục cuộc hành trình lang thang của mình.
Địa chỉ: Libreria Acqua Alta — Calle Lunga Santa Maria Formosa, 5176b, 30122 Venezia VE