Đầu tư chứng khoán chắc chắn không còn là chủ đề xa lạ, khi có đến 1,5 triệu tài khoản cá nhân mở mới trong năm 2021 - kỷ lục của thị trường chứng khoán Việt Nam. Trong số này có rất nhiều bạn trẻ, chỉ ở độ tuổi đôi mươi.
Đầu tư ở độ tuổi nào cũng không tránh khỏi sai sót, huống chi ở tuổi 20, khi kinh nghiệm còn ít. Chính bản thân mình ở tuổi 20 cũng từng mơ mộng nên mắc phải những sai lầm rất… đời thường và dễ hiểu.
Cho nên bữa nay mình tâm sự vài dòng để tổng hợp lại. Bạn nào đã, đang và sẽ đầu tư có thể đọc thử để tránh nhé.
Sai lầm 1: Nghĩ mình có thể ngồi nhà lướt các room chứng khoán trên Telegram và hy vọng thật sự hiểu rõ về một công ty
Nếu thời xưa ta lê la các quán cà phê chứng khoán, thì thời nay ta lê la các room chứng khoán trên Telegram. Tuy vậy, vẫn luôn có một điều không đổi. Đó là với đa phần người sinh ra không gốc gác, không có gì nổi trội (như mình), ở tuổi 20 chỉ là lính lác chạy vòng gửi xe.
Ở cái vị thế đó, không có mấy người thật sự muốn chia sẻ cho bạn những thông tin thật sự quan trọng. Họ chỉ tung ra những gì mà họ muốn số đông tin và biết. Những thông tin đó là thật hay ảo chỉ có họ biết, và tùy ý họ chơi. Không phải cái nào cũng sai, nhưng bạn đang bị họ dắt đi theo ý họ.
Sai lầm 2: Nghĩ rằng có cơ hội gặp và nói chuyện với những tay chơi lớn nhất thì mình có thể thắng
Những "tay chơi" lớn ở đây chính là HĐQT (hội đồng quản trị) của một công ty niêm yết. Hồi 22 tuổi, mình được vài lần ngồi nói chuyện trực tiếp với HĐQT công ty, theo các sếp đi họp HĐQT các công ty khác, ngồi chung bàn ăn và rồi đầu tư theo họ nói. Vậy mà vẫn lầm.
Sau này già rồi, ngồi HĐQT (của công ty hạt mè ở Anh và Sing) với làm cố vấn thì mình mới hiểu vì sao hồi xưa mình có "alô model" ngon vậy mà vẫn lầm. Đó là vì những tính toán, hứa hẹn hay kế hoạch của người ta luôn có biến số.
"Alô model" ở đây là đi hỏi thông tin từ người trực tiếp làm liên quan đến những công ty bạn muốn đầu tư, hoặc đang làm ở những chỗ nhìn được dòng tiền rõ hơn bạn. Có vô số cách làm, miễn bạn không phạm pháp theo luật insider trading của nước bạn đang ở là được.
Có những người bạn gặp, nói chuyện, ăn uống hằng ngày mà còn có thể không biết người ta muốn gì thật sự thì huống gì những người mà bạn chỉ gặp vài lần và nói chuyện dăm ba câu.
Có những công ty chứng khoán cũng bàn tính với HĐQT xong về đánh đấm theo, nhưng nhiều lúc cùng chìm xuồng cả vì người ta đổi ý mấy hồi. Mình thấy có mấy lần người ta đã tính toán lật kèo với người khác ngay trên một bàn ăn.
Sai lầm 3: Nghĩ rằng một phương pháp phân tích nào đó mình được học bài bản sẽ luôn đúng
... do đó coi thường cách làm của người khác, vì nghĩ cách đó ít bài bản hơn.
Đây là bệnh của những người học CFA hay Master Finance mình hay gặp. Các nghiên cứu khoa học đăng trên các chuyên trang nghiên cứu hàng đầu quan sát dữ liệu từ những năm 1970s đến nay cho thấy cả phân tích kỹ thuật và phân tích cơ bản đều có thể hữu dụng, nhưng... tùy điều kiện thị trường.
Giáo sư Andrew Lo của MIT đã đề xuất ra lý thuyết Adaptive Market Hypothesis, nghĩa là thị trường sẽ linh hoạt co giãn và điều chỉnh, lúc thì hiệu quả, lúc thì không. Dựa vào đặc tính đó, lúc thì phân tích kỹ thuật có thể phát huy, lúc thì phân tích cơ bản sẽ tốt.
Quan trọng hơn, phương pháp là một chuyện, áp dụng lại là một chuyện khác. Một ví dụ vui nho nhỏ là mình từng làm thử một thí nghiệm trong lớp học ở Anh về định giá Twitter. Sau khi mình trưng ra những thông tin trên trang web của Damodaran để định giá Twitter, thì 23 bạn sinh viên cho được hơn 10 kết quả định giá khác nhau.
Mà đó là còn chưa kể mọi người đều lấy dữ liệu input đầu vào từ một nguồn. Chứ nếu đưa nguyên toàn bộ thông tin và báo cáo công ty cho sinh viên tự thu thập dữ liệu thì chắc số kết quả khác nhau sẽ còn nhiều hơn. Đó là vì có những con số trong mô hình định giá là tùy quan điểm xử lý của người làm.
Sai lầm 4: Đi cãi nhau với người không cùng quan điểm với mình về đầu tư
Việc này thực sự không giúp được cái gì cả, vì 2 quan điểm khác nhau có thể không bao giờ gặp được nhau. Điều này thì nghiên cứu tâm lý học và kinh tế học đã có thực nghiệm.
Daron Acemoglu, ứng viên hàng đầu trong danh sách chờ đoạt giải Nobel Kinh tế và tác giả của cuốn sách Why Nations Fail, có một mô hình toán chứng minh bằng toán học. Đó là khi định kiến ban đầu thỏa mãn một điều kiện nào đó, 2 người sẽ không bao giờ có thể đồng ý với nhau.
Vì vậy không nên cãi nhau. Nó chỉ làm bạn mất thời gian, năng lượng và tâm trí. Chúng ta chỉ nên thừa nhận rằng chúng ta khác quan điểm (agree to disagree).
Có điều, ở tuổi 20 thì chúng ta thường thích được thừa nhận mình đúng, và rất khó nhận mình sai. Trẻ trâu mà.
Cho giờ mình ít khi nào đi cãi nhau lắm. Rảnh đi ngủ sướng hơn.
Sai lầm 5: Sợ mất cơ hội
Cái sai lầm này thì mình mắc rất nhiều lần, mà mọi người còn hay gọi là FOMO với "đu đỉnh". Lần đầu tiên mình học bài học này là với cổ phiếu SAM, sau đó là Bông Bạch Tuyết (BBT). Tuổi nhỏ dại khờ. Chỉ có đu đỉnh không sai là Vinamilk thần thánh.
Nói chung là khi mình nhỏ, mới ra trường, thấy cổ phiếu tăng ầm ầm thì mình nghĩ đơn giản kiểu giờ cổ phiếu ra ầm ầm, IPO mà không ráng liều thì mai mốt làm sao có cơ hội. Cuối cùng thì mình cũng may, kiếm được tiền qua mấy đợt IPO ngân hàng như Eximbank, Sacombank với mấy đợt lên của FPT.
Cơ mà về sau mình "cúng" lại cho SAM với Bông Bạch Tuyết cũng không ít. Cũng may là năm 2007 mình bán cổ phiếu trước khi đi học thạc sĩ, cũng không làm cổ đông dài hạn khi cổ phiếu về đáy lịch sử.
Sau này những đợt kiếm tiền từ 2010 dạy cho mình là bình quân cứ 3 năm sẽ có 1 năm kiếm ngon lành, thậm chí năm 2021 và từ tháng 06/2020 còn cực kỳ ngon lành. Vì vậy bạn không bao giờ cần FOMO. Cơ hội luôn luôn có.
Người đã từng đi qua nhiều cơ hội và từng kiếm được tiền ở một vài cơ hội sẽ bớt FOMO. Nhưng phải đã từng đu đỉnh FOMO mới biết sợ. Mình tuổi nhỏ cũng như ai thôi, không có khôn hơn ai cả. Rồi thời của từng người sẽ tới, đừng sợ lỡ tàu.
[Xem tiếp]: Những mộng mơ và sai lầm của tuổi 20 khi đầu tư (Phần 2).
Hình ảnh minh họa đến từ nguồn mở Streamline.