Đây là hai chủ đề tưởng chừng như chẳng có mối liên hệ mật thiết nào, nhưng trên thực tế lại gắn liền với tất cả con người trên thế giới này.
Chỉ trong năm 2020, chúng ta đã nhìn được thêm nhiều mặt của sự kỳ thị, cụm từ mà trước đây phần lớn mọi người sẽ bắt gặp khi đọc về những tài liệu bảo vệ quyền cho cộng đồng LGBTIQ+.
Những tin tức về người châu Á đeo khẩu trang bị đánh đuổi tại phương Tây, tên của học sinh người Việt bị chọc ghẹo trên giảng đường Mỹ, hay mới đây nhất là người Đà Nẵng thành nạn nhân khi bị xa lánh và diễu cợt chỉ vì bùng phát dịch… Những câu chuyện về sự áp bức và miệt thị trên khắp thế giới đã mang khái niệm kỳ thị đến gần với chúng ta hơn bao giờ hết.
Sự kỳ thị là gì?
Kỳ thị là quá trình hình thành thái độ không chấp nhận và áp đặt cái nhìn tiêu cực; gán nhãn cho một người hoặc một nhóm người trên cơ sở là sự khác biệt về một đặc điểm nào đó.
Những phẩm chất dẫn đến sự phân biệt đối xử rất đa dạng. Đó có thể là giới tính, độ tuổi, sắc tộc, quốc tịch, xu hướng tính dục, địa vị xã hội, khuyết tật, tôn giáo, quan điểm chính trị, trình độ học vấn, con trưởng - con thứ, con đẻ - con nuôi, dân bản địa - dân nhập cư, nghĩa vụ quân sự, vân vân. Sự kỳ thị, dù được thể hiện như thế nào, cũng sẽ gây ra cảm giác buồn bã, thậm chí phẫn nộ ở một số người.
Sự kỳ thị, khi ở tầm vĩ mô, có thể dẫn đến sự diệt vong của cả một dân tộc, như thảm kịch tàn sát người Do Thái trong thế chiến thứ 2. Trong đời sống hằng ngày, vấn nạn này ảnh hưởng mạnh mẽ tới sức khoẻ và tinh thần của nhiều người bất kể danh phận của họ.
Sự đay nghiến của cư dân mạng
Những ngày gần đây, mạng xã hội đang xôn xao vì Lynk Lee tiết lộ về lần đầu quan hệ tình dục trên Bar Stories. Những chia sẻ của cô đã làm dấy một làn sóng kỳ thị: người mạnh miệng tuyên bố sẽ ngừng hâm mộ, người xoáy vào việc Lynk là người chuyển giới để châm chọc.
Khó có thể tưởng tượng rằng một ngôi sao dị tính, nếu chia sẻ về lần đầu quan hệ vào lúc 30 tuổi, cũng sẽ bị chửi rủa là dung tục hay rẻ rúng như Lynk Lee đã bị. Ngoài việc đây chính là sự kỳ thị về giới tính và xu hướng tính dục, tại sao chúng ta lại dè bỉu tình dục đến vậy?
Đằng sau sự kỳ thị giới tính và xu hướng tính dục là sự dè bỉu tình dục
Nếu tình dục là là một nỗi đáng xấu hổ hay một sự thấp kém, có chăng mỗi chúng ta đều đã sinh ra từ sự ghê tởm và vết nhơ đó? Thay vì gắn tình dục với sự dơ bẩn, hãy thử nhìn nhận nó theo hướng này.
Alain de Botton, một nhà triết học gia hiện đại nói: “Tình dục chính là sự thanh tẩy những điều trần tục nhất bởi vì khi đó một con người khác đang chấp nhận bạn, toàn bộ con người của bạn, không phải đây là điều tuyệt vời nhất sao?”
Từ thời phong kiến đến nay, xã hội vẫn có những cách để uốn nắn con người ta sống trong một khuôn khổ nghiêm ngặt về tình dục. Những cô gái "ăn cơm trước kẻng", hay chẳng may có thai mà không chồng sẽ bị đay nghiến một cách cay nghiệt hay thậm chí nhận các hình phạt.
Ngày nay, tình dục lại càng dễ bị hiểu nhầm là một thứ xấu xa, tệ hại khi những vụ việc tiêu cực liên quan đến nó liên tục diễn ra. Kéo theo đó là những sự công kích cá nhân, được lôi kéo và hùa theo từ hàng xóm láng giềng cho đến anh chị em cô bác.
Tuy còn rất nhiều chông gai nhưng chúng ta đã đi được một con đường dài trong cuộc cách mạng tình dục ở Việt Nam. Thay vì sống theo tư tưởng truyền thống là phục vụ cho đàn ông, phụ nữ giờ đã có thể lên tiếng để khẳng định nhu cầu và khoái cảm tình dục của mình. Thế nhưng, như bị bỏ rơi bên lề, những chủ đề tình dục của giới LGBTIQ+ vẫn là chủ đề đàm tiếu như một thú tiêu khiển của cộng đồng mạng, đơn giản chỉ vì sự tọc mạch và thiếu hiểu biết.
Ta (nên) nói gì khi nói về tình dục?
Tư duy về tình dục phải đến từ cái nhìn trực diện, thẳng thắn để có thể hiểu đúng và hiểu đủ. Hiểu được tình dục là gì về căn nguyên, để rồi biết cảm thông, thấu hiểu cho người khác.
Tình dục, ngoài việc là một hoạt động duy trì nòi giống của động vật (trong đó có con người), còn là một dạng ngôn ngữ giao tiếp bằng cơ thể, bằng xúc cảm, giúp hai người có sự kết nối và gắn bó mật thiết với nhau hơn ở tầng vật lý, bất kể giới tính và xu hướng tính dục.
Những ai khinh rẻ, báng bổ hay sợ hãi tình dục sẽ tiếp cận chủ đề với một tinh thần tiêu cực hoặc đùa cợt, và chắc chắn điều đó cũng khởi nguồn từ một nhận thức sai lệch. Tình dục cần được trân trọng như một phần tuyệt vời của cuộc sống, xứng đáng để ta tìm hiểu cũng như tận hưởng một cách đúng đắn.
Quan điểm của chúng ta về tình dục đa phần phụ thuộc việc chúng ta tồn tại ở đâu, tại thời điểm nào. Chuẩn mực đạo đức tình dục của chúng ta không cố định ở một điểm: chúng tiến hóa, và sẽ tiếp tục tiến hoá.
Tóm lại là, mặt trái đến từ con người, mọi thứ khác đều vô tội. Đừng vội dè bỉu, mà hãy trau dồi thêm kiến thức để xoá bỏ những định kiến và kỳ thị về tình dục.
Vòng xoáy tiêu cực
Chắc chắn trong bất cứ chúng ta, đều tồn tại một sự kỳ thị nhất định, hoặc chí ít là những định kiến vô thức. Và chúng ta cũng là nạn nhân của kỳ thị, cuốn chúng ta vào một vòng xoáy vô tận của sự tiêu cực. Để chấm dứt vòng luẩn quẩn này, cần có một quá trình nơi tất cả chúng ta vừa học, vừa nhận thức và vừa thực hành.
Cách đầu tiên để bạn không kỳ thị người khác, chính là nghĩ thật kỹ trước khi nói và viết. Hãy luôn trau dồi kiến thức, có những trải nghiệm vượt ra khỏi vùng an toàn để có thể hiểu, cảm thông với sự khác biệt.
Hãy tách bản thân và cảm xúc dữ dội của mình ra khỏi lời nói. Hãy đóng góp một cách văn minh. Hãy luôn tin rằng mỗi lời nói và hành động của mình đều tác động một cách mạnh mẽ đến cuộc sống người khác và có trách nhiệm với nó.
Quan trọng hơn, hãy đặt mình vào vị trí của người hay tập thể bạn nói đến. Nếu những lời công kích bạn nói lên không thể áp dụng với đại đa số, đó chính là sự kỳ thị.
Tiêu trừ năng lượng tiêu cực
Nếu bạn là nạn nhân của sự kỳ thị, điều đầu tiên cần làm là giữ bình tĩnh và không cá nhân hoá vấn đề. Việc ôm hết những cảm xúc tủi thẹn, giận dữ, hoặc căm ghét bản thân vào bên trong là điều dễ hiểu, nhưng bạn không nên như vậy.
Sự kỳ thị là vấn đề xã hội, và chỉ có thể giải quyết bằng thông tin, tự nhận thức, và chấp nhận. Hãy luôn tin rằng vẫn sẽ có những người luôn yêu thương và hỗ trợ bạn. Hãy tìm đến những chuyên gia tâm lý nếu bạn thấy cần, tìm kiếm sự giúp đỡ không phải là điều đáng xấu hổ. Sau khi cảm thấy bình tâm hơn, bạn có thể giúp giải thích để phá vỡ sự kỳ thị.
Quay trở lại câu chuyện Lynk Lee, cô ấy đã rất khéo léo khẳng định LGBTIQ+ không phải là giai đoạn trong cuộc sống bằng cách kể chuyện đời tư trong một tâm thế thoải mái.
Niềm tin rằng xu hướng tính dục không phải là bẩm sinh mà do môi trường tạo nên là khái niệm sai lầm, nhấn mạnh hoặc tôn vinh chủ nghĩa dị tính luyến ái. Để xóa bỏ những tư tưởng sai lệch như thế này, bạn có thể can thiệp khi người khác bêu xấu LGBTIQ+ do áp lực của xã hội/môi trường, hoặc truyền bá về những ảnh hưởng tiêu cực của sự kỳ thị và thành kiến. Mỗi chúng ta đều có thể tác động đến và chống trả lại những hình thái của sự kỳ thị ở khắp mọi nơi.
Bài viết thể hiện góc nhìn và trải nghiệm của tác giả, không nhất thiết là của Vietcetera.