Kể từ lúc nam phi công người Anh được xác định nhiễm Covid-19, trở thành bệnh nhân số 91 (BN 91) tại Việt Nam, các y bác sĩ, nhân viên y tế dường như quên mất định nghĩa về mặt thời gian mà lao vào cuộc chiến mới đầy cam go. 116 ngày chạy chữa là khoảng thời gian ê-kíp điều trị "đi trên dây", căng não với từng quyết định để đưa nam phi công thoát khỏi lưỡi hái tử thần, hồi phục kỳ diệu trở về nước.
"Nếu ở bất cứ nơi nào khác, tôi có lẽ đã chết"
Nam phi công người Anh xúc động chia sẻ trên BBC khi tỉnh dậy sau chuỗi ngày chìm trong hôn mê vì Covid-19. 116 ngày nằm viện, có những lúc tưởng chừng BN 91 đã phải dừng lại hành trình cuộc sống của mình ở tuổi 43 khi 2 lá phổi đông đặc hoàn toàn, máu huyết không thể lưu thông.
Nhưng với sự nỗ lực của toàn bộ ê-kíp điều trị, nam phi công dần dần hồi phục 1 cách thần kỳ và cuối cùng quay trở về nước trên chính máy bay mình từng cầm lái. Trong suốt quá trình BN 91 điều trị tại 2 bệnh viện lớn ở TP.HCM, ê-kíp điều trị đứng ngồi không yên khi những chỉ số "sự sống" của bệnh nhân liên tục "nhảy múa" 1 cách bất thường.
Chúng tôi dành chuyến đi đặc biệt nhất vào những ngày cuối năm 2020 để tìm gặp lại những y bác sĩ đã điều trị cho BN 91. Giờ đây, họ là những người đã làm nên kỳ tích, và ai cũng lưu giữ những ký ức không thể nào quên.
65 ngày "đi trên dây"
Gần một năm tham gia vào công tác cứu chữa bệnh nhân nhiễm Covid-19, bác sĩ BS.CK2 Nguyễn Thanh Phong – Trưởng Khoa Nhiễm D, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM cùng đội ngũ nhân viên trong khoa đã trải qua rất nhiều ca nhiễm nặng. Nhưng hiếm có trường hợp nào "mịt mờ phương hướng" như BN 91.
Nhớ lại những ngày đầu điều trị cho BN 91, bác sĩ Phong chia sẻ khi mới nhập viện, bệnh nhân vẫn tỉnh táo, đi lại bình thường nhưng lại không ăn được thức ăn Việt. Để chiều lòng, nhân viên y tế của bệnh viện đã phải liên hệ với nơi công tác của bệnh nhân - Vietnam Airlines, để hỗ trợ đặt thức ăn riêng. Vài ngày sau bệnh nhân bị suy hô hấp tăng dần, cần hỗ trợ hô hấp thở oxy mũi, thở máy xâm lấn, can thiệp ECMO ngay tại phòng cách ly áp lực âm…
"Tôi vẫn còn nguyên cảm giác bồi hồi, có chút căng thẳng khi lần đầu tiếp nhận và điều trị cho BN 91. Bệnh nhân này có tải lượng virus cao so với những bệnh nhân thông thường nên nguy cơ lây nhiễm cho nhân viên y tế rất cao. Đặc biệt, diễn tiến bệnh của nam phi công luôn bất thường khiến các bác sĩ phải toát mồ hôi hột. Như khi mở khí quản cho bệnh nhân thì bất ngờ máu chảy liên tục, đang nằm thì bệnh nhân bị tràn khí màng phổi. Hay có thời điểm hai lá phổi của bệnh nhân bị đông đặc hoàn toàn, lằn ranh sinh tử vô cùng mong manh mà thuốc đặc trị từ nước ngoài nhập về vẫn chưa hề có… Đó là giai đoạn rất mệt mỏi, khó khăn và áp lực với ê-kíp điều trị".
Để kịp thời hội chẩn và theo dõi sát diễn biến tình trạng của BN 91, một nhóm các chuyên gia đầu ngành của hai Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới và Bệnh viện Chợ Rẫy (gồm hồi sức, huyết học, dinh dưỡng, vi sinh, dược lâm sàng, hô hấp…) và tiểu ban điều trị Covid-19 của Bộ Y tế được thành lập. Tình hình BN 91 được cập nhật 24/24. Ngoài ra, bệnh viện còn bố trí một đội ngũ điều dưỡng khoảng 20 người để tham gia điều trị cho BN 91.
Trong quá trình điều trị, hệ miễn dịch của bệnh nhân đã phản ứng quá mức khi bị virus tấn công, làm sản sinh "cơn bão" cytokine chống lại chính cơ thể nam phi công. Đây là nguyên nhân chính gây ra hội chứng suy-hô-hấp-cấp và suy-đa-tạng, khiến bệnh nhân mắc Covid-19 tử vong trong một thời gian ngắn. Ngoài ra, BN 91 còn bị rối-loạn-đông-máu và mắc thêm hội chứng HIT (giảm tiểu cầu do dị ứng thuốc chống đông heparin được dùng khi chạy ECMO).
Là một trong những thành viên quan trọng trong Ê-kíp điều trị nam phi công người Anh, BS.CK2 Phan Thị Xuân, Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu (ICU), Bệnh viện Chợ Rẫy không thể nào quên chuỗi ngày "thót tim" cùng các đồng nghiệp tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới. Nếu như bình thường một màng ECMO có thể chạy và giữ được trong vòng 14 ngày, riêng với BN 91 chỉ 2 tiếng là đông đặc.
"Lúc đó toàn ê-kíp khựng lại, không hiểu lý do tại sao bệnh nhân lại tăng tình trạng máu đông quá mức như vậy dù mình đã nâng liều thuốc kháng đông rồi? Khi đi qua hội chẩn, chúng tôi mới làm xét nghiệm để kiểm tra việc heparin có sinh ra kháng thể kháng lại nó, gây ra đông máu hay không? Kết quả là có và buộc phải thay đổi thuốc", bác sĩ Xuân cho biết.
Nhưng vấn đề đặt ra là khoảng thời gian này đang trong giai đoạn giãn cách xã hội, không thể biết được khi nào thuốc từ nước ngoài sẽ về. Và để cứu được tính mạng của BN 91 lúc này, một quyết định táo bạo được triển khai.
“Chúng tôi quyết định sử dụng thuốc dạng viên. Trên thế giới đối với những bệnh nhân nặng như nam phi công, y văn đều không dùng cách này. Áp lực vô cùng lớn. Những cuộc hội chẩn, tranh luận giữa các khoa liên tục diễn ra. Liệu khi sử dụng thuốc này nam phi công - một bệnh nhân đang nhận được rất nhiều sự quan tâm, dõi theo từng ngày của báo chí, người dân - có chết hay không? Nhưng nếu mình không sử dụng loại thuốc này thì chắc chắn bệnh nhân sẽ chết bởi những cục máu đông ấy. Dù sao thì cũng phải thử, đó là sự lựa chọn cuối cùng để chống được tình trạng đông máu”, bác sĩ Xuân tâm sự.
10 ngày sử dụng thuốc dạng viên là 10 ngày ê-kíp như “đi trên dây” vì không biết lúc nào BN 91 sẽ xảy ra sự cố. Cuối cùng, BN 91 cũng vượt qua giai đoạn khó khăn ấy, điều trước đây trong y văn thế giới chưa từng có. Trải qua 65 ngày tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, tình trạng nhiễm virus của BN 91 đã được chữa khỏi hoàn toàn. Với 2 lá phổi gần như đông đặc toàn bộ, sự sống của nam phi công tiếp tục gặp thử thách. Chiều muộn ngày 22/5, dưới cơn mưa nặng hạt, chuyến xe đưa BN 91 từ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới sang Bệnh viện Chợ Rẫy được tiến hành khẩn trương, tiếp tục chuỗi ngày giành giật sự sống cho bệnh nhân.
Nam phi công người Anh đến Bệnh viện Chợ Rẫy trong trạng thái "không thể nặng hơn"
Đó là nhận định của thầy thuốc ưu tú, BS.CK2 Nguyễn Tri Thức – Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy khi tiếp nhận BN 91.
Là bệnh viện luôn chữa trị những ca bệnh nặng, song không có người nào nặng như phi công người Anh.
Tại thời điểm đến Bệnh viện Chợ Rẫy, BN 91 hoàn toàn phụ thuộc vào máy thở, ECMO, phổi vẫn còn đông đặc, diễn tiến bệnh được báo xấu đi… Theo bác sĩ Nguyễn Tri Thức, nếu không được điều trị tích cực, 100% nam phi công sẽ chết, không thể nào sống được.
Với những bệnh nhân chạy ECMO, hi vọng lớn nhất của các y bác sĩ là làm sao giúp những tổn thương phổi được hồi phục. Nhưng với BN 91, việc chạy ECMO hơn 1 tháng trời vẫn không hiệu quả, phổi chỉ còn 10% hoạt động và nhiều khả năng phải thay thế.
"Lúc đó nỗi thất vọng lan tỏa trong cả ê-kíp điều trị. Ai cũng mong muốn bệnh nhân sẽ khoẻ hơn, song điều đó đã không xảy ra. Ghép phổi là phương án tốt nhất thời điểm đó. Nhưng tỷ lệ điều trị ghép phổi thành công lại không cao, đưa cả ê-kíp vào tình thế khó", bác sĩ Phan Thị Xuân nhớ lại.
Như 1 phép màu kỳ diệu đáp lại, sức khỏe nam phi công bỗng dưng tốt dần lên sau vài ngày nằm tại bệnh viện Chợ Rẫy. Cả ê-kíp bất ngờ với kết quả chụp CT cho thấy phổi của bệnh nhân đã hoạt động trở lại 40-50%. Khoảnh khắc những ngón tay nam phi công động đậy sau 2 tháng nằm mê man đã mang hy vọng trở lại với các y bác sĩ.
"Cảm xúc vỡ òa lắm, ai cũng mừng hết. Lúc đó, ê-kíp nghĩ đến chuyện có thể sẽ không phải ghép phổi, rồi bệnh nhân sẽ cai được ECMO, sẽ cai máy thở, sẽ bình phục để có thể tiếp tục thực hiện công việc lái máy bay của mình. Chính tham vọng tăng dần của ê-kíp cũng trở thành một áp lực rất lớn", bác sĩ Phan Thị Xuân xúc động.
Ngày 1/6, bệnh nhân chính thức cai ECMO. Những ngày tiếp theo, từng cử chỉ xoay đầu, cử động, hay thậm chí ánh mắt giận dữ của nam phi công đều khiến cả ê-kíp vui mừng khôn xiết. Hành trình chữa trị cho nam phi công chính thức khép lại khi chuyến bay đặc biệt hôm 11/7 đưa bệnh nhân về nước, kết thúc 116 ngày điều trị tại Việt Nam.
"Đó là điều đặc biệt nhất trong cuộc đời bác sĩ của tôi"
Từ một bệnh nhân nhiễm Covid-19 đơn thuần, nam phi công người Anh đã trở thành một điều "rất đặc biệt" đối với y bác sĩ.
65 ngày ở bệnh viện Bệnh Nhiệt đới và 51 ngày tại bệnh viện Chợ Rẫy, ê-kíp điều trị dường như quên mất định nghĩa về mặt thời gian, liên tục theo dõi và điều trị.
"Có khi tôi không để ý hôm nay là thứ mấy, ngày mấy vì hầu như ai cũng phải làm thêm giờ, túc trực ở bệnh viện thường xuyên, bất kể cuối tuần, đêm hôm. Ngay cả lúc ngủ cũng mơ thấy phác đồ điều trị cho nam phi công", bác sĩ Nguyễn Thanh Phong nhớ lại.
Là người thường xuyên túc trực bên cạnh BN 91 ở bệnh viện Chợ Rẫy, BS.CK2 Trần Thanh Linh – Phó trưởng Khoa ICU cho biết có những thời điểm, nhịp tim của bệnh nhân từ 100 lần/phút rớt xuống còn 50-60 lần/phút. Cả người lạc quan nhất cũng không nghĩ là bệnh nhân có thể hồi phục. Nhưng rồi điều kỳ diệu đã đến sau những ngày bệnh nhân nằm im lìm lại phòng hồi sức.
"Lúc đó cả ê-kíp nhìn nhau cười hạnh phúc. Như vậy là ánh sáng cuối đường hầm đã có rồi, mình có thể cứu được người bệnh. 5 ngày sau, BN 91 đã làm theo được theo y lệnh của bác sĩ. Cảm giác ấy đặc biệt lắm, không phải người nào cũng có được", bác sĩ Trần Thanh Linh nhớ lại.
Khi được hỏi về những áp lực của việc điều trị cho BN 91 có đến từ sự "theo dõi sát sao" của cả thế giới, của báo chí, người dân Việt Nam không? Thì các thành viên ê-kíp điều trị đều khẳng định rằng, áp lực dẫu có nhưng chỉ ở bên ngoài phòng điều trị. Một khi đã bắt tay vào thực hiện việc cứu chữa, ai cũng phải cố gắng hết sức, cân não tính toán làm sao để tốt nhất cho bệnh nhân.
Khoảnh khắc BN 91 được công-bố-khỏi-bệnh là một kỳ-tích-đặc-biệt đối với nền y học Việt Nam và quốc tế.
Ngày 11/7/2020, sau những cái bắt tay cảm ơn đội ngũ y bác sĩ tại bệnh viện Chợ Rẫy, nam phi công người Anh đã chính thức lên máy bay về nước, khép lại 116 ngày giành giật sự sống trên giường bệnh. Còn với ê-kíp điều trị, hành trình cứu sống BN 91 đã trở thành niềm tự hào vô cùng to lớn. Y đức và sự tận tâm của họ đã tạo nên hình ảnh 1 Việt Nam thật đẹp và hào sảng trong mắt bạn bè quốc tế.
Một đất nước nhỏ bé nhưng quá đỗi phi thường
Ngay sau khi phi công người Anh được xuất viện và lên máy bay về nước, nhiều hãng truyền thông lớn trên thế giới đã đưa tin về sự kiện này và coi đây là một "biểu tượng chống đại dịch thành công của Việt Nam".
Tờ The Guardian của Anh đưa tin, sau 2 tháng dùng máy trợ thở tại Việt Nam, phi công Anh mắc Covid-19 - người từng được tiên lượng khả năng sống chỉ có 10%, đã được xuất viện về nước.
Trước đó, hãng truyền thông này của Anh cũng đưa tin về BN 91 và lời cảm ơn của ông trước khi rời bệnh viện Chợ Rẫy: "Tôi rất xúc động trước sự hào phóng của nhân dân Việt Nam, sự tận tụy và chuyên nghiệp của các bác sĩ và thiết bị y tế... Tôi chỉ có thể nói lời cảm ơn đến tất cả mọi người ở đây vì những gì mọi người đã làm cho tôi".
Hãng tin Reuters đã dẫn nguồn tin cho biết các bác sĩ Việt Nam sẽ đi cùng BN 91 trên chuyến bay đặc biệt đưa anh trở về quê hương.
Trong khi phần lớn ca bệnh Covid-19 tại Việt Nam đã hồi phục, thông tin về nguy cơ có ca tử vong đầu tiên do Covid-19 tại Việt Nam đã nhận được sự quan tâm của cả nước. Thời điểm đó, hàng chục người đã tình nguyện hiến phổi để cứu sống phi công người Anh.
Đài BBC của Anh ngày 12/7 đã dẫn lời của BN 91: "Tôi cảm thấy hạnh phúc vì được về nhà, nhưng cũng cảm thấy buồn khi phải tạm biệt những người mà tôi đã kết bạn ở đây".
Ngoài ra còn rất nhiều tờ báo, hãng truyền thông trên thế giới đăng tải thông tin liên quan đến BN 91 như AFP của Pháp, AP của Mỹ… Tất cả đều khẳng định Việt Nam đã nỗ lực hết sức để cứu sống người bệnh, làm nên điều kỳ diệu.
"Sự phục hồi của bệnh nhân giống như một chuyến bay rất dài. Nhưng anh ấy đã làm được. Tất cả các nhân viên y tế đều tràn ngập niềm vui khi thấy anh ấy hoàn toàn bình phục và xuất viện hôm nay", AP dẫn lời bác sĩ Trần Thanh Linh.
Bài viết được sản xuất và đăng tải lần đầu tại WeChoice.vn.