4 Hiểu lầm thường gặp về người bệnh OCD

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (Obsessive-compulsive disorder – OCD) là bệnh rối loạn tâm lý có đến 1/100 người Mỹ mắc phải mỗi năm, với khoảng 50% trường hợp nghiêm trọng. Tổ chức WHO xếp OCD vào danh sách 10 căn bệnh dễ dẫn đến suy giảm chất lượng sống và mất thu nhập nhất thế giới.

Tuy phổ biến và nguy hại là vậy, nhưng nhiều người vẫn còn hiểu sai về các triệu chứng thực sự của căn bệnh này. Rất nhiều bệnh nhân OCD bị hiểu lầm và phải chịu sự kỳ thị. Điều này càng tăng tác động tiêu cực của chúng đến nhiều khía cạnh đời sống và các mối quan hệ của họ.

Sau đây là 4 hiểu lầm thường gặp về bệnh lý OCD và minh chứng xác thực.

1. Người mắc bệnh OCD thích giữ mọi thứ gọn gàng, ngăn nắp

Không phải ai yêu sạch sẽ, ngăn nắp cũng mắc OCD. Và không phải ai mắc OCD cũng gắn liền với sự sạch sẽ quá mức.

Chắc hẳn bạn cũng từng nghe ai đó nói vui rằng “Tôi bị OCD mà” trong khi họ đang sắp xếp bàn làm việc hay lau dọn nhà cửa. Trường hợp này tương tự như khi bạn thấy mình nằm lười cả ngày trên giường nên cảm thán “Mình cứ như mắc bệnh hiểm nghèo vậy”, hoặc câu “Thôi, tôi đang bị chứng chán ăn tâm lý” khi bạn không muốn ăn một món nào đó.

Thực tế thì OCD là một bệnh lý nghiêm trọng, thể hiện qua sự lo lắng, căng thẳng cảm xúc cao độ của người bệnh. Một số bệnh nhân OCD có thể lặp đi lặp lại các hành động sạch sẽ, nhưng họ không hề mong muốn điều đó. Họ buộc phải giữ mọi thứ gọn gàng ngăn nắp, nếu không họ sẽ bị căng thẳng tột độ. Cần nhấn mạnh rằng không phải ai mắc OCD cũng gắn liền với sự sạch sẽ quá mức.

2. Người mắc OCD sợ vi khuẩn và ám ảnh việc lau dọn, rửa tay

Sợ vi khuẩn chỉ là một trong số các suy nghĩ ám ảnh thường gặp của OCD.

OCD là một bệnh lý rất phức tạp với nhiều biểu hiện khác nhau. Chỉ có một phần bệnh nhân OCD sợ vi khuẩn và bị ám ảnh việc phải giữ bản thân (và mọi thứ xung quanh) sạch sẽ.

Những suy nghĩ ám ảnh (obsessions) thường gặp ở bệnh nhân OCD gồm:

• Sợ vi khuẩn, sự ô nhiễm.
• Sợ vi phạm pháp luật.
• Sợ làm hại bản thân hoặc người khác.
• Sợ một số chữ số, màu sắc, từ ngữ,...đặc biệt.
• Suy nghĩ ám ảnh về tình dục.

Những người mắc OCD thực hiện một số hành vi để giảm bớt sự lo lắng, căng thẳng liên quan đến nỗi ám ảnh của họ. Các hành vi này được gọi là hành vi cưỡng chế (compulsions). Mỗi cá nhân có những biểu hiện khác nhau, có thể hiện rõ bên ngoài hoặc không, thậm chí chúng có thể thay đổi ở các giai đoạn khác nhau trong cuộc đời họ.

3. Rất dễ nhận ra ai đang mắc OCD

Một số trường hợp bệnh OCD không biểu hiện rõ rệt bên ngoài bằng hành vi, mà chỉ diễn ra trong đầu người bệnh.

Dù có vẻ khó tin, nhưng có thể bạn đã gặp nhiều người mắc bệnh OCD mà không hề hay biết. Bệnh nhân OCD thường có xu hướng hoặc/và biết cách che giấu về các triệu chứng của họ tại nơi công cộng, đặc biệt là khi họ đang được điều trị đúng cách.

Không chỉ vậy, một số bệnh nhân OCD không hề thực hiện các hành vi cưỡng chế, dù xung quanh họ không có ai cả. “OCD thuần ám ảnh” – Pure Obsessional OCD hay còn được gọi là “Pure O”, là một dạng nhánh của bệnh OCD. Những bệnh nhân Pure O chịu đựng những ám ảnh diễn ra trong đầu chứ không thực hiện hành vi cưỡng chế rõ rệt bên ngoài. 

Người bệnh Pure – O thường không nhận ra mình mắc OCD vì các triệu chứng của họ không giống với các mô tả thông thường về căn bệnh này. Những ám ảnh thường gặp ở bệnh nhân Pure O là: thường xuyên lặp lại suy nghĩ làm hại bạn đời, người thân, bạn bè (Harm OCD); sợ mình sẽ vô tình làm hại người khác (lỡ tay làm cháy nhà, khiến người khác bị độc chết mà không biết,...); sợ mình chọn không “đúng” người yêu/ bạn đời (Relationship OCD hay ROCD);...

4. Bệnh nhân OCD chỉ bị suy nhược tinh thần và cần phải thư giãn

OCD không phải một thói quen hay tật xấu, càng không phải do tinh thần yếu, mà là một căn bệnh.

Người khỏe mạnh bình thường sẽ không hiểu được các triệu chứng liên quan đến OCD, thậm chí có thể thấy chúng khá buồn cười và vô lý. Họ cho rằng các giải pháp hiển nhiên là:

• “Chỉ việc dừng rửa tay lại thôi mà.”
• “Bình tĩnh đi! Không có gì xảy ra đâu.”
•  “Tôi tắt bếp rồi, không cần phải kiểm tra lại nữa đâu.”
• “Sao không vứt mấy thứ vô dụng này đi cho rồi?”
• “Làm ơn thực tế chút được không?”

OCD không phải một thói quen hay tật xấu, mà là một căn bệnh. Nếu có thể chữa trị đơn giản bằng cách “bình tĩnh lại" thì đã chẳng còn ai mắc căn bệnh mãn tính này nữa.

Một số vùng não của bệnh nhân OCD không hoạt động như người bình thường, khiến họ khó lòng chống chọi được với chứng rối loạn này nếu không được phát hiện và điều trị.

Phương pháp điều trị có thể bao gồm một vài loại thuốc chống trầm cảm nhất định, và liệu pháp “Ngăn ngừa Tiếp xúc và Phản ứng” (Exposure and Response Prevention – EPR)giúp giảm sự căng thẳng trước các nỗi ám ảnh. Bất kể phương pháp điều trị là gì, OCD vẫn là một bệnh lý mãn tính có thể đeo bám một người đến suốt đời.

Vậy bệnh OCD thật sự như thế nào?

Tiến sĩ, bác sĩ Ralph Ryback – Giảng viên Đại học Y dược Harvard – chia sẻ về các bệnh nhân OCD ông từng khám.

Trong đó, một người đàn ông chia sẻ rằng mình liên tục lặp lại suy nghĩ phải giết đứa con sơ sinh – một nỗi sợ thường gặp của người bị Pure O. Không thể kết luận những bệnh nhân Pure O sẽ có xác suất trở thành tội phạm cao hơn người khác, nhưng nếu cứ phải sống chung với nỗi bất an này, đến một ngày họ cũng sẽ gục ngã. Thật may là người này đã có phản ứng tốt với thuốc điều trị.

Một lần khác, Ralph Ryback khám cho một người đàn ông đã lớn tuổi. Ông luôn phải ngủ trên một chiếc ghế bành ở sân sau vì sợ làm “rối tung căn nhà”.

Những cá nhân trên chỉ chiếm một phần nhỏ trong số người mắc bệnh OCD. Những nỗi ám ảnh và các hành vi cưỡng chế liên quan đến OCD rất nhiều và phức tạp. Không phải ai cũng phản ứng tốt với các loại thuốc điều trị và chịu được các liệu pháp. Hiện nay các nhà nghiên cứu đang cố gắng xác định liệu phẫu thuật não có thể giúp bệnh nhân vượt qua căn bệnh này hay không.

Kết

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế – OCD nói riêng và các loại bệnh tâm thần nói chung vẫn còn bị kỳ thị và hiểu lầm rất nhiều. Điều tốt nhất chúng ta có thể làm là tự trang bị cho mình những thông tin xác thực, tránh dựa vào những nguồn tin thiếu nghiêm túc và thiếu chính xác về bệnh nhân OCD.

Sau này nếu bạn nghe ai đó nhắc đến những hiểu lầm như vậy, hãy cho họ biết những thông tin xác thực, tránh vô tình làm tổn thương đến những người đang phải vật lộn với căn bệnh OCD này.

Bài viết được chuyển ngữ từ bài gốc của tác giả Ralph Ryback trên Psychology Today.

Hình ảnh trong bài được thực hiện bởi Trà Nhữ.