Ngày nay, TikTok trở thành nền tảng video ngắn phổ biến trong cộng động Gen Z. Có khoảng 40% người dùng TikTok ở độ tuổi từ 16-24. Thậm chí độ tuổi thực tế còn có thể trẻ hơn bởi nhiều trẻ em dưới 13 tuổi đã từng dùng cách gian lận tuổi tác để có thể được tham gia vào nền tảng này.
Nội dung trên nền tảng này đa dạng từ clip nấu ăn, review, nhảy múa cho đến cả... quá trình phẫu thuật thẩm mỹ (PTTM). Bạn đã bao giờ nhìn thấy các video ghi lại quá trình nâng mũi, bơm ngực, cắt mí, tiêm môi hay thậm chí là những loại phẫu thuật có phần khá đáng sợ chưa?
Sự phát triển mạnh mẽ của nội dung “dao kéo”
Trên TikTok, hashtag #plasticsurgery đã thu hút đến 10,2 tỷ lượt xem, #nosejobcheck, #nosejob và các video tương tự cũng có hơn 2,6 tỷ lượt xem. Ở Việt Nam, hashtag #pttm cũng thu hút 414,5 triệu lượt xem trên TikTok.
Các video PTTM không chỉ đến từ người dùng bình thường, bác sĩ thẩm mỹ, các ngôi sao TikTok cũng không ngại ngần khoe việc mình đi tân trang nhan sắc. Charli D'Amelio, ngôi sao TikTok với 130 triệu followers đã sửa mũi vào 7/2020 và không ngại ngần chia sẻ video gương mặt băng bó, mắt sưng húp lên TikTok.
Không lâu sau đó, chị gái của cô, Dixie, cũng đăng video mình sửa mũi lên nền tảng này.
Câu hỏi đặt ra ở đây là TikTok có kiểm duyệt nội dung liên quan đến PTTM hay không? Thực tế, nền tảng này có hiện cảnh báo với nội dung ghê rợn và người xem tự quyết định là bấm tiếp hay không.
Mặc dù đã ban hành chính sách cấm quảng cáo cổ súy giảm cân và nhịn ăn, nhưng vẫn chưa có biện pháp mạnh nào để đẩy lùi các dạng video đơn thuần như khoe kết quả sửa mũi, kể lại quá trình đi phẫu thuật. Miễn là video không có "đồ họa" và không chứa "máu me", thì chúng sẽ không vi phạm các quy tắc của TikTok.
Ai là “khán giả” của những clip này?
Với số lượng video về chủ đề PTTM ngày càng nhiều lên, vậy ai là khán giả xem chúng?
Nhóm 1: Quan tâm đến việc theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực y tế
Theo Plastic Surgery and Hand Surgery, các video trên YouTube như một công cụ hữu ích để truyền tải các kiến phẫu thuật cho các học viên dễ hiểu hơn hơn. Các học viên sử dụng video như một phương tiện để tìm hiểu về quy trình phẫu thuật.
Nhóm 2: Những người có nhu cầu phẫu thuật thẩm mỹ
Phẫu thuật thẩm mỹ ở các nước châu Á (có cả Việt Nam) được coi là một quyết định quan trọng để cải thiện nhan sắc cho cả nam và nữ. Vì thế, xem các video về PTTM có thể giúp những người có nhu cầu có được những hiểu biết đa chiều hơn. Đây có thể được xem là mặt tích cực của các dạng video này.
Ngoài clip review, quy trình phẫu thuật, nhóm này còn quan tâm đến những clip “bốc phốt” PTTM hỏng. Đây cũng trở thành dạng content được ưa chuộng trên TikTok.
Nhóm 3: Những người xem clip “hậu trường” để giải trí
Trong khi đó, nhiều người tìm tới các video PTTM chỉ đơn giản là bị nghiện với các ASMR lột xác. Tâm lý người xem luôn tò mò về một ai đó, vì sao họ đẹp, quá trình lột xác diễn ra thế nào… Tuy nhiên, tờ Business Insider cho rằng có nhiều quan ngại khi nội dung phẫu thuật lại được xem như nội dung giải trí.
Tác động đến người xem ra sao?
Không phải ai xem clip PTTM trên TikTok cũng bị ảnh hưởng tâm lý. Tuy nhiên, một số bác sĩ và nhà khoa học đã chỉ ra một số hệ lụy mà các video này mang đến cho người xem.
Các video về những cuộc lột xác có thể khiến ta đặt ra những kỳ vọng không thực tế về hiệu quả của phẫu thuật thẩm mỹ. Bác sĩ Justine O’Hara nói: "Một bệnh nhân có thể quyết định phẫu thuật do không hài lòng với một phần cơ thể của họ.
Một khi suy nghĩ này xuất hiện trong đầu họ, mạng xã hội có thể đòn bẩy cho những bất an đó, đôi khi có thể bỏ qua những mong muốn thực sự từ bệnh nhân”.
Tiến sĩ Antonis Kousoulis, giám đốc tại Quỹ Sức khỏe Tâm thần tin rằng việc quảng cáo phẫu thuật thẩm mỹ cho trẻ vị thành niên đang gây ra nhiều hệ luỵ. Thực tế, TikTok cho người dùng từ 13 tuổi trở lên sử dụng nền tảng này. Tuy vậy, độ tuổi này cũng là quá nhỏ để tiếp thu một khối lượng nội dung khổng lồ liên quan đến thay đổi ngoại hình.
Mindy Erchull, giáo sư Khoa học Tâm lý tại Đại học Mary Washington nói rằng lý do ngày càng nhiều thanh thiếu niên lựa chọn phẫu thuật thẩm mỹ bởi những thứ được xây dựng xung quanh cách họ cảm nhận và suy nghĩ về cơ thể của mình.
Những nội dung PTTM trên mạng xã hội có ảnh hưởng lớn đến lòng tự trọng và có thể dẫn đến những bất an trong tương lai.
Một người đã từng trải qua tác động tiêu cực của các video về phẫu thuật thẩm mỹ là Mariamane Akopyan chia sẻ rằng: Khi còn là trẻ vị thành niên, cô ấy đã muốn đi phẫu thuật thẩm mỹ sau khi nhìn thấy "những chiếc mũi được sửa hoàn hảo" trên mạng.
Năm 18 tuổi, cô đến Ukraine để phẫu thuật nhưng thất bại khiến mũi bị vẹo và cô ấy không thể thở bình thường được nữa.
Việc không xác thực về chất lượng video còn khiến người xem dễ nhầm lẫn đúng sai về các các lời khuyên y tế. Sự gia tăng của thông tin sai lệch liên quan đến sức khỏe đã trở nên tràn lan đến mức các nền tảng truyền thông xã hội bắt đầu kiểm duyệt và gắn cờ cho nội dung cố ý hoặc vô ý gây hiểu lầm hoặc thông tin sai.
Hệ lụy khi bị sử dụng hình ảnh trái phép
Vụ một bác sĩ thẩm mỹ Daniel Barrett đăng video trên TikTok khẳng định Hailey Bieber làm mũi đã cho thấy mặt trái của việc sử dụng hình ảnh liên quan đến quá khứ làm đẹp của một người. Phía cặp đôi tố cáo Barrett có hành động xuyên tạc, bôi xấu, vi phạm bản quyền, vi phạm quyền riêng tư, vi phạm các quy định về thương hiệu và dịch vụ.
Một trường hợp nổi tiếng khác có lẽ bạn cũng biết là việc hình ảnh người mẫu Đài Loan Heidi Yeh bị sử dụng hình ảnh không xin phép.
Cô cho biết ban đầu hợp đồng của cô quy định rằng quảng cáo sẽ chỉ được sử dụng bởi phòng khám đó với mục đích để khuyến khích phẫu thuật thẩm mỹ. Nhưng không lâu sau, bức ảnh đó đã được chia sẻ tràn lan trên mạng với mục đích chế giễu cũng những câu chuyện sai sự thật được bịa ra.
Vì thế, đừng vui quá với vẻ ngoài mới mà đăng tải tất tần tật quá trình làm đẹp của bạn. Hãy nghĩ đến quyền riêng tư của bản thân để hiểu rằng không phải ai cũng tôn trọng và hỏi ý kiến của bạn trước khi đăng tải lại các video này.
Người dùng cần phải làm gì?
Sau một thời gian sử dụng mạng xã hội, kể cả TikTok, tôi nhận ra rằng chúng ta sẽ được xem đúng thứ ta yêu thích. Người dùng không thể chỉ đổ lỗi cho các nền tảng về việc một dạng nội dung độc hại nào đó tràn lan. Việc lọc nội dung không chỉ đến từ nền tảng mà còn ở chính bản thân mỗi người dùng.
Nếu bạn là phụ huynh, và có con cái, tiến sĩ Richard Gallagher, cho rằng cha mẹ nên cho trẻ em các kỹ năng đối phó để chống lại những kẻ bắt nạt và nên tránh xa tất cả các phương tiện truyền thông xã hội cho đến khi 15 tuổi. Với riêng trên TikTok, bố mẹ có thể dùng tính năng Gia đình thông minh để cùng kiểm tra và lọc những nội dung không phù hợp cho con.
Với những người trên 18 tuổi, cần xem xét và tham khảo kỹ trước khi quyết định vì các quy trình trong những đoạn video ngắn có thể đã được chỉnh sửa để trông chúng có vẻ đơn giản và ít đau đớn.
Ruby Mann, một người từng tìm đến phẫu thuật sau khi xem video #nosejobcheck trên TikTok kể lại rằng: “Những video này giúp việc sửa mũi trông dễ dàng hơn so với thực tế. Tôi đã bị đau mũi trong hai tuần, thậm chí còn đau khi dùng thuốc và mất gần một năm để hồi phục.”
Bên cạnh đó, bạn có thể tìm và tham khảo những cách giúp bạn kiểm tra tin thật, tin giả trên mạng xã hội để tránh rơi vào trường hợp này. Với bất kỳ đoạn video nào về lột xác, về PTTM trên TikTok, chúng ta chỉ cần đơn giản đặt một câu hỏi: liệu những gì mình đang xem có là thật hay không?
Những gương mặt góc cạnh, chiếc mũi cao, đôi mắt đẹp có thể khiến chúng ta rất phấn khích và ao ước. Nhưng khoan đã, ngoài đời có được như thế không? Còn điều gì chúng ta chưa biết về những cuộc PTTM này? Những thắc mắc trên sẽ giúp ta kịp thời tỉnh táo trước những mỹ từ và những hình ảnh hoàn hảo.