Sẽ ra sao nếu đến khi trưởng thành bạn vẫn trăn trở về bản dạng giới (gender identity) và xu hướng tình dục (sexual orientation) của mình? Tôi cũng một người từng trải qua cảm giác hoang mang khi tìm câu trả lời “Tôi là ai?”. Nhưng may thay, quá trình đi tìm câu trả lời đã dạy tôi 3 điều sau để trưởng thành và hiểu chính mình hơn.
Chấp nhận bản thân và rộng lượng với chính mình
Theo thuyết tâm lý xã hội của Erikson, thanh thiếu niên đều trải qua một giai đoạn khủng hoảng khi khám phá, định hình bản thân và danh tính cá nhân. Giai đoạn này có thể tiếp diễn đến khi trưởng thành. Kết quả lý tưởng của giai đoạn này là khi họ hiểu biết lành mạnh về bản sắc cá nhân.
Thế nhưng trong giai đoạn ấy, con người có xu hướng đưa mình vào thước đo chuẩn mực của xã hội. Điều đó trở thành thử thách với nhóm người không thể tìm thấy chính mình trong những khuôn mẫu ấy. Nhưng nếu ta qua được giai đoạn khủng hoảng và trả lời được câu hỏi “Tôi là ai?”, đó là một thành công lớn (Theo scmp.com). Vì thế việc đầu tiên tôi làm chính là chấp nhận bản thân khác biệt.
Chấp nhận cảm giác bản thân không khớp với giới tính trong giấy khai sinh. Chấp nhận những cảm xúc yêu thương với người đồng giới hoặc yêu thương không dựa vào giới tính. Chấp nhận con người thật bên trong. Những tâm lý ấy không hề xấu, đó là điều rất bình thường và tự nhiên.
Khi chấp nhận sự khác biệt của mình, tôi nhẹ nhõm đến mức thở phào thật dài. Tôi khác với mọi người, nhưng không sao hết. Tôi yêu những người cho tôi cảm xúc, thoải mái với những trang phục tôi thích. Việc này giúp tôi bình tĩnh quan sát chính mình, tự tin hơn với bản thân và không giấu giếm con người thật. Nó cũng giúp tôi định hình mình khác biệt thế nào, để từ đó đi tìm cho mình câu trả lời mình là ai.
Xu hướng tình dục (sexual orientation) và bản dạng giới (gender identity) không liên quan đến nhau
Không ít lần tôi nghe có người định nghĩa, nếu ai đó thích người đồng giới thì người đó là gay hoặc lesbian, nếu thích cả hai là bisexual và mặc định luôn đó là giới tính. Nhưng thực ra xu hướng tình dục (sexual orientation) và bản dạng giới (gender identity) hoàn toàn không liên quan đến nhau.
Cụ thể, xu hướng tình dục là sự hấp dẫn vốn có hoặc kéo dài về tình cảm, lãng mạn hoặc tình dục đối với người khác. Còn bản dạng giới là khái niệm bên trong nhất của bản thân, là khi cá nhân nhận thức bản thân và muốn được xưng hô như người nam, nữ, hoặc pha trộn của cả hai hoặc không. Bản dạng giới của một người có thể giống hoặc khác với giới tính của họ khi sinh ra.
Theo chiến dịch Tự do và Bình đẳng của Liên Hợp Quốc (UN Free & Equal), ranh giới giữa bản dạng giới và xu hướng tình dục là câu hỏi “Bạn là ai?” và “Bạn yêu ai?”. Còn với Brendan Jordan, một YouTuber và cũng là một gender fluid, "xu hướng tình dục là việc bạn quan hệ với ai và bản dạng giới là việc bạn là ai khi quan hệ".
Việc hiểu sai những định nghĩa này nhiều khi đưa đến những mặc định sai lầm. Ví dụ, vì tôi từng thích một bạn gái, nhiều người cho rằng tôi là lesbian và mong chờ một sự biến đổi ngoại hình từ tôi, như có ngoại hình tomboy chẳng hạn. Nhưng tôi luôn nhìn cá nhân mình như một cô gái. Tôi thích ăn mặc, trang điểm và thể hiện giới tính (gender expression) như một người nữ. Cũng giống như một cậu bé thích búp bê, mặc váy và trang điểm không có nghĩa cậu ấy là gay. Ngược lại một cô bé ăn mặc tomboy không có nghĩa là cô ấy là lesbian.
Mara Keisling, Giám đốc điều hành của Trung tâm Bình đẳng Chuyển giới Quốc gia Hoa Kỳ đưa ra ví dụ: “Nếu ai đó từng sống như một người đàn ông hẹn hò với phụ nữ, bây giờ thay đổi thành một người phụ nữ hẹn hò với phụ nữ, điều đó có nghĩa là gì? Người đó từng là straight; bây giờ là đồng giới.”
Chính Keisling cũng cho rằng phân biệt hai định nghĩa này không hề đơn giản, nhưng hiểu hai định nghĩa này giúp ta hiểu phần nào bản thân đang muốn khám phá. Nó giúp ta không vội vàng dán lên mình những nhãn mác giới tính hay xu hướng tính dục vì những mặc định sai lầm.
Bạn bè và network là nguồn ủng hộ quan trọng
Trong quá trình tìm hiểu bản thân, có những người bạn tin tưởng chấp nhận mình và network trong cộng đồng là điều quan trọng hơn cả.
Một trong những điều tôi biết ơn nhất chính là có một nhóm bạn ở bên tôi vì chính con người tôi. Họ không quan tâm việc tôi hôn một người đồng giới trong một bữa tiệc nhưng lại có một người yêu khác giới. Họ không hỏi tôi liệu tôi là lesbian, gay hay bisexual, cũng không đóng mác giới tính và xu hướng tính dục thay tôi.
Quen biết những người trong cộng đồng LGBT+ cũng cho tôi cái nhìn nhiều chiều về cuộc sống khác nhau. Tôi nhận ra mình không đơn độc. Không gì an ủi hơn khi biết có ai đó trên thế giới hiểu những bối rối của mình và đưa mình lời khuyên để vượt qua khủng hoảng.
Quan sát những người xung quanh, ta cũng dễ bắt gặp được sự đồng cảm. Ca sĩ, nhạc sĩ Hakoota Dũng Hà dù 38 tuổi nhưng vẫn có trăn trở riêng về bản giới và xu hướng tình dục của mình. Anh cũng thấy lạc lõng trong cộng đồng vì mình khác biệt. Hay Ellen DeGeneres đến 39 tuổi mới công khai xu hướng tình dục của mình.
Có nhất thiết phải gắn lên mình một cái mác?
Càng lúc các thuật ngữ miêu tả xu hướng tính dục và bản sắc giới lại càng đa dạng thêm. Năm 2014, bên cạnh lựa chọn giới tính “nam” và “nữ”, người sử dụng Facebook có thêm 58 lựa chọn về giới tính. Từ đó đến nay, Facebook tiếp tục cập nhật thêm, nâng tổng số lựa chọn lên con số 71. Bên cạnh đó, 46 thuật ngữ cũng được cập nhật để miêu tả xu hướng và hành vi tình dục (Theo healthline.com).
Việc sử dụng những thuật ngữ để miêu tả bản thân là cách thuận lợi nhất để trả lời câu hỏi “Tôi là ai?” Qua đó, những người còn đang phân vân về bản sắc giới và xu hướng tính dục của mình cũng tìm được cộng đồng phù hợp. Vì thế, không khó hiểu khi nhiều người cố tìm cho mình một thuật ngữ phù hợp nhất.
Ngược lại, một số người cho rằng những thuật ngữ trên chưa đủ để miêu tả xu hướng tính dục và bản sắc giới của họ. Một số cảm thấy bị bó hẹp khi đưa mình vào những khuôn khổ thuật ngữ ấy. Vì thế mà nhiều người còn thấy lạc lõng, cô đơn hoặc tồi tệ hơn là bị người khác dán nhãn sai về giới tính và xu hướng tình dục.
Thật ra việc dùng những thuật ngữ để miêu tả bản thân chỉ là một sự lựa chọn. Chúng ta có thể từ chối chúng nếu không tìm ra được từ nào miêu tả mình đúng nhất.
Dù cho các thuật ngữ về giới tính và xu hướng tình dục vẫn liên tục được cập nhật, liệu có một thuật ngữ nào bao hàm được toàn bộ bản chất con người? Thuật ngữ cho nhóm LGBT+ chỉ như một công cụ giúp ta và người khác hiểu thêm về mình, nhưng không thể dùng để đánh giá toàn bộ một ai đó.
Bản sắc giới và xu hướng tính dục cũng là thông tin cá nhân. Ta có quyền chia sẻ cho những người ta tin tưởng. Tôi chẳng phải gồng mình nói với cả thế giới rằng “Tôi là gay” để mọi người hiểu tôi là ai, cũng như không phải ép bản thân vào một thuật ngữ nào để được người khác chấp nhận.
Kết
Việc nhận thức sự khác biệt trong giới tính và xu hướng tình dục là một chuyện bình thường mà ai cũng phải trải qua. Câu trả lời cho câu hỏi “Tôi là ai?” có thể đến sớm khi ta còn là thanh thiếu niên, hay mãi lởn vởn cho đến khi ta trưởng thành. Nhưng chắc chắn câu hỏi đó cho ta cơ hội trải nghiệm bản thân, lắng nghe và hiểu thêm chính mình.
Bài viết được thực hiện bởi Luna Nguyễn.
Hình ảnh được thực hiện bởi Trà Nhữ.