Vừa qua, Haixi Ren - một NTK thời trang người Trung Quốc đã chỉ đích danh người mẫu Ngọc Trinh diện váy nhái mà cô từng làm cho siêu mẫu Kendall Jenner. Điều này một lần nữa làm dấy lên tranh cãi về chuyện thật giả lẫn lộn trong ngành thời trang.
Tuy nhiên, để phân định trắng đen trong các thiết kế không phải là điều dễ dàng bởi nhiều từ ngữ dễ gây nhầm lẫn. Trong đó, Fake (hàng nhái) và Bootleg (vay mượn cảm hứng) là những khái niệm trong ngành thời trang dùng để đánh giá những thiết kế gây tranh cãi.
Nhiều người hay gộp khái niệm hàng nhái và được truyền cảm hứng là một kiểu nhưng thực tế chúng rất khác nhau. Pablo Picasso từng nói rằng “Good artists copy. Great artists steal.” Chúng ta có thể tạm dịch là “Kẻ làm nghệ thuật tốt thì copy mà kẻ vĩ đại cướp luôn thành của mình.”
Câu chuyện về hàng fake và bootleg trong thời trang cũng tựa như thế.
Hàng fake - Sức mạnh của những kẻ núp bóng
Fake là những sản phẩm đạo nhái. Một sản phẩm được dán nhãn Fake được tạo ra bằng cách sao chép giống hoàn toàn một sản phẩm đã có mặt trên thị trường trước đó.
Tuy nhiên, cũng có những trường hợp sản phẩm bị đạo nhái ngay cả trước khi còn đang trong giai đoạn sản xuất và chưa kịp tung ra thị trường. Nhiều thương hiệu thời trang thế giới sử dụng outsourcing, tức là một bên thứ ba đảm nhiệm phần gia công – sản xuất.
Tại giai đoạn mà các thiết kế được đưa tại xưởng thì có nguy cơ lộ thiết kế hoặc một số chủ hay nhân viên của xưởng cũng “rắp tâm” nhái khi có sẵn dây chuyền, vật liệu đáp ứng thành phẩm giống 70-80%. Những người này có thể tự sản xuất thêm hoặc bán các bản thiết kế đó cho một bên khác chuyên sản xuất các mặt hàng giả.
Hàng nhái sẽ được tiếp thị trên thị trường với tư cách như là một sản phẩm gốc. Còn về việc giá cả, nếu bên bán hàng có lương tâm thì nói thẳng với người mua và bán với giá rẻ hơn so với hàng thật. Còn nếu kẻ xấu muốn trục lợi thì chúng ta sẽ mua đồ “fake” với giá “real.”
Hàng nhái giờ đây tinh xảo đến nỗi, nếu không làm trong ngành thời trang đủ lâu và đủ độ tinh tường thì rất khó phát hiện. Các khái niệm Replica (nhân bản), PK god (Perfect Kicks, tạm hiểu là phiên bản hàng nhái cao cấp và hoàn hảo nhất) cũng từ đó mà sinh ra. Thậm chí, kẻ núp bóng không chỉ nhái về sản phẩm, người bán hàng mà còn “fake” luôn cả một thương hiệu.
Năm 2018 – Samsung từng có một tin đồn hợp tác với Supreme, nhưng hài hước thay – đó không phải là Supreme chính gốc đến từ New York mà lại là Supreme Italia. Luật sự đã gọi trường hợp này là “legal fake” khi một công ty giả mạo đăng ký bản quyền tại một số nước trước công ty thật. Supreme Italia được xem như là một thể thức tối cao của nhái khi cái hãng này không làm nhái đồ Supreme mà “chôm” luôn cả thương hiệu.
Thế giới “vay mượn” của sản phẩm Bootleg
Bootleg theo từ điển được định nghĩa khá giống một mặt hàng được buôn lậu (A Product that is illegally made, copied, or sold). Trong thế giới thời trang, bootleg được xem là một dạng “Biến cái của người khác thành cái của mình”.
Bootleg không quảng bá các sản phẩm là hàng chính hãng, không sao chép mà là “vay mượn” các thương hiệu khác lên các sản phẩm của mình và mang tính sáng tạo nhiều hơn.
Hễ ai nhìn vào sản phẩm bootleg cũng dễ dàng nhận ra nó đang “mượn” từ thương hiệu nào nhưng lại có sự tùy biến nhất định. “Trông là nó nhưng không phải nó,” các sản phẩm Bootleg tạo nên cảm giác “Thú vị” xen lẫn chút “Ranh ma” của nhà thiết kế hay những người làm sản phẩm bootleg.
Thậm chí, thương hiệu còn chưa có nhánh sản phẩm nào đó thì Bootleg đã có rồi. Tiêu biểu như thương hiệu Tommy Hilfiger. Những năm 90, Tommy Hilfiger còn chưa có nhánh Tommy Sport nhưng một “ai đó” đã làm một bản bootleg đặt tên là “Tommy Sport” với cách lấy màu sắc trắng, đỏ, xanh dễ dàng nhận thấy của Tommy lên các sản phẩm sweater, hoodie và jacket của mình.
Hài hước thay, các sản phẩm bootleg này lại vô cùng được ưa chuộng trên thị trường. Người ta kháo nhau về “Tommy Sport” đến nỗi sau này Tommy Hilfiger phải có nhánh Tommy Sport vốn dựa trên ý tưởng từ bootleg này.
Trong thế giới thời trang đường phố – một người Bootleg nổi tiếng và tác động nhiều đến hiện tại phải nói tới Dapper Dan của phố Harlem (New York). Thập niên 90, Louis Vuitton, Gucci hay bất kì một thương hiệu xa xỉ nào với giá thành cao và nhắm tới tầng lớp thượng lưu vốn phần lớn là người da trắng.
Người da màu, đặc biệt là các rappers cũng có nhu cầu chưng diện. Dapper Dan suy nghĩ về việc tại sao các thương hiệu thời trang này lại có thể in một chiếc logo lên áo rồi bán giá cả trăm cả ngàn đô.
Thế là ông sáng tạo ra các bản bootleg với phong cách logomania nổi tiếng và được cộng đồng Mỹ Phi ưa chuộng suốt thời gian đó. Oái oăm thay, Gucci sau này lại có bản hợp tác với Dapper Dan khi streetwear lên ngôi dù vào thời ông tạo ra các bản bootleg thì các thương hiệu xa xỉ chẳng mấy mặn mà.
Thậm chí, các thương hiệu thường bị “bootleg” cũng không can thiệp gì mấy. Vì các sản phẩm này đang PR không công cho thương hiệu gốc. Nếu thiết kế đẹp thì nhắm mắt làm ngơ, còn nếu ảnh hưởng đến thương hiệu thì đưa nhau ra tòa như Nike từng làm với sản phẩm bootleg từ Warren Lotas.
Bootleg cũng là con dao hai lưỡi có thể “cắt đứt” bất kì một thương hiệu nào quá lạm dụng. Vốn dĩ, DNA của thương hiệu được xem là đối trọng để khách hàng phân biệt với những đối thủ cạnh tranh khác.
Nếu không xác định được rõ thời trang của mình làm vì cái gì, chủ đề gì mà cứ chăm chăm “bootleg” thì việc quên lãng hay nuốt chửng bởi các thế lực lớn hơn là điều không thể tránh khỏi.
Tín đồ thời trang hay những ai đang hoạt động ở mảng sáng tạo, nghệ thuật hẳn không có cái nhìn thiện cảm với việc “Ăn cắp – đạo nhái ý tưởng.” Đây là một vấn đề nhức nhối thường thấy trong nền công nghiệp thời trang.
Tuy nhiên, đôi khi chúng ta mắc phải một thiếu sót lớn khi đang công kích và chỉ điểm thẳng về những hành vi “ăn cắp” mà chưa vẽ ra được cho người đọc một bức tranh tổng thể hơn.
Hàng fake (với nhiều cấp độ), hàng bootleg góp phần giúp người yêu thời trang nhìn nhận các sản phẩm dưới một góc nhìn quy mô và đa diện hơn. Từ đó, chúng ta có thể hiểu và đánh giá chuẩn xác hơn một sản phẩm “trông giống giống” một thứ gì đó ta từng thấy.