Chuyển thể từ bộ sách nổi tiếng, với sự góp mặt của sao hạng A và đạo diễn bom tấn, phải thừa nhận rằng The Gray Man mở ra nhiều cơ hội cho một thương hiệu mới dù chất lượng của phần phim chào sân này chỉ đang ở mức trung bình khá.
Súng nhiều hơn, nổ to hơn nhưng… màn ảnh nhỏ hơn?
Trong nền công nghiệp phim ở Hollywood, “bigger” và “louder” là những thành ngữ chỉ cuộc chạy đua của những bom tấn hành động đặt nặng về kỹ xảo và tính giải trí. Đó là những bộ phim khiến cho khán giả trải nghiệm rõ nhất khả năng bùng nổ của màn ảnh lớn. Tuy nhiên, với sự phát triển của các nền tảng streaming, sự hoành tráng (spectacularity) không chỉ còn dành cho màn ảnh lớn.
Năm 2020, Netflix ra mắt hai phim nguyên tác là The Old Guard và Extraction, mang đến một cảm giác xem bom tấn hành động tại gia. Năm 2021, Netflix tiếp tục chiều người xem với Army of the Dead và Red Notice. Đây là hai “original film” được xếp vào hàng khủng và chịu chơi của dịch vụ streaming này.
Điểm chung của các bộ phim này là gì?
Đầu tiên, tất cả các phim nêu trên đều thuộc thể loại hành động (action). Tiếp đến, mỗi một phim đều đang dựa vào tên tuổi của nhà làm phim hoặc của diễn viên đóng chính, đa số đều là hạng A.
Khán giả chú ý đến The Old Guard vì có Charlize Theron và xem Extraction vì có Chris Hemsworth. Khán giả lưu tâm đến Army of the Dead bởi có sự cầm trịch của đạo diễn Zack Snyder và cực kỳ hứng thú với Red Notice khi hội ngộ một lúc 3 ông hoàng, bà hoàng phòng vé: Dwayne “The Rock” Johnson, Ryan Reynolds và Gal Gadot.
Một mẫu thức mà có lẽ khán giả ít chú ý hơn, đó là kinh phí của những bộ phim hành động này càng ngày càng tăng. Extraction có mức khởi điểm là 60 triệu USD, The Old Guard là 70 triệu USD và Red Notice “chạm trần” với kinh phí 200 triệu đô.
Tuy nhiên, sự đầu tư càng ngày càng khủng này lại đang có tỉ lệ nghịch với đánh giá từ giới chuyên môn. Nếu The Old Guard được khen ngợi hết lời bởi ý tưởng mới mẻ, Extraction và Army of the Dead bắt đầu vấp phải nhiều ý kiến trái chiều vì những công thức cũ kỹ.
Tuy nhiên, 4 bộ phim trên đều được khán giả yêu thích và đã được “bật đèn xanh” cho những phần phim tiếp theo, đánh dấu sự ra đời của những franchise hành động mới được giữ quyền phát hành bởi Netflix.
Tiếp tục xu hướng trên, Netflix ra mắt The Gray Man, phim hành động có kinh phí 200 triệu USD với sự tham gia của hai ngôi sao Ryan Gosling và Chris Evans. Dự án được cầm trịch bởi anh em nhà Russo - những người đã làm nên loạt phim Marvel đình đám và Avengers: Endgame.
Dù nội dung chỉ ở mức trung bình, The Gray Man tiếp tục đặt câu hỏi cho hướng đi này của Netflix.
Có cần thêm một Sierra Six khi thế giới đã có Bond và Bourne?
The Gray Man xoay quanh câu chuyện của sát thủ CIA Sierra Six do Ryan Gosling thủ vai. Trong một lần làm nhiệm vụ, anh phát hiện ra những mặt tối từ các cấp lãnh đạo và trở thành đối tượng cần phải bị thủ tiêu số 1. Để bắt được “kẻ không thể bị bắt,” CIA buộc phải nhờ đến sự giúp đỡ của “kẻ không do dự” Lloyd Hansen, tên sát thủ máu lạnh thích đùa giỡn với con mồi do Chris Evans thủ vai.
Bộ phim đưa người xem đi qua một cuộc rượt đuổi xuyên quốc gia với những cảnh hành động hoành tráng đến mức người xem đôi lúc phải tự hỏi “vì sao tôi lại đang ngồi tại nhà?”
Nói đến thể loại hành động, có một tiểu thể loại vô cùng được yêu thích mang tên espionage - phim mật vụ. Thông thường, nhân vật chính của espionage sẽ là một mật vụ của tổ chức, hay một điệp viên của chính phủ.
Ở hồi 1, họ sẽ nhận một nhiệm vụ có liên quan đến an nguy của quốc gia, hoặc của cả thế giới. Ở hồi 2, họ sẽ phải thâm nhập vào một tổ chức, chiến đấu với rất nhiều tay sai và nhận sự hỗ trợ của những nhân vật phụ trong mạng lưới. Đến hồi 3, họ sẽ một đấu một với tay sai giỏi nhất của tổ chức, hoặc với chính ông trùm và cứu thế giới.
The Gray Man là một thước phim espionage đúng nghĩa, tuy nhiên với những ai đã quen thuộc với dòng phim này thì hẳn sẽ nhận ra rằng thế giới đã có những mật vụ nổi tiếng trước Sierra Six. Có thể kể đến James Bond, Ethan Hunt hay Jason Bourne, với những thành công rực rỡ.
Trong The Gray Man, Ryan Gosling đã có một phần trình diễn an toàn, nhưng vẫn khá duyên dáng. Sierra Six không có sự hào hoa phong nhã của Bond, không có nụ cười nước Mỹ của Hunt và cũng không có tính nam đặc sệt của Bourne, mà thay vào đó là một mật vụ hướng nội với nhiều uẩn khúc quá khứ chưa có lời giải.
Nét quyến rũ của Ryan Gosling, vốn đã gắn liền với các bộ phim tình cảm lãng mạn và có chiều sâu tâm lý trước đây, bỗng khiến cho mọi khung hình có anh, dù hành động đến cỡ nào đi nữa, cũng có sự mềm mại.
Sự mềm mại này được khắc họa rõ nét giữa mối quan hệ của Sierra Six với cô bé Claire khi gã mật vụ này coi cô bé hơn cả một con tin cần được giải thoát: một gia đình để trở về.
Hình ảnh người cha (father figure) của Sierra Six được thiết lập xuyên suốt phim để khi credit đã chạy, người xem có thể hình dung được hướng đi mà Netflix muốn dành cho thương hiệu này. Không phải là một mật vụ đào hoa, không phải là một điệp viên cường tráng đang làm mọi cách để khẳng định tính nam của mình, mà là một con người có nhiều vụn vỡ luôn trên đường tháo chạy, đúng với tên gọi “the gray man.”
Tuy nhiên, chưa thể kết luận rằng Sierra Six sẽ đứng vào hàng ngũ mật vụ nổi tiếng, nhất là khi đã có hàng trăm phim về đề tài này. Con số những mật vụ ấn tượng nhất vẫn chỉ là “007” và “vài người khác mà không nhớ tên”.
Có lẽ thế giới chưa cần một Sierra Six, hoặc Netflix phải làm tốt hơn rất nhiều để đẩy The Gray Man trở thành một hiện tượng văn hoá đại chúng. Đây là một thực tế vô cùng thử thách khi những mật vụ trên tìm được con đường đi vào tiềm thức khán giả qua các rạp chiếu phủ sóng toàn thế giới.
Phim hành động “thiếu não” - tốt hay xấu?
Một trong những từ mà các nhà phê bình hay dùng để chỉ các tác phẩm hành động của Hollywood đó là từ “brainless” - thiếu não. Nghe có vẻ tiêu cực, nhưng cụm từ này không hẳn lúc nào cũng xấu.
Dòng phim bom tấn hành động (action blockbuster) không phát triển nhờ cốt truyện hay những ý tưởng kịch bản đột phá mà là sự phát triển của kỹ xảo và công nghệ. Cũng vì lẽ đó mà đây là dòng phim phù hợp với số đông khán giả tìm đến điện ảnh để giải trí.
Tính “suspension of disbelief” hay còn gọi là “tạm gác não sang một bên” ở dòng phim này là rất cao, bởi chúng ta vô thức chấp nhận tất cả những điều phi lý nhất trong thế giới đó để thả mình theo những khoái cảm thị giác, thính giác và cả những màn “adrenaline rush.”
Do vậy, khi nói phim hành động “thiếu não,” đó không hẳn là một lời chê, mà là một lời khen ngợi khi phim đã làm đúng chức năng của nó: giúp người xem thả mình theo câu chuyện, gác lại hết mọi suy tư logic và chấp nhận một thực tế nơi những con người bình thường bỗng trở nên phi phàm.
Để tạo ra sự cuốn hút đủ để đạt đến trạng thái buông bỏ mọi logic là không hề dễ. Ở hầu hết các phim hành động “brainless” và ngay cả ở The Gray Man, sự hoành tráng (spectacularity) là vô cùng quan trọng. Không chỉ đánh nhau, mà đánh nhau phải đẹp, trên một bối cảnh đẹp, và những góc máy thần sầu nhất.
Được cầm trịch bởi The Russo Brothers, The Gray Man không sợ bị nhàm chán về phần nhìn.
Xem phim, khán giả “sướng mắt” bởi những cảnh đánh nhau được dàn dựng công phu, như màn đối đầu ngay lúc pháo hoa năm mới tưng bừng trên bầu trời Hong Kong, hoặc màn rượt đuổi căng thẳng làm rung chuyển Prague. Ngay cả một cảnh chiến đấu nhỏ trên máy bay chở hàng cũng được The Russo Brothers sử dụng những hiệu ứng như khói màu đẹp mắt để phần nhìn của bộ phim này luôn sống động.
Suốt 2 tiếng đồng hồ, khán giả sẽ không thể đếm nổi số quốc gia mà các nhân vật đã đi qua. Cách kể chuyện này vừa đảm bảo được màu sắc quốc tế của dòng phim espionage lại vừa làm mới trải nghiệm về thị giác của người xem.
Màn đối đầu cuối cùng của Sierra Six và Lloyd Hansen diễn ra bên trong một… đài phun nước, tạo ra một cảm giác hài hoà và cân bằng giữa “nhu” và “cương.” Sự uyển chuyển của nước hỗ trợ cho những cú đấm đậm đặc tính nam giữa hai gã đàn ông cơ bắp, dẫn đến một phân đoạn hành động đầy thoả mãn.
Tương lai nào cho The Gray Man?
The Gray Man là một bộ phim ở mức trung bình khá. Với những mô típ quen thuộc và hoàn toàn có thể “cất não” để thưởng thức, The Gray Man chắc chắn sẽ chinh phục các khán giả tìm đến phim hành động như một nét giải trí. Cũng giống như Extraction, The Old Guard hay Red Notice, tiềm năng trở thành một thương hiệu phim với hậu truyện hoặc ngoại truyện của tác phẩm này là vô cùng lớn, khi mọi thứ vẫn còn được bỏ ngỏ.
Tuy nhiên, cản trở lớn nhất hiện nay có lẽ là việc một bộ phim ở tầm bom tấn lại đang được thưởng thức trên một màn hình khá nhỏ trên điện thoại hoặc laptop.
Một bộ phận khán giả sẽ khó lòng cảm nhận được sự hoành tráng hay sự kỳ công mà các bom tấn hành động mang lại, mà qua buổi phỏng vấn cùng tôi, hai anh em nhà Russo đã chia sẻ rằng họ vận dụng mọi kỹ thuật chuẩn mực của điện ảnh để làm nên thước phim này.
200 triệu đô là con số không hề nhỏ, nên liệu trong tương lai, khán giả có đủ trân trọng để xếp Sierra Six ngang hàng với các mật vụ huyền thoại của điện ảnh hay không khi họ chỉ nhìn ngắm anh qua một màn hình nhỏ bé, và liệu The Gray Man sẽ ghi dấu trong nền văn hoá đại chúng hay sẽ lại trôi dạt vào một vùng màu xám vô định như các thương hiệu phim thất bại trước đây?
Có lẽ chúng ta chỉ có thể đợi những nước cờ tiếp theo của Netflix.