Nếu một chiếc đồng hồ kim không có những con số để đối chiếu, chúng ta thường khó mà biết được chiếc kim đang chỉ mấy giờ. Tương tự như vậy, ta thường chỉ thấy được sự hiện diện của mình thông qua sự phản chiếu từ môi trường, hay nói cách khác là qua ánh nhìn hay lời phản hồi từ người khác.
Việc mưu cầu sự phản chiếu này đôi khi xuất phát từ mong đợi được công nhận của chúng ta, đôi khi lại chỉ đơn thuần là mong muốn được chú ý.
Sự chú ý giống đồ ăn ở chỗ: ăn vừa đủ thì tốt, ăn nhiều quá thì nhận “hậu quả” ngay. Cũng giống như việc ăn kiêng là kiểm soát việc tiêu thụ thức ăn, đồ uống không tốt cho sức khoẻ để duy trì cân nặng mong muốn, ăn kiêng sự chú ý tiêu cực là việc ta nên làm để phát triển lành mạnh trong môi trường công việc.
Vì sao chúng ta tìm kiếm sự chú ý trong công việc?
Với mình, việc tìm kiếm sự chú ý không xấu, vì nó là bản chất tự nhiên của con người. Ngay cả người có tính cách hướng nội ít nhiều cũng cần sự chú ý từ bạn bè, người thân quen.
Tuy nhiên, khi việc tìm kiếm sự chú ý trở thành một nỗi ám ảnh, một điều xảy ra thường trực với bạn, thì sâu xa hơn có thể bạn đang có xu hướng yêu bản thân quá nhiều. Bạn mong đợi được trở thành một người đặc biệt trong mắt người khác, bằng cách trở thành người huyên náo nhất, hoặc người mang vẻ lạnh lùng, xa cách nhất.
Khả năng cũng có thể xảy ra ở trường hợp ngược lại. Tức là bạn không yêu bản thân, mà thay vào đó lại tự ti, luôn nghi ngờ vào sự tồn tại của mình. Nếu không thấy công việc có tiến triển, hay giá trị mình đóng góp được công nhận, bạn sẽ cảm thấy không thoải mái với bản thân.
Một số trường hợp khác họ có thói quen tìm kiếm sự chú ý vì đã lớn lên trong sự đùm bọc, quan tâm chu đáo của gia đình. Ra khỏi nhà họ cũng muốn tìm kiếm cảm giác ấy.
Giờ hãy cùng nhìn sâu hơn vào những biểu hiện trong thực tế.
Các hành động tìm kiếm sự chú ý theo hướng tích cực
1. Tìm kiếm sự giúp đỡ sau khi đã tự mình mày mò vấn đề
Có những việc bạn biết là mình làm được, nhưng lại không tin vào bản thân, vì đó là lần đầu tiên bạn gặp vấn đề đang giải quyết chẳng hạn. Khi đó bạn tìm kiếm sự quan tâm giúp đỡ từ người khác.
Đôi khi sự giúp đỡ ở đây chỉ đơn giản là một lời xác nhận như “Anh tin em làm được mà!” là đã đủ để giúp bạn tràn đầy tự tin hoàn thành công việc rồi.
Điều này với mình không sai, vì cũng như tình yêu có nhiều "ngôn ngữ" khác nhau, mỗi người có mỗi nhu cầu được quan tâm, trấn an khác nhau trong công việc.
2. Tìm sự công nhận cho những việc đã làm sau khi đã cố gắng hết sức
Đây là một mong muốn hợp lý, vì rõ ràng là chẳng ai cảm thấy vui vẻ gì nếu những đóng góp của mình cứ như bị hút vào những cái hố đen không một dấu vết.
Một người dẫn đầu tốt sẽ là người quan sát được sự tiến bộ của đồng đội và tự biết cách để công nhận điều đó. Đó có thể là những lời khen chân thành, một lời cảm ơn vì đã nỗ lực, hay một lời quan tâm sức khỏe và nhắc nhở chăm sóc bản thân.
Sự công nhận của người khác, dù chỉ rất đơn giản, có thể cung cấp cho chúng ta tín hiệu rằng mình đang phát triển, từ đó giúp tiếp thêm năng lượng cho ngọn lửa đam mê tiếp tục cháy.
Các hành động tìm kiếm sự chú ý không lành mạnh
1. Làm quá mọi thứ như thể nó là thảm họa
Khách hàng vẫn tiếp tục feedback khi đã qua mốc thời gian? Máy tính tự nhiên dở chứng khi đang có hứng làm việc? Đồng nghiệp hứa sẽ hoàn thành nhiệm vụ (task) đó hôm nay, nhưng sáng ra lại thấy xin nghỉ? Giấy trong toilet đã hết mà không ai thay?
Bình tĩnh lại sẽ thấy, chẳng có việc gì ở trên sẽ khiến ta lập tức gặp chuyện gì nghiêm trọng, nhưng ta lại la làng lên như thể thảm họa sắp xảy ra, giống như Chí Phèo muốn cả làng Vũ Đại biết được vấn đề của mình.
2. Khoe khoang “quá lố” về những gì đã làm được
Ta muốn được công nhận, nhưng lại thấy thành tích mình chưa đủ ngầu, nên tự cho phép mình phóng đại mọi thứ lên một tí. Chẳng hạn, làm 8 thì nói 10, làm được 10 thì cho rằng lẽ ra có thể làm được tới 12 nếu không gặp này, gặp kia.
3. Lấy chuyện người khác “làm quà”
Cảm giác được trở thành nhà thông thái, được mọi người tìm tới khi muốn biết thông tin gì đấy thật gây nghiện. Nhưng để có kiến thức như vậy thì thật sự khó.
Do vậy, người ám ảnh với việc tìm kiếm sự chú ý có thể chọn trở thành nhà “biết tuốt” chuyện thâm cung bí sử. Gặp ai cũng “bán chuyện” người khác để làm quà. Nói cách khác, họ trở thành “bác hàng xóm tọc mạch” trong công ty.
4. Hay than phiền, đề xuất nghỉ việc
Với mình, việc than phiền, đòi rút khỏi dự án hay thậm chí xin nghỉ việc ngay sau khi xảy ra một điều gì không hài lòng vì đồng nghiệp, khách hàng,… phần nào cũng tương tự như một đứa trẻ ăn vạ ở cửa hàng đồ chơi để đòi bố mẹ mua cho.
Ta cứ dỗi trước cái đã, để xem mọi người phản ứng thế nào rồi tính tiếp.
Làm thế nào để ta bắt đầu ăn kiêng sự chú ý?
Trước đây, trong khoảng thời gian lo sợ bị thay thế trong công việc, mình đã từng vô lối tìm kiếm sự chú ý. Một trong những biểu hiện của mình là chỉ trích sai lầm của người khác, và tự cho rằng họ mắc sai lầm vì mình không có ở đó để chỉ bảo.
Phải thừa nhận là mong muốn có được chú ý không sai. Những hành động tìm kiếm sự chú ý này có thể không ngay lập tức gây phản ứng tiêu cực đến người tiếp nhận tín hiệu "cần sự chú ý". Nhưng về lâu dài thì hậu quả khôn lường, vì sợi dây thun có dẻo đến mấy thì khi bị kéo căng hết sức vẫn đứt.
Thái độ và hành vi để đạt được nó có thể mang tới những hệ quả tiêu cực như lãng phí năng lượng, gây ảnh hưởng lên hình ảnh của bản thân, và cả người khác. Sự chú ý dễ gây “nghiện”, thậm chí ta còn có thể thèm nó tới mù quáng. Lúc này lòng ích kỷ bao trùm, và ta luôn trong trạng thái giành giật sự chú ý.
Do vậy, hãy tự quan sát xem điều gì đang xảy ra.
Nếu bạn đang vô thức tìm kiếm sự chú ý, hãy xem lại lý do cốt lõi của điều này là gì và giảm bớt những biểu hiện tiêu cực đã được nhắc ở trên. Cần hiểu rằng đi tìm kiếm sự chú ý là một dạng tìm kiếm động lực từ bên ngoài, mà động lực bền vững thì thường chỉ tới từ bên trong.
Nếu bạn nhận ra xung quanh mình đang có những người có biểu hiện như vậy, bạn đã thành công bước đầu trong việc quan tâm đến sự tồn tại của họ cũng như bảo vệ bản thân. Bước tiếp theo bạn có thể cho họ một phần sự chú ý họ muốn, nhưng đồng thời hãy làm rõ lằn ranh mà bạn không muốn họ bước qua.
Kết
Thay vì tìm kiếm sự chú ý (attention seeking), ta có thể chuyển dần sang tìm kiếm sự kết nối (connection seeking). Vì sự chú ý chỉ là một chiều, còn kết nối có tính hai chiều.
Điều này có nghĩa là chúng ta phải đầu tư nhiều hơn để tạo ra sự chú ý từ những mối quan hệ bền vững, nhờ vậy ta có được sự phản chiếu lành mạnh cho bản thân mình. Nói ngắn gọn hơn, là để có được sự chú ý thì ta cũng phải biết cho đi sự chú ý: chú ý đến công việc và chú ý đến người khác.