1. Chuyện gì đang xảy ra?
Cứ mỗi 3 năm, Hiệp hội Biên kịch Hoa Kỳ (WGA) sẽ bước vào bàn đàm phán với Liên đoàn Nhà sản xuất Điện ảnh và Truyền hình (AMPTP) nhằm đi đến một hợp đồng mới về điều kiện làm việc và thu nhập cho những nhà biên kịch.
Sau một thời gian dài không thể đi đến một thỏa thuận hợp lí cho bản hợp đồng năm 2023, vào ngày 2/5, WGA chính thức kêu gọi những biên kịch đình công. Hơn 11000 thành viên của WGA, trải dài ở những mảng như phim điện ảnh, truyền hình, talkshow,... đã bỏ bút xuống và bắt đầu biểu tình ở trước các hãng phim nhằm gây sức ép đến AMPTP.
Hơn 15 năm trước, một cuộc đình công tương tự vào năm 2007-08 đã kéo dài trong 100 ngày và gây tổng thiệt hại hơn 2.1 tỷ đô cho ngành công nghiệp điện ảnh Mỹ. Giờ đây, khi mối quan hệ giữa những biên kịch và hãng phim đang căng thẳng hơn bao giờ hết, cuộc đình công vào năm 2023 có thể sẽ để lại một "vết sẹo" thậm chí còn lớn hơn cho Hollywood.
2. Vì sao những biên kịch tại Hollywood đình công?
Mục đích của việc cập nhật hợp đồng mỗi 3 năm là để chỉnh sửa những điều khoản sao cho phù hợp với sự phát triển của ngành công nghiệp điện ảnh. Sau bản hợp đồng năm 2020, tiền lương trung bình cho một biên kịch vào năm 2023 đã giảm xuống 4% (23% sau khi điều chỉnh lạm phát) vì những phát triển nhanh đến chóng mặt ở Hollywood.
Trong bản hợp đồng năm 2023 mà WGA đề xuất cho AMPTP, có 3 điểm lưu ý chính:
- Áp dụng thỏa thuận mức lương tối thiểu (MBA) cho những biên kịch thuộc mảng phim streaming
- Bắt buộc hãng phim thuê một số lượng biên kịch tối thiểu cho mỗi dự án (dù cần thiết hay không),
- Loại bỏ việc sử dụng công nghệ AI.
Bản hợp đồng này được WGA ước tính sẽ đem về 429 triệu đô để trả lương cho biên kịch thay vì bản hợp đồng mà AMPTP đưa ra (86 triệu đô). Sau một khoảng thời gian đàm phán mà cả WGA và AMPTP đều không nhượng bộ trong việc đi đến một thỏa thuận mới, WGA chính thức kêu gọi đình công.
3. Vì sao những thay đổi này lại cần thiết?
Theo bản hợp đồng năm 2020, chỉ có những kịch bản cho phim trên nền tảng streaming (Netflix, Amazon Prime,...) là không được bảo vệ bởi MBA. Chuyện này xảy ra vì WGA đã không thể lường trước được sự phát triển nhanh đến chóng mặt của những nền tảng này. Vì thế, những biên kịch thuộc thị trường streaming đang phải chịu mức lương thấp hơn đáng kể (lên đến 46%) so với những biên kịch thuộc mảng truyền hình.
Bản hợp đồng năm 2020 rõ ràng là một điểm hời cho những nền tảng streaming khi họ không cần phải chia lợi nhuận (residual) cho những biên kịch. Vì thế mặc dù một đội ngũ biên kịch có thể viết nên một kịch bản như Stranger Things và đem đến hàng triệu đô lợi nhuận cho Netflix, họ vẫn không hề nhận được thêm bất kì khoản hoa hồng nào.
Điều khoản đáng chú ý thứ hai của WGA thoạt nhìn sẽ vô lí khi họ bắt buộc những hãng phim thuê thêm biên kịch dù không cần thiết. Tuy nhiên, điều khoản này được đề xuất để đối phó với một cách vận hành mới tại các hãng phim streaming, “mini-room.”
Thay vì thuê một đội ngũ biên kịch từ 7-8 người để viết kịch bản và hỗ trợ sản xuất như cách mà các TV show truyền thống vẫn làm, các hãng phim streaming sẽ bắt đầu một “mini room” gồm 2-3 biên kịch để bắt đầu viết kịch bản ngay trước khi bắt đầu qui trình sản xuất. Từ đó, trả lương ít hơn, cũng như gây ảnh hưởng lớn đến quá trình thăng tiến mà đa số là qua quá trình đồng sản xuất của những biên kịch ít tên tuổi.
Ngoài ra, điều khoản về việc sử dụng AI trong quá trình viết kịch bản cũng được WGA đề xuất nhằm ngăn chặn việc các hãng phim sử dụng AI để viết nên một “tài liệu gốc” và thuê biên kịch để chỉnh sửa tài liệu gốc ấy.
Mặc dù trong thời điểm hiện tại, AI có thể chưa có đủ khả năng để đe dọa đến quá trình làm việc của các biên kịch, điều khoản mới của WGA được đánh giá là một bước đi đón đầu nhằm tránh lặp lại sai lầm của năm 2020 khi họ đã không thể lường trước được sự phát triển của thị trường streaming.
4. Việc đình công này sẽ có những ảnh hưởng gì với khán giả?
Một trong những ảnh hưởng tức thời nhất mà khán giả sẽ nhận thấy là gần như tất cả chương trình talk show nổi tiếng nhất nước Mỹ như Jimmy Kimmel Live, The Tonight Show with Stephen Colbert,... sẽ ngay lập tức ngừng sản xuất và bắt đầu chiếu lại những tập cũ.
Ở những nền tảng streaming như Netflix, HBO+,... dù cho những công ty này đã đẩy mạnh sản xuất nhằm đón đầu cuộc đình công, khán giả vẫn sẽ cảm nhận thấy sự trì trệ và giảm sút trong số lượng nội dung mà các nền tảng này đưa ra sau một khoảng thời gian ngắn.
Cuộc đình công này sẽ không gây quá nhiều hậu quả ở phân khúc phim điện ảnh, ít nhất là ở góc nhìn khán giả. Những tờ báo tại Mỹ cho rằng chỉ khi nào cuộc đình công này kéo dài hơn 4 tháng, khán giả mới thấy được những hãng phim đưa ra thông báo dời lịch chiếu phim.
5. Khi nào cuộc đình công này sẽ dừng lại?
Cuộc đình công biên kịch năm 2023 rơi vào một thời điểm khá bất lợi với AMPTP khi hiệp hội này đang chuẩn bị đi đến bàn đàm phán với hai liên đoàn khác đại diện cho đạo diễn và diễn viên vào cuối tháng 6. Cuộc đình công này chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng lớn đến hai cuộc đàm phán sắp diễn ra này, đặc biệt là khi những điều khoản mà Hiệp hội Đạo diễn Mỹ đưa ra đã bị từ chối bởi AMPTP vào tháng 11/2022.
Ngoài ra, chủ tịch của IATSE, liên đoàn đại diện cho những nhân sự đứng đằng sau công việc sáng tạo như đạo cụ, điện, ánh sáng, cứu thương,... đã đưa ra thông báo rằng các thành viên của liên đoàn này có thể sẽ không đến phim trường để ủng hộ cho cuộc đình công của biên kịch. Với căng thẳng leo thang giữa hãng phim và những nhân sự này, quá trình sản xuất cho các kịch bản đã được viết rất có thể sẽ phải dừng lại, khiến cho những hãng phim chịu tác hại nặng nề hơn.
Ở thời điểm hiện tại, trong khoảng thời gian phục hồi sau đại dịch, việc ngưng trệ toàn bộ ngành công nghiệp điện ảnh là một điều không ai muốn xảy ra. Nhưng với những biên kịch đang đứng lên đấu tranh, đây là một vấn đề mà họ không thể phớt lờ, đặc biệt khi chúng đảm bảo cho họ có thể sinh sống dựa trên số tiền kiếm được từ công việc họ yêu thích.