Gen Z mua trà sữa quanh năm, Gen Y chi quà tiền triệu mùa cuối năm, cách tự thưởng nào hợp lý?

Theo khảo sát của NCSolutions, 66% Gen Z sẵn sàng chi tiền để tự thưởng những món quà nhỏ hằng ngày. Ngược lại, Gen Y hiếm khi tự thưởng ngay cho mình, mà dành tiền cho việc tiết kiệm. Theo báo cáo của Ngân hàng UOB, Gen Y thường xuyên tiết kiệm hơn 20% thu nhập hàng tháng để dành cho những chi tiêu lớn hơn.

Với mỗi cách làm, sẽ nhận được điểm cộng, điểm trừ khác nhau. Điều quan trọng là, cả hai thế hệ có muốn tham khảo cách tự thưởng "lập tức" hoặc "từ từ" của nhau không?

Xu hướng tự thưởng ở thế hệ "thích khoảnh khắc"

Gen Z chúng ta vốn tự định nghĩa mình là thế hệ luôn tôn trọng khoảnh khắc, tin vào niềm vui và giá trị ở hiện tại, nên việc tự thưởng trở thành một hoạt động quan trọng trong đời sống tinh thần của những nhân viên đang hoặc vừa vượt qua kỳ thực tập. Trừ những "rich kid đi làm vì đam mê", thì mặt bằng chung, mức lương khởi điểm khiêm tốn thường chỉ mới gia nhập hàng 5 chữ số nên thay vì mua những món quà lớn, các "tân binh văn phòng" thường trích một phần trong thu nhập hàng tháng để mua một vài món xa xỉ nhỏ: cốc cà phê đắt tiền, một hộp blindbox mới, một món phụ kiện vui mắt lấp lánh nhưng thường không quá một vài ngày lương.

Nhưng trong các group mà thành viên đa phần là gen Z, một thực tế là: việc tự thưởng những trải nghiệm, thay vì tập trung vào việc mua sắm, đã ngày càng rõ rệt.

Kết quả nghiên cứu tâm lý người tiêu dùng Đông Nam Á của ngân hàng UOB và Boston Consulting Group (BCG) cho thấy, 47% người tiêu dùng gen Z đã chi tiêu nhiều hơn cho các hoạt động trải nghiệm, đặc biệt là ở các hạng mục du lịch, ăn uống và concert. "Những hoạt động này giúp mở rộng tầm nhìn, học hỏi, phát triển kỹ năng xã hội và kết nối cộng đồng, nên chi phí thực ra không mất đi hoàn toàn vô bổ, vì trải nghiệm thực sự luôn có giá trị". T.H.Ng. một anh thầy vừa vượt qua ba năm trợ giảng, trở thành giảng viên chính thức rất trẻ của một trung tâm ngoại ngữ, cho biết.

T.H.Ng. đã tham gia các chuyển trekking, phượt, du lịch khu vực trung bình 3 tháng một lần, mỗi lần đi 3-5 ngày, có chi phí tối thiểu tương đương nửa tháng lương. Và bạn đã nói thay nhiều người đồng trang lứa về:

Lợi ích lớn nhất từ việc tự thưởng thường xuyên

Đối với Gen Z, tự thưởng là cách thừa nhận những nỗ lực, cố gắng của bản thân và niềm tin rằng bản thân mình xứng đáng tận hưởng thành quả. Từ đó, lực lượng lao động trẻ trung này lại có động lực để tiếp tục nỗ lực.

Ngoài ra, với việc tự thưởng bằng những trải nghiệm, người tham gia còn có cơ hội học tập và hưởng thụ trong cùng một lúc, cuộc sống cân bằng và hiệu quả hơn rất nhiều về thời gian.

"Khi đi Hà Giang, Bình Liêu hay xa hơn, ngoài biên giới, qua Lào, Thái Lan...chúng tôi được tiếp xúc với những phong tục và văn hóa khác biệt, thấy tầm mắt và mọi quan điểm đều rộng mở hơn, mình cũng tự nhìn thấy năng lực hay hạn chế của mình rõ hơn trong các chuyến đi". Những người bạn cùng nhóm H.T.Ng. chia sẻ.

Học thêm được cách thích nghi và giải quyết những tình huống phát sinh ngoài dự kiến cũng là ưu điểm lớn của phương thức tự thưởng bằng các trải nghiệm mà những người đang khao khát khám phá, học hỏi muốn chọn.

Ở một diễn biến khác, ví dụ những sự kiện văn hóa đặc biệt chuyên sâu (một số sự kiện sắp tới như Liên hoan phim, Trưng bày đồng tiền Việt Nam), người tham gia sẽ có cơ hội thuận lợi, dễ dàng, chi phí lại thấp hơn nhiều so với du lịch, mà vẫn có thể tìm hiểu sâu thêm về lịch sử, nghệ thuật... Đơn giản hơn, với chi phí cũng rất thấp, đó là những workshops làm gốm, tô tượng,. rèn luyện tính sáng tạo, sự khéo léo và tập trung.

Đáng nói, đây cũng là khoảng thời gian tuyệt vời để người đang muốn làm đầy hành trang và trải nghiệm, được dành thời gian chất lượng cho bản thân và những người xung quanh, người thân, bạn bè. Cuộc sống chắc chắn sẽ thú vị hơn, nhiều màu sắc hơn, bớt tẻ nhạt, nhàm chán và "vô tri".

Việc tự thưởng thường xuyên mang lại tinh thần tích cực cho người trẻ. Đây cũng chính là lợi ích lớn nhất của việc tự thưởng khi được chọn lựa một cách có tính toán và kế hoạch thực sự. Ta cần chọn lựa chứ không phải cứ thích là tự thưởng.

Vì không phải Tự thưởng thường xuyên nào cũng khiến bạn hạnh phúc!

Về lâu dài, việc chi tiêu không kiểm soát dù là những khoản nhỏ, vẫn khiến những người thích tự thường thường xuyên có thể rơi vào vòng xoáy nợ nần. Họ không cảm nhận được sự thất thoát lớn mỗi khi chi tiền cho những món đồ giá rẻ. Cho đến khi hết tiền, họ tiếp tục Trả góp hoặc Mua trước trả sau để “giữ chuỗi” cho nhu cầu tiêu dùng. Thực trạng này đã diễn ra tại Mỹ, khi 41% người sử dụng hình thức Mua trước trả sau, trả chậm ít nhất 1 lần trong năm 2025, theo báo cáo của Lending Tree.

Ngoài ra, tự thưởng thường xuyên còn khiến người trẻ ít hài lòng hơn với những món quà giá trị không cao hoặc tương đương vào các dịp lễ đặc biệt. Tuy nhiên, ít tiền thì không còn cách nào khác, bởi vì đã chia nhỏ khoản thu nhập cho những niềm vui thường nhật nên ta không còn khả năng chi trả cho những món quà lớn hơn.

Sau những chuyến lên đò trà sữa đều đặn đầu tháng, tin nhắn báo số nợ trong thẻ khiến "ngọt ngào đến mấy cũng tan thành mây"!

Gen Y ưu tiên tích lũy trước, tự thưởng sau

Khác với Gen Z chúng ta, thế hệ Gen Y, các anh chị (có khi cả các ông chú và các bà dì) thường tin rằng “những điều tốt đẹp sẽ đến muộn”. Do đó, họ chú tâm làm việc và chỉ tự thưởng cho mình khi đến dịp lễ hay những dịp cuối năm. Dĩ nhiên, tuổi tác nhiều hơn, kinh nghiệm dày dặn hơn, thì dãy chữ số trong tài khoản cũng dài hơn, và vì thế, những món quà tự thưởng của các "anh chị, cô chú" cũng sẽ thường có giá trị cao. Theo báo cáo của YouNet, giá trị trung bình mỗi đơn hàng của gen Y nằm ở mức hơn 3,000,000 VNĐ.

Tuy thói quen này giúp tránh được những vấn đề tiêu dùng ngẫu nhiên và mất kiểm soát xảy ra ở người trẻ chúng ta, nhưng điều công bằng là gen Y phải trải qua khoảng thời gian dài khó khăn, miệt mài mà không được tiếp thêm “năng lượng tinh thần”.

"Đến khi nào giàu tôi sẽ..."

Nhưng khi nào là khi nào?? Khi nào có phải chỉ là cuối năm, năm nay hay sang năm nữa?

(Mà nói nhỏ thôi: rất có thể, và thực tế đã cho thấy, suy thận, đột quỵ, đều do làm việc quá căng thẳng, không có thời gian nghỉ ngơi, thư giãn... tức là, có thể đến khi giàu rồi, tự thưởng cũng không còn giá trị, còn sức khỏe đâu mà tận hưởng?)

Thật ra, việc đợi đến khi “rã rời” mới tự thưởng hay “giữ chuỗi” mua quà cho bản thân đều không mang lại niềm vui trọn vẹn. Biết cách cân bằng và quản lí hoạt động tự thưởng, đảm bảo nó không làm ảnh hưởng những yếu tố khác trong bánh xe cuộc đời của mình mới khiến bản thân hạnh phúc.

Sau đây là một số gợi ý giúp bạn kiểm soát việc tự thưởng.

Gợi ý những cách tự thưởng hạnh phúc

Lập ngân sách tự thưởng

Đôi lúc, bạn quên để ý rằng 1 xiên nướng hay 1 ly trà sữa mua lúc “tự nhiên thèm” hoặc “nay hơi mệt nên muốn ăn/uống gì đó ngon” cũng là một lần tự thưởng. Để tránh việc mất kiểm soát những lần “tự nhiên” này, ta nên đặt giới hạn ngân sách cụ thể theo tuần hoặc theo tháng.

Lưu ý: Ngân sách tự thưởng phải phù hợp với tình hình công việc - sức khỏe tài chính của bạn trong từng thời điểm. Ví dụ, với tháng cần ưu tiên đóng tiền cho 1 khóa học ngắn hạn bạn muốn, bạn cần linh hoạt giảm ngân sách tự thưởng.

Phân cấp bậc cho ngân sách tự thưởng

Không chỉ dành ngân sách cho những món quà nhỏ, bạn cần dự trù cho cả những món quà lớn hơn vào các ngày quan trọng trong năm. Bạn có thể chia bớt một phần ngân sách món quà nhỏ cho các món quà lớn.

Đa dạng hóa hình thức tự thưởng

Tự thưởng không nhất thiết gắn với việc mua sắm, tiêu tiền. Bạn có thể thử những hình thức “tự thưởng 0 đồng” như đi dạo, xem phim, chơi thể thao, chơi board game,...

Ngoài ra, bạn có thể thử tiếp cận các hình thức Me Time, Self-dating để tập trung năng lượng cho bản thân mình trong một khoảng thời gian cụ thể. Trong lúc đó, bạn có thể làm những việc bạn muốn làm nhưng chưa thử bao giờ: Nấu một món ăn lạ, viết một lá thư cho bản thân của tương lai, hay tìm 1 chiếc hộp, trang trí và đặt những món quà, những đồ vật ý nghĩa vào lưu giữ.

Đến cuối ngày, tự thưởng chính là hoạt động cho bản thân, vì bản thân. Vì thế, hãy lắng nghe bản thân xem bạn thích cái gì, muốn làm gì mà chưa được làm để “sáng tạo” những phần thưởng cá nhân nhất, độc đáo nhất chỉ dành cho chính mình.