Viết lách là một phương tiện mà bạn sử dụng gần như mỗi ngày: từ nhắn tin, ghi chú vào sổ tay hay viết dưới dạng gõ máy. Khả năng truyền tải rõ ràng suy nghĩ và ý tưởng bằng chữ viết là một kỹ năng quý giá, bởi nó giúp bạn luyện tập lối tư duy mạch lạc và lối diễn đạt sắc bén.
Nhưng làm thế nào để trở thành một người viết chuyên nghiệp?
Tôi may mắn sinh ra trong gia đình nhiều người làm báo. Từ bé, tôi đã được định hướng về việc viết và làm sao để viết một cách chuyên nghiệp. Các bài viết đầu tiên của tôi trước khi được gửi đi đâu đều được “người mảng trách nhiệm nội dung mảng gia đình” mang ra tranh cãi, biện luận và đương nhiên là sửa. Nếu lâu không có bài nộp cho gia đình, tôi sẽ bị nhắc nhở, hỏi han.
Sau nhiều năm làm nghề, tôi nhận ra chính sự rèn giũa ấy mới là thứ đã làm nên tôi ngày hôm nay. Vì vậy, bài viết này tôi dành tặng cho những ai đang theo đuổi con đường viết chuyên nghiệp.
1. Để viết tốt, hãy đọc thật nhiều
Hồi bé, một trong những cuốn sách đầu tiên tôi được tặng là... Bách khoa Toàn thư. Lần đầu cầm cuốn sách trong tay, tôi nằm vật ra khóc, đơn giản vì đây không phải váy hay búp bê. Nhưng đó cũng là món quà ấu thơ tôi giữ lâu và dùng nhiều nhất, trước khi biết Google là gì.
Đến nay, mỗi lần từ Việt Nam quay về Stockholm, tôi đều mang theo một vali đầy những quyển sách đối tác gửi tặng, bạn bè tặng, hoặc sách tự mua. Bởi tôi không thể ngừng đọc. Khi bạn ngừng đọc, bạn sẽ ngừng viết.
Việc đọc là tiền đề cho việc viết. Một người viết chuyên nghiệp lại càng đọc nhiều sách. Khi đọc, bạn sẽ tìm thấy cảm hứng từ con chữ của người khác. Đọc giúp bạn thấy những phần của cuộc sống mà bạn chưa được trải nghiệm. Đọc kích thích trí tưởng tượng, giúp suy nghĩ của bạn vượt ra khỏi những gì bạn có thể nhìn thấy và chạm được. Nói cách khác, đọc giúp bạn có phát triển tư duy trừu tượng, điều tối cần thiết cho việc viết.
Khi đọc nhiều, bạn sẽ học được lối diễn đạt của tác giả: từ cách bày binh bố trận chi tiết, cách dẫn và kết đề, đến các từ vựng mới, biện pháp tu từ, cách xây dựng và miêu tả nhân vật.
Hãy tạo cho mình thói quen đọc mọi thứ: sách, biển quảng cáo, nhãn sản phẩm, đọc các nội dung trên mạng xã hội, đọc thư của các nhà văn nổi tiếng, đọc thơ. Hãy vừa đọc vừa đánh dấu, ghi chú lại những thủ thuật viết mà bạn học được. Nếu lười, bạn có thể đọc nhiều để “mưa dầm thấm lâu”; lối diễn đạt đó sẽ ăn sâu vào bạn. Và khi viết, bạn sẽ sử dụng chúng một cách tự nhiên.
Và cũng đừng quên mở rộng phạm vi đọc. Hãy thử thách mình bằng cách đọc những cuốn sách không thuộc thể loại bạn yêu thích. Ví dụ như năm ngoái, mình chọn đọc sách kinh tế thì năm nay, mình chọn đọc sách thần thoại.
Mở rộng phạm vi đọc sẽ giúp bạn mở rộng tầm nhìn trong cuộc sống. Điều này cũng tương tự như lần đầu bạn đến một nơi khác ngoài thành phố để trải nghiệm những thứ ngoài bong bóng quen thuộc của mình.
2. Để viết tốt, hãy viết mỗi ngày
Đương nhiên, muốn trở thành người viết thì bạn phải viết. Nhưng viết bao nhiêu cho đủ thì lại là một câu hỏi lớn.
Viết một cuốn sách hay tạo một trang blog là việc nghe rất lớn lao. Tuy nhiên, để viết những đoạn ngắn, những bài viết riêng lẻ về một vấn đề thì không hề khó. Thực tế, không có nhà văn du ký, nhà tiểu thuyết lớn hay nhà phê bình ẩm thực nào sinh ra đã nắm sẵn tay nghề. Họ đều bắt đầu từ những đoạn văn nhỏ, những bài báo ngắn. Cả hai cuốn sách của tôi cũng đều là tập hợp các bài mà tôi đã viết trong vòng 2 đến 3 năm.
Đừng đợi đến lúc viết một cuốn sách, hay bắt đầu một trang blog. Hãy viết ngay khi bạn nghĩ ra gì đó để viết. Nháp ra nếu bạn chưa có thời gian, ghi âm lại nếu bạn không có giấy bút hay máy tính. Viết trên xe buýt, máy bay, viết khi bạn đợi ai đó ở quán cà phê.
Hãy biến việc viết thành thứ bạn làm mỗi ngày.
3. Để viết tốt, hãy viết về những điều bạn yêu thích
Câu hỏi tiếp theo là biết lấy gì mà viết?
Hãy viết bất kỳ thứ gì bạn quan tâm: về những chuyến đi, về một trải nghiệm làm bạn xúc động hay ấn tượng, về tình yêu, hay về một món ăn. Càng tâm đắc vào một chủ đề, bạn sẽ càng hứng thú khi tìm thấy một dữ kiện mới, và bài viết của bạn sẽ càng hay.
Hãy bắt đầu viết những câu văn cho một suy nghĩ rồi phát triển những câu văn thành một đoạn văn, phát triển một đoạn văn thành nhiều đoạn văn. Ví dụ, bạn thấy món ăn bạn vừa ăn ngon xuất sắc. Hãy bắt đầu với câu “Đó là một món ăn ngon xuất sắc”.
Từ đó, hãy mở rộng vấn đề bằng cách trả lời các câu hỏi triển khai như:
- Ngon thế nào? Vì sao ngon? (sử dụng phép miêu tả, phép so sánh)
- Nguyên liệu làm nên món ăn đó là gì? (sử dụng phép liệt kê)
- Món ăn ấy cho bạn cảm xúc gì? (chuyển từ miêu cả cái hữu hình sang miêu tả cái vô hình)
- Bạn ăn nó trong hoàn cảnh nào? (kỹ năng kể chuyện)
Sau khi đã viết đủ, hãy sắp xếp lại các câu và đoạn văn theo trình tự bạn mong muốn. Và thế là bài viết của bạn đã ra đời!
4. Để viết tốt, bạn cần độc giả của mình
Năm 16 tuổi, tôi post những bài đầu tiên lên diễn đàn Trái Tim Việt Nam Online, tất nhiên là dưới một nickname. Mỗi ngày, tôi trả 3.000 đồng cho 1 tiếng dùng Internet trên phố Hàng Buồm, đăng nhập và rón rén viết một post. Hôm sau trở lại mình vừa háo hức vừa hồi hộp đọc từng phản hồi. Ngày qua ngày, mình bắt đầu đi các buổi offline, giới thiệu với công chúng cô gái đằng sau chiếc nickname kia.
Chính lúc này, tôi bắt đầu trò chuyện với độc giả nhiều hơn, và có cho mình một lượng độc giả nhất định. Tôi hay nói rằng, Internet và diễn đàn TTVNOL đã biến một cô bé thích viết thành một người viết chuyên nghiệp. Nhưng thật ra, chính độc giả mới là động lực lớn nhất giúp mình phát triển và viết tốt hơn.
Nếu muốn trở thành người viết, đừng ngại để người khác đọc bài viết của bạn. Hãy bắt đầu bằng những người bạn tin tưởng hoặc một trang blog ẩn danh. Khi được độc giả mong chờ, bình luận và động viên, bạn sẽ có cảm hứng để thực hiện các đề tài tiếp theo.
Kết
Viết lách, cũng như các thực hành khác, là một chặng đường dài để tinh thông. Bản thân tôi cũng đã đi trên con đường này 20 năm, và tôi vẫn không ngừng cải thiện mỗi ngày.
Chúc các bạn tìm được cảm hứng trở thành một người viết chuyên nghiệp, có thể sống, thành công với đam mê của mình. Hoặc chí ít là tìm thấy niềm vui trong con chữ!