Nhiều người thường cho rằng các nhà tâm lý có thể nhìn thấu được suy nghĩ của người khác, đó cũng là câu hỏi mà họ hay nhận được. Tuy nhiên, đây là một hiểu lầm về bộ môn tâm lý nói chung và các nhà tâm lý học nói riêng.
Vậy một nhà tâm lý có đọc được suy nghĩ của chúng ta không? Nếu có, họ có thể “giải mã” chúng ở mức độ nào? Hãy cùng Vietcetera khám phá câu trả lời nhé.
Nhà tâm lý học áp dụng kiến thức để đọc suy nghĩ?
Câu trả lời là không. Các nhà tâm lý học không thể đọc được suy nghĩ của bạn như một nhà ngoại cảm, họ thậm chí không biết được bạn đang nghĩ gì ngay lúc đó. Thực chất bộ môn tâm lý tập trung nhiều hơn vào việc dự đoán hành vi. Những nhà tâm lý sử dụng kiến thức chuyên môn để trả lời cho các câu hỏi sau đây:
- Chúng ta đang làm gì?: Họ tập trung miêu tả hành vi của con người (và động vật) để có góc nhìn toàn diện về hành động của chúng ta thông qua việc quan sát các thí nghiệm. Từ đó, họ nhìn ra đâu là hành vi bình thường và bất thường của con người.
- Vì sao chúng ta làm như thế?: Các nhà tâm lý mong muốn tìm ra lý do, động cơ đằng sau những hành vi này và đưa ra học thuyết giải thích để làm tiền đề cho câu hỏi tiếp theo.
- Khi nào hành động đó diễn ra?: Những học thuyết tóm gọn ở trên giúp nhà tâm lý dự đoán được hành động/phản ứng đó sẽ diễn ra ở trường hợp nào và khi nào trong tương lai.
- Làm sao để thay đổi một cách tốt hơn?: Sự thay đổi là mục tiêu quan trọng trong tâm lý học. Nhà tâm lý hướng con người đến đời sống tinh thần tốt đẹp hơn bằng cách đưa ra các chiến lược thay đổi, nhận diện và né tránh những hành vi độc hại.
Nếu không đọc suy nghĩ, công việc chính của họ là gì?
Tùy theo lĩnh vực như lâm sàng, giáo dục.. mà mỗi nhà tâm lý học có chuyên môn riêng và tùy thuộc theo tính chất của chúng để thực hành. Nhưng nhìn chung họ có hai công việc điển hình sau:
- Nghiên cứu khoa học: Nhà tâm lý học thực hiện nghiên cứu để trả lời cho 4 câu hỏi phía trên và tăng kiến thức nền trong bộ môn tâm lý. Áp dụng nghiên cứu khoa học cho những vấn đề xoay quanh cuộc sống cho các nhà tâm lý một nguồn dữ liệu khách quan, có thể củng cố và dự đoán được các trường hợp trong tương lai.
- Công việc hướng về con người: Một bộ phận các nhà tâm lý học làm việc với động vật, nhưng phần lớn các lĩnh vực tâm lý thường hướng về con người ở các môi trường như cơ quan, bệnh viện, trường học..., hoặc ở mức độ gia đình, cá nhân. Họ giúp chúng ta giải quyết các vấn đề thực tiễn cũng như cải thiện chất lượng sống và làm việc.
Chẳng hạn với một nhà tâm lý học giáo dục, nơi làm việc chính của họ là trường học, giúp các học sinh, sinh viên cải thiện kỹ năng học của mình. Họ cũng góp phần phát triển cách tổ chức lớp học, cách dạy học cho lĩnh vực giáo dục nói chung.
Mức độ “giải mã” suy nghĩ con người
Nhà tâm lý học không thể nhìn thấu suy nghĩ của bạn, nhưng áp dụng những kiến thức tâm lý là nền tảng tốt trong việc “giải mã” suy nghĩ, cảm xúc con người.
1. Giải mã hành vi bởi các nhà hành vi học
Các nhà tâm lý học hành vi có thể đọc và giải mã con người qua những dấu hiệu giao tiếp phi ngôn ngữ. Nổi bật trong số đó chính là biểu cảm gương mặt. Bắt được những biểu cảm này cho chúng ta góc nhìn về những điều họ cảm nhận ngay tại thời điểm đó.
Họ còn tiến sâu hơn về việc nghiên cứu micro-expression (tạm dịch: biểu cảm vi mô), những biểu cảm chỉ xuất hiện dưới 0.5 giây để xem một người đang nói thật hay nói dối.
2. Lĩnh vực khoa học thần kinh
Với sự phát triển công nghệ của máy quét não, các nhà thần kinh học có thể xác định vị trí não bộ đang hoạt động khi chúng ta thực hiện một vài hành vi, suy nghĩ nhất định. Như vùng Broca ở thùy trán chịu trách nhiệm việc chuyển suy nghĩ thành lời nói giao tiếp hằng ngày, hay sự kết hợp giữa khứu giác và hạch hạnh nhân tạo ra những ký ức hoài niệm từ mùi hương.
Một nghiên cứu gần đây với bộ máy ECoG (viết tắt của Electrocorticography) đã thu lại tín hiệu não để chuyển thành ngôn ngữ văn bản. Các nhà khoa học tin rằng đây sẽ là bước ngoặt cho hệ thống đọc suy nghĩ con người trong tương lai.
Kết
Kiến thức tâm lý được áp dụng để phục vụ cho đời sống tinh thần hơn là vạch trần các suy nghĩ của chúng ta. Hy vọng bài viết này đã làm sáng tỏ sự “hiểu lầm” đối với các nhà tâm lý, cũng như cho bạn một góc nhìn về những công việc của họ trong bộ môn tâm lý.