20Học là series học mọi thứ trong 20 giờ.
Người ta nói rằng nếu muốn trở nên xuất sắc trong một kỹ năng nào đó, bạn phải làm nó trong suốt 10.000 giờ. Điều này đồng nghĩa: luyện tập liên tục trong 1.250 ngày, tức là khoảng 3 năm rưỡi. Không quá tệ!
Nhưng người ta cũng nói, bạn vẫn có thể học để biết làm một việc nào đó mới toanh, chỉ trong 20 giờ. Cho nên tôi đã thử học một kỹ năng mới trong 9 buổi học (xấp xỉ 18 tiếng).
Tôi muốn biết rằng sau 18 tiếng, liệu mình có thể trở thành một người pha chế cà phê chuyên nghiệp được không?
1. Tại sao lại là barista?
Vì tôi đã luyện quá nhiều đến những kỹ năng… đầu óc và ngôn ngữ. Đôi khi tôi quên mất một công việc lao động tay chân sẽ cho mình một hành trình khác hẳn. (Vì não bộ không phân biệt đó là tay chân hay trí não, nên chỉ cần đây là một thứ mới, nó sẽ cảnh giác cao độ và sản sinh thêm tế bào thần kinh, phòng khi bạn cần đến).
Ngoài ra thì tôi mê cà phê quá, đến mức nghĩ rằng sẽ thật tuyệt nếu mình có thể một ngày đứng sau quầy bar để đổ những trái tim mịn màng bằng bọt sữa cho ai đấy thưởng thức.
Cuối cùng thì vì tôi muốn chọn một việc mình thích làm. Điều này có lẽ sẽ giúp tôi hưng phấn và hăm hở hơn, thay vì đối mặt với một kỹ năng vừa nghĩ đã thấy chán ngắt.
2. “Chẻ nhỏ” kỹ năng
Những người chạy marathon không nghĩ ngay về chặng đường 42 kilomet phải vượt qua, mà sẽ lo chuyện chinh phục từng cây số một. Vì thế bước đầu tiên giúp bạn dễ dàng bắt đầu, là chẻ kỹ năng của mình ra thành từng bài tập nhỏ.
Với việc pha chế cà phê, bài học đầu tiên của tôi lại chẳng liên quan gì đến pha chế. Nó là việc học thuộc cẩm nang về máy cà phê để biết loại nào có đồng hồ đo áp suất, loại nào double shot hay single shot, vòi đánh sữa ở đâu…
Kế tiếp tôi học về cái cân để cân sao cho đủ hạt, cái máy xay bao nhiêu gram thì tự động dừng lại, cái cán nén cà phê đặt xuống vuông góc ra sao…
Tôi rút ra được: Càng chia nhỏ kỹ năng, ta càng có nhiều khả năng quyết định phần nào của kỹ năng này thực sự hữu ích. Nếu ta thực hành những điều quan trọng nhất trước, ta sẽ có thể cải thiện hiệu suất của mình trong khoảng thời gian ngắn nhất.
3. Học đủ để tự biết đúng - sai
Khi “tốt nghiệp máy móc” tôi được chuyển sang học về hạt cà phê. Đây cũng là lúc tôi phải tự nếm cà phê mình pha ra.
Người thầy dạy tôi chia sẻ rất rõ về quy trình mà cứ mỗi 7 giây, hạt cà phê lại nhả ra một vị mới, đến đủ 28 giây là có bốn tầng chiết suất trong lưỡi và họng.
Rồi thì chúng sẽ được miêu tả bằng những từ mỹ miều như: có một chút hazelnut, có một chút vị nho… Thú thực là tôi chẳng thấy có tí nho hay hạt phỉ gì ở đây cả. “After taste” (hậu vị) lại càng không có vị mía như miêu tả.
Thực tế thì hạt cà phê vào lúc được áp suất nén thì đúng là chiết suất ra ti tỉ thứ vị. Những hạt cà phê được trồng ở những độ cao khác nhau, thổ nhưỡng khác nhau, lượng mưa khác nhau… lại càng tiết ra những vị khác nhau.
Nhưng không có ai có thể nếm và gọi tên nó ra cho bạn ngoài chính bạn. Chỉ có cách là bạn cứ tự pha tự nếm đến 20 shot khác nhau, thì dần dần bạn sẽ nhận ra lượng nước ở giây thứ bao nhiêu thì có vị cà phê mê hoặc mình nhất.
À quên, cũng nên chuẩn bị tinh thần, vì sau 20 shot ấy, có thể đến 4 giờ sáng mà bạn vẫn không thể nào chợp mắt được. Tuy nhiên, đây cũng là một chuyện hết sức đáng để đánh đổi.
4. Tập bất chấp
Sau 2 tiếng của buổi học đầu với 20 shot espresso, tôi đã biết cách vận hành máy, nén cà phê, tính thời gian, đo nhiệt độ sữa. Thật kinh ngạc là chỉ sau từng ấy thời gian, tôi có thể biết nhiều đến như vậy.
Nhưng đây cũng là lúc tôi được thầy của mình đưa cho một cái ca nước và một cái ly - loại chuyên dùng để uống cà phê latte.
- Hãy mang về nhà để luyện ‘thấp to’, ‘thấp nhỏ’, ‘xoáy vòng’ (3 kỹ năng đổ sữa để tạo ra latte art).
- Luyện bằng gì cơ?
- Bằng nước chứ bằng gì? Tập như tập thiền nhé!
Hãy tưởng tượng việc điên rồ này: bạn cố gắng ‘đổ’ một trái tim bằng nước trên một bề mặt nước. Và làm nó trong 2 giờ liên tục.
Đúng là sau từng ấy thời gian, tôi đạt được cảnh giới của chánh niệm, của thiền, của vân vân... Vì cứ chằm chằm nhìn vào “trái tim” vô hình, tự tưởng tượng nó thật cân đối và thật xứng đáng với công sức của mình.
Điều kỳ diệu là thời gian và sự thực hành đều bằng cách nào đó, dạy cho tôi một thứ khó gọi tên - xin tạm định nghĩa là “đà”.
Việc tay trái nắm chiếc ly sau nhiều lần sẽ giúp bạn cảm nhận sức nặng của nước, khi vừa chạm đến định mức, tay phải sẽ giơ cao cái ca lên bắt đầu tạo hình. Sự uyển chuyển của cổ tay sau nhiều lần tập, sẽ cho những cú đẩy nhẹ tạo ra “sóng”, dòng nước nhìn quen thì biết ngay thế là đủ mảnh cho đỉnh của trái tim.
Sau rồi bạn không nghĩ nữa, mà tâm trí cứ như trôi đi, còn bàn tay thì thành thục như đang vẽ hàng trăm trái tim trong nước.
5. Mười sáu tiếng còn lại…
… Được chia thành 8 buổi chỉ-lại-luyện-tập. Nhưng lần này là tập bằng sữa thật, đo nhiệt độ thật, nén cà phê thật, xay, cân và bật máy. Quá trình đầy đủ, nhiều công đoạn, ghép thành một chuỗi các hành động hoàn chỉnh mà não bộ đã ghi nhớ và dần thuộc làu.
Cứ mỗi buổi chiều thứ Hai và Sáu trong gần 4 tuần, để giữ một nhịp đều đặn cho đỡ quên những thứ đã học, tôi cặm cụi đến và cứ thực hành cho đến khi hết sữa trong tủ lạnh.
Mỗi buổi học đó, phần khó nhất trong latte art vẫn là đổ hình trái tim. Phần lớn chúng sẽ thô kệch ục ịch như những cái mông. Cũng phần lớn chúng lệch hết sang một bên vì đôi khi tôi giật mình vì vài tiếng động nhỏ hay suy nghĩ ồn ào.
Khi đã có thể hoàn thiện trái tim, là lúc bạn có thể biến tấu nó thành cái lá, con mèo, thiên nga, khuôn mặt… hay bất kỳ thiết kế nào bạn muốn. Nhưng trái tim, luôn phải là thứ hoàn hảo đầu tiên!
Sau rồi, như kết thúc có hậu của mọi việc tập luyện kiên trì, tôi đã có thể đường hoàng mời bạn bè đi cùng rồi pha cho họ những cốc latte khi thì có hình cái mông, khi thì cái lá.
Họ cũng nhìn tôi ra phần kính nể, không phải vì cà phê ngon, mà bởi vì chỉ bằng cách dùng 20 giờ, tôi đã học được một thứ mà họ không hề biết. Rất khuyên bạn thử ở đây nhé: Monday Morning workshop.
Nếu không lựa chọn thành barista, bạn vẫn còn nhiều nghề khác để chọn và còn hơn chín ngàn giờ nữa để trở nên xuất sắc!
20Học là series học mọi thứ trong 20 giờ.