Làm gì khi nỗ lực rồi nhưng tương lai vẫn vô định?

Sinh ra trong kỷ nguyên công nghệ và hội nhập, người trẻ Việt Nam chưa bao giờ bị đánh giá thấp về khả năng học hỏi cũng như tinh thần cầu tiến. Không còn chỉ đóng mình trong ghế nhà trường, họ đủ thông minh để hiểu chẳng miếng ăn nào là miễn phí, chẳng có thành công nào mà không cần nỗ lực. Hoạt động tại các câu lạc bộ, tham gia tình nguyện, làm thêm, đi thực tập tại các doanh nghiệp, sẵn sàng học hỏi và sở hữu bảng kỹ năng ấn tượng,… Sự năng động của thế hệ trẻ đủ để khiến những bậc tiền bối đi trước vừa kinh ngạc, vừa ấn tượng và đồng thời dè chừng.

Bất chấp hiện tượng này, nhân lực tại Việt Nam vẫn được đánh giá là “vàng” số lương nhưng chưa “vàng” chất lượng. Không ít bạn trẻ bước vào với tinh thần hăng hái, trở ra với sự kiệt quệ, mông lung tìm kiếm tương lai. Nếu câu trả lời không nằm ở việc thiếu năng lực hay kỹ năng, phải chăng họ nỗ lực chưa đủ?

Để trả lời thắc mắc này, hãy khám phá và tự hỏi bản thân bạn 3 câu hỏi sau.

1. Bạn đã học cách chấp nhận những giới hạn của bản thân?

Trong một thế giới khi chẳng có gì chắc chắn, thì hãy chọn thứ không chắc chắn đáng giá nhất. Niềm tin “mọi nỗ lực đều sẽ được đền đáp xứng đáng” trở thành kim chỉ nam được tung hô bởi các cuốn sách tự lực (self-help), các khóa học cũng như hội thảo hướng đến đối tượng người trẻ, sinh viên.

Nỗ lực khoác trên mình dáng vẻ của một cái đích an toàn. Khi nỗ lực, ta cảm thấy mình đang trở thành một phiên bản tốt hơn, bận rộn hơn, chăm chỉ hơn, sống hết mình với tuổi trẻ và đảm bảo cho một tương lai an toàn. Có lẽ vì thế ta bỏ quên một điều quan trọng: Trên đời này, có những thứ không phải cứ cố gắng và nỗ lực là đủ.

Bạn không thể trở thành ca sĩ nếu giọng hát của bạn không có khả năng làm người nghe “gục ngã”. Bạn không thể trở thành một nghệ sĩ thị giác nếu không có gu thẩm mỹ tốt. Và bạn không thể làm một người rung động chỉ bằng cách cống hiến và thể hiện tấm chân tình của mình cho người đó.

Nỗ lực không thể giúp ta vượt qua giới hạn khi chính ta còn không chấp nhận thực tế của mình.

Không phải lúc nào nỗ lực cũng có thể giúp ta vượt qua giới hạn, nhất là khi chính ta còn không ý thức được tình huống thực tế của mình. Chấp nhận những giới hạn mà dù cố gắng cũng không thể phá vỡ là bước đầu tiên trong hành trình trưởng thành. Giới hạn là một phần làm nên con người hiện tại của chúng ta.

Trước khi bứt phá, một người cần chấp nhận những phần xấu xí, yếu đuối nhất của bản thân. Những slogan “không gì là không thể”, “nỗ lực để thành công”,… lúc này không phải tia sáng hy vọng mà chỉ là những lời tự huyễn hoặc nhằm trốn chạy thực tại.

2. Bạn đang nỗ lực để hướng đến điều gì?

Trong cuốn tiểu thuyết “Alice ở xứ sở thần tiên”, có một đoạn trích như sau:

Ngày kia, Alice đến một ngã ba đường và thấy chú mèo Cheshire đang ngồi trên một cành cây. Alice hỏi:

“Bạn có thể vui lòng cho tôi biết tôi nên đi theo con đường nào không?”

“Điều đó thì phụ thuộc vào ý cô muốn đi đâu.” – Mèo nói.

“Đi đâu cũng được, tôi không quan tâm!” – Alice đáp.

“Thế thì cô đi đường nào cũng vậy thôi!” – Mèo nói.

Giống như Alice, không ít người vội vàng nỗ lực mà quên tự hỏi bản thân đang đứng đâu và muốn đến đâu. Nỗ lực giống như mũi tên, một khi đã bắn sẽ không có cách nào thu lại. Khi đã chọn sai đích, tên bay càng nhanh, lệch hướng càng lớn. Nỗ lực khi không được đặt đúng chỗ chỉ phản tác dụng, mất sẽ nhiều hơn được, thành quả không tương xứng với công sức bỏ ra.

Nỗ lực khi không được đặt đúng chỗ chỉ phản tác dụng, mất sẽ nhiều hơn được, thành quả không tương xứng với công sức bỏ ra.

Khi kết nối mạng lưới ngày càng trở nên dễ dàng, sẽ tốt hơn khi ta cố gắng trở thành chuyên gia trong một lĩnh vực thay vì thành một nhân viên đa nhiệm. Mỗi một vị trí đều có những yêu cầu nhất định, trong đó bạn phải xác định rõ: Đâu là kỹ năng bạn bắt buộc phải có để hoàn thành công việc? Đâu là kỹ năng bổ trợ giúp bạn giải quyết công việc tốt hơn?

Thực trạng người trẻ “tưởng cái gì cũng biết mà động vào cái gì cũng không biết” có thể được lý giải như một hệ quả tất yếu khi có đến 98,1% doanh nghiệp tư nhân Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME – Small and Medium Enterprises). Các doanh nghiệp, tổ chức này thường ưu tiên các ứng viên thông thạo nhiều kỹ năng, khiến nhiều bạn trẻ “lao mình” vào những khóa học với hy vọng gia tăng lợi thế khi đi xin việc và làm việc.

Tuy nhiên, khi những SME này phát triển và phân công rõ bộ máy chuyên môn, thì tình trạng thừa “Junior” (chỉ nhân viên non kinh nghiệm, thâm niên), song thiếu “Senior” (chỉ những nhân viên có kinh nghiệm, hiểu biết và chuyên môn cao trong ngành) thường xuyên xảy ra.

Đừng cố gắng ôm đồm quá nhiều việc hay cố gắng để hoàn thành mọi thứ ở mức độ hoàn hảo vì vốn dĩ, không ai trong chúng ta có thể giỏi tất cả mọi thứ. Hãy nhớ, tìm hướng đi thay vì tìm đường. Sau tất cả, nỗ lực giải một bài toán sẽ chẳng có nghĩa lý gì nếu ta còn không nắm được đề bài.

3. Bạn có đang gượng ép bản thân không?

Chọn mục tiêu thử thách nhưng đừng ngoài năng lực. Nỗ lực nhưng đừng gồng ép bản thân.

Không bao giờ là thừa khi ta dành thời gian lắng lòng, xem lại chặng đường đã qua, nhìn sâu vào chính bản thân mình. Hãy tự hỏi bản thân, bạn có thật sự hạnh phúc với công việc hiện tại và sẵn sàng chấp nhận theo đuổi ngành nghề hiện tại cả đời? Dù bạn yêu thích công việc đang làm, bạn có đủ phẩm chất cũng như năng lực yêu cầu chứ? Liệu bạn có đang gồng ép hay bỏ bê bản thân không?

Ở tuổi trẻ, bạn sẽ có nhiều cơ hội để trải nghiệm trước khi bước vào giai đoạn ổn định cuộc sống. Hãy thử công tác tại những lĩnh vực bạn có khả năng làm tốt và khám phá xem bạn thật sự phù hợp với nơi nào, như doanh nhân kiêm tác giả cuốn “Brazen Careerist: The New Rules for Success”, Penelope Trunk gợi ý, chuyển việc là một bước đi tốt cho kế hoạch sự nghiệp.

Nỗ lực là một phần không thể thiếu để có một tuổi trẻ nhiệt huyết và đảm bảo cho tương lai. Nhưng đừng cố quá nếu ta cảm thấy vượt khỏi giới hạn của mình. Giống như ép đứa trẻ lớp 1 giải tích phân lớp 12, gượng ép bản thân phải đạt những mục tiêu ngoài tầm với sẽ chẳng giúp ta có được gì ngoài những áp lực và thất vọng.

Chọn mục tiêu thử thách nhưng vẫn cần biết rõ khả năng của bản thân. Nỗ lực nhưng đừng gồng ép bản thân. Chậm mà chắc và bạn sẽ vững bước trên con đường của mình.

Bài viết này được thực hiện bởi Chi Nguyễn.

Xem thêm:

[Bài viết] Khủng hoảng lựa chọn: Hãy đi bước tốt nhất ở thời điểm hiện tại

[Bài viết] Tại sao “Hãy hết mình theo đuổi đam mê” là một lời khuyên tồi?