Lầm tưởng thông thường của chúng ta về tự kỷ luật

Khi còn học đại học, tôi đã thấy đâu đó trên mạng người ta bảo rằng bạn có thể học cách ngủ 2 tiếng 1 ngày. Đó là vào đầu những năm 2000, khi mà ta còn tin “sái cổ” những gì trên internet. 

Ngày nay câu chuyện sẽ là: Các nhà khoa học đã tìm ra một phương pháp ngủ giúp bạn trở nên năng suất hơn. Họ đã thử nghiệm nó trên các quân nhân và có phát hiện đáng kinh ngạc. Những vĩ nhân như Napoleon, Da Vinci và Tesla được cho là đã áp dụng phương pháp này, đó là lý do họ làm nên lịch sử.

Phương pháp có tên là “chu kỳ ngủ Uberman”, hoạt động dựa trên quy tắc:

• 80% khả năng phục hồi đến từ 20% thời gian bạn ngủ.
• Giai đoạn ngủ hiệu quả nhất được gọi là REM và chỉ kéo dài tầm 15-20 phút. Hiểu nôm na là mỗi 2 tiếng bạn ngủ, thì chỉ có 20 phút là “hữu ích”. Vì vậy, đối với giấc ngủ 8 tiếng thông thường, chỉ có tầm 80-100 phút mà bạn thật sự cảm thấy thư giãn và hồi phục. 
• Các nhà khoa học cho rằng nếu bạn bị mất ngủ trầm trọng, bạn sẽ lập tức rơi vào trạng thái REM ngay khi thiếp đi. Đây là cách cơ thể bù đắp cho việc thiếu ngủ. 
• Ý tưởng của “chu kỳ ngủ Uberman” là nếu bạn chợp mắt khoảng 20 phút sau mỗi 4 tiếng, bạn sẽ tôi luyện não bộ rơi vào trạng thái REM ngay khi nằm xuống. Vì thế, khi REM kết thúc, bạn sẽ tỉnh táo trong vòng 3-4 tiếng tiếp theo.

• Miễn là bạn tiếp tục ngủ 20 phút mỗi 4 tiếng, bạn có thể tỉnh táo mãi mãi. 
• Nhưng đây là điểm mấu chốt: bạn cần 1-2 tuần thiếu ngủ dữ dội để có thể đạt tới trạng thái Uberman. Bạn phải thức trắng mỗi đêm, rồi ép bản thân mình chợp mắt trong vòng 20 phút, 6 lần trong ngày. Nếu bạn làm sai ở bước nào và ngủ lố, bạn phải làm mọi thứ lại từ đầu.
• Caffeine và đồ có cồn bị cấm tuyệt trong giai đoạn này.
• Vì thế, chu kỳ ngủ Uberman trở thành một cuộc thi giữa những người thích self-help trên internet với phần thưởng: trở nên năng suất hơn 20-30% sau khi tỉnh táo. Nó tựa như là bạn có thêm 2 ngày mỗi tuần, 3 tháng rưỡi mỗi năm và 10 năm trong suốt cuộc đời. 

Như một tên ngốc, tôi đã cố gắng học theo cái chu kỳ trên. Nhiều năm liền, tôi ám ảnh với việc làm thế nào để đạt được nó. Và hiển nhiên là tôi thất bại.

Tự kỷ luật và ý chí 

Bạn chắc hẳn đã từng thức trắng đêm ít nhất một lần trong đời. Một đêm không ngủ chẳng mấy khó khăn, đặc biệt là khi có deadline hoặc sử dụng chất kích thích.

Cái khó là đến đêm thứ ba và bốn. Nếu liên tục mất ngủ, bạn sẽ biết tâm trí mình mong manh cỡ nào. Tới ngày thứ ba, bạn bắt đầu ngủ gục khi đang đứng. Thậm chí bạn còn quên mất những điều cơ bản như tên của mẹ, bữa nay mình ăn gì, hay hôm nay là thứ mấy.

Tới ngày thứ tư thì bạn mê sảng, tưởng tượng mọi người đang nói chuyện với mình, tin rằng mình đang soạn email nhưng thực tế là không, có khi bạn còn chẳng nhớ nổi rằng mình đang tính gửi email cho ai. 

Tôi từng phải đi qua đi lại trong phòng khách cả tiếng cho tỉnh táo. Khi tới giờ chợp mắt, tôi gục ngã, rơi vào trạng thái vô thức ngay lập tức và có một giấc ngủ đầy mộng mị. Sau 20 phút, tôi tỉnh dậy bởi tiếng chuông báo thức, cố lừa phỉnh bản thân rằng mình đã nghỉ ngơi đủ và quay lại làm việc, nhưng thật ra tôi chẳng nhớ nổi mình đang định làm gì.

Cuối cùng, tôi chẳng thể qua được ngày thứ tư. Mỗi lần thất bại, tôi cảm thấy thất vọng với chính sự thiếu nghị lực của mình. Tôi cứ ngỡ đây là điều mình có thể làm. Tôi phát điên khi thấy mấy người trên mạng làm được còn mình thì không.

Vậy là tôi dằn vặt bản thân. Và càng làm thế, kỳ vọng của tôi càng trở nên thiếu thực tế hơn.

Chắc hẳn đã có lúc bạn cố gắng thay đổi bản thân bằng sức mạnh của ý chí và khả năng cao là bạn đã thất bại không ít lần. Đừng cảm thấy tệ! Chuyện này diễn ra suốt. 

Nhiều người nghĩ rằng tự kỷ luật thì phải dựa vào ý chí. Chúng ta hay cho rằng thức dậy vào 5 giờ sáng, ăn chay và tập thể dục là điều gì đó khổ ải. Nhưng thật ra, nếu bạn thực sự biết bất kỳ ai như thế này, bạn sẽ nhận thấy rằng họ thật sự tận hưởng khi làm những việc đó.

Đánh đồng tự kỷ luật với ý chí khiến bạn thất bại bởi nó làm bạn dằn vặt chính mình. Thực tế, đây là “con dao hai lưỡi”. Và những người đã từng kỷ luật sẽ nói với bạn rằng điều này còn khiến mọi thứ tệ hơn.

Ý chí cũng giống như cơ bắp, nếu cố quá bạn sẽ sớm kiệt sức. Tuần đầu tiên khi bạn ăn kiêng, tập thể thao hoặc dậy sớm mọi thứ đều diễn ra trơn tru. Nhưng tới tuần thứ hai hoặc ba thì "đâu lại vào đó".

Nó giống như là bạn chẳng thể nào đi gym ngày đầu mà đòi nâng tạ 200kg, hay tập dậy lúc 4 giờ sáng trong “một sớm một chiều”. Để thành công, bạn cần phải tôi luyện ý chí trong thời gian dài. Nhưng để rèn luyện ý chí, bạn cần tự kỷ luật và để tự kỷ luật bạn cần ý chí. Thế giữa “con gà” và “quả trứng” cái nào có trước?

Xem tự kỷ luật dưới góc độ ý chí tạo ra một nghịch lý bởi vì đơn giản là nó không đúng. Như chúng ta sẽ thấy, xây dựng kỷ luật tự giác trong cuộc sống là một bài tập hoàn toàn khác.

Còn tiếp...

Được chuyển ngữ từ bài viết "If Self-Discipline Feels Difficult, Then You’re Doing It Wrong" của Mark Manson.