Cảm xúc chi phối hành vi tình dục như thế nào?

Được chuyển ngữ từ bài viết “Sex and Our Psychological Needs” đăng tải trên blog cá nhân của tác giả Mark Manson.

Nhiều người trong chúng ta có nhận thức khá sai lệch về tình dục. Và cũng chính những nhận thức sai lệch này đã khiến chúng ta “vỡ mộng” vì không đạt được tình dục hoặc tình yêu như mong muốn.

Đàn ông thường cho rằng tình dục là một nhu cầu, bất kể nó xuất phát từ ai (hoặc từ cái gì). Còn phụ nữ lại nhìn nhận tình dục như một hình thức thân mật và yêu thương. Cả hai quan niệm này đều sai, và đều khiến nhiều người gặp rắc rối trong mối quan hệ của mình. Nhưng để giải thích tại sao, thì tôi phải nói về nhu cầu tâm lý trong tình dục trước đã.

Các nhu cầu và chiến lược tâm lý

Chúng ta đều có các nhu cầu cơ bản về tâm lý, mà nếu không được đáp ứng có thể khiến chúng ta vô cùng đau khổ. Nếu thức ăn, nước uống hay nơi ở giúp chúng ta tồn tại, thì những nhu cầu tâm lý này giữ cho tinh thần ta luôn khỏe mạnh.

Có 4 nhu cầu tâm lý cơ bản ta cần đáp ứng là sự an toàn, lòng tự tôn, sự tự chủ và sự kết nối. Chỉ cần một trong 4 nhu cầu này không được đáp ứng, tâm trí ta sẽ tìm mọi cách để bù trừ cho nó. Đôi khi, điều này nghĩa là ta phải đánh đổi sức khỏe thể chất hoặc tinh thần. Nếu một người không đáp ứng được nhu cầu tự tôn, họ dễ bị trầm cảm, thậm chí có thể tự tử. Nếu không có sự tự chủ, ta rất dễ rơi vào mối quan hệ đồng phụ thuộc và trở nên bất lực về mọi mặt.

Chúng ta cũng có những chiến lược về tâm lý và xã hội để đáp ứng những nhu cầu đó. Một số chiến lược rõ ràng, số còn lại trừu tượng hơn. Ví dụ, thể thao giúp ta đáp ứng nhu cầu kết nối với người khác, và nếu ta thắng thì còn đáp ứng cả lòng tự tôn. Một gia đình lành mạnh giúp ta luôn cảm thấy kết nối, tự tôn và an toàn. Học giỏi toán để gây ấn tượng với thầy giáo (hoặc crush) giúp ta đáp ứng nhu cầu tự tôn. Và trong không ít trường hợp, việc “chơi đá” giúp người ta tăng sự tự chủ và kết nối với người khác. Thế nên:

Tình dục là một chiến lược ta sử dụng để đáp ứng nhu cầu tâm lý, chứ bản thân nó không phải một nhu cầu tâm lý.

Vì không có bằng chứng khoa học nào cho thấy, việc sống độc thân hay vô tính có hại cho sức khỏe tinh thần. Bạn không chết vì quan hệ tình dục không đủ - thực tế là có nhiều nguy cơ đi kèm với việc này. Thậm chí có người còn tìm ra những lợi ích về thể chất và tinh thần nếu bạn không quan hệ tình dục.

Điều đó không có nghĩa là chúng ta không nên quan hệ tình dục. Vì trên thực tế, tình dục có thể mang đến trải nghiệm tuyệt vời, giúp chúng ta hạnh phúc và khỏe mạnh hơn. Tôi chỉ đang nêu ra rằng tình dục không phải một nhu cầu sinh lý hay tâm lý, mà là một động lực để chúng ta đáp ứng những nhu cầu đó.

Nghe qua thì nhiều người sẽ thấy lạ, vì tình dục vốn được liên tưởng với nhu cầu sinh lý nhiều hơn, giống như ăn hay ngủ. Nhưng khác với 2 việc này, bạn có thể không quan hệ tình dục cả đời mà vẫn sống ổn. Thực tế là, con người đã tiến hóa để biến tình dục thành công cụ đáp ứng nhu cầu tâm lý, chứ không phải sinh lý.

Nhu cầu khác nhau của nam giới và nữ giới

Phần lớn những hiểu nhầm về tình dục của nam giới và nữ giới đến từ việc họ dùng nó để thỏa mãn các nhu cầu khác nhau. Theo truyền thống trước kia, cách tốt nhất để phụ nữ có một tương lai an toàn và con cái khỏe mạnh là cưới được người đàn ông thành đạt. Nói cách khác, phụ nữ tìm đến tình dục để có được cảm giác an toàn. Nó vẫn đúng đến bây giờ, khi khả năng mang lại sự an toàn và ổn định cho phụ nữ vẫn là một tiêu chí mang lại sự quyến rũ cho cánh mày râu.

Phụ nữ cũng thường chịu nhiều áp đặt của xã hội về vấn đề tình dục hơn so với nam giới. Hệ quả của việc này là một mối quan hệ “oan gia ngõ hẹp” đã hình thành giữa tình dục và lòng tự tôn ở không ít phụ nữ. Đối với họ, tình dục là phương tiện giúp họ tìm kiếm sự kết nối. Xã hội đã dạy họ rằng, họ phải cảm thấy xấu hổ về bản thân nếu quan hệ tình dục vì bất cứ lý do nào khác.

Về phía nam giới, họ lại coi tình dục như một biểu tượng của địa vị giúp họ “ra oai” với những người đàn ông khác. Nói một cách dễ hiểu, người đàn ông ngủ với càng nhiều phụ nữ thì càng được coi là thành công. Đối với họ, tình dục là phương tiện giúp họ thể hiện sự tự tôn.

Chính sự khác biệt trong lý do tìm đến tình dục này đã khiến nhiều cặp đôi hiểu lầm. Họ chỉ trích đối phương vì không thỏa mãn được nhu cầu của mình. Đàn ông nghĩ phụ nữ đeo bám và lôi kéo, còn phụ nữ lại nghĩ đàn ông bất an và tuyệt vọng. Lời khuyên tôi dành cho cả hai giới là, nên tìm cách thỏa mãn những nhu cầu tâm lý của mình độc lập thay vì phụ thuộc vào phía còn lại. Vì tìm đến tình dục để thỏa mãn nhu cầu về kết nối hay tự tôn đều sẽ khiến bạn hành xử theo cách không quyến rũ chút nào.

Và để thỏa mãn nhu cầu tâm lý, bạn không cần phải quan hệ tình dục đến mất trí. Bạn có rất nhiều nguồn khác - gia đình, bạn bè, sự nghiệp và con đường phát triển bản thân. Vấn đề nằm ở chỗ, những người dùng tình dục để thỏa mãn tâm lý thường không có những nguồn thay thế lành mạnh này.

Tình dục đúng là vui thật, nhưng nó không phải giải pháp dài hạn cho lòng tự tôn và sức khỏe tinh thần bạn. Nếu bạn phụ thuộc quá mức vào tình dục để cảm thấy tốt hơn về chính mình, đã đến lúc đi tìm các phương án thay thế khác. Dành nhiều thời gian hơn bên gia đình và bạn bè - những người giúp bạn tái tạo năng lượng và khiến bạn trở nên tốt hơn. Làm những việc khiến bạn thực sự thấy vui mà không cần phụ thuộc vào người khác.

Hoặc nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn, hãy tự vấn về những giá trị bạn theo đuổi và đi tìm mục đích của đời mình. Các bài tập rất “cá nhân” này sẽ dẫn bạn tới những chiến lược phù hợp nhất để đáp ứng nhu cầu tâm lý của chính mình. Một khi đã hoàn thành, bạn có thể theo đuổi tình dục từ vị trí quyền lực và dồi dào (hấp dẫn), chứ không phải từ vị trí thiếu thốn hay tuyệt vọng (không hấp dẫn).

Dù là nam hay nữ, chúng ta đều bị cuốn vào nhu cầu tâm lý của chính mình và áp đặt chúng lên những người xung quanh. Phụ nữ coi đàn ông là lạnh lùng và tàn bạo, vì họ lầm tưởng rằng đàn ông cũng có nhu cầu kết nối giống như họ. Đàn ông lại thấy phụ nữ lôi kéo và lừa dối, vì họ nghĩ phụ nữ cũng đổi tình dục lấy tự tôn như cách họ vẫn làm. Trong cả hai trường hợp, họ đều hiểu sai về bạn tình của mình.

Tình dục, sự gắn bó và nhu cầu của chúng ta

Con người vốn là động vật xã hội, nên đã hình thành một hệ thống tâm lý về sự gắn bó tình cảm. Nó hoàn toàn không tự nguyện nhưng lại rất phổ biến. Ở bất kể chủng tộc, độ tuổi hay nền văn hóa nào, ta cũng sẽ hình thành sự gắn bó tình cảm sâu sắc với những người khác trong suốt cuộc đời.

Đầu tiên khi còn là đứa trẻ, ta gắn bó với đấng sinh thành. Và giả sử cha mẹ ta hạnh phúc, thì sự gắn bó này vượt ngoài khuôn khổ gia đình hạt nhân để tiến tới một số (không phải tất cả) bạn tình của ta. Rồi lượng oxytocin và serotonin tăng lên, lượng testosterone giảm xuống và vỏ não trước trán hoạt động ít hơn. Những quá trình này được “thiết kế” giúp ta và bạn tình say đắm bên nhau đủ lâu để nuôi dưỡng nên những đứa con khỏe mạnh, thành tài.

Vì vậy, sự tiến hóa của con người đã biến đổi tình dục. Nó đúng là nhu cầu về sinh lý, giống như ăn hay ngủ. Nhưng quá trình tiến hóa đã đan xem ham muốn (là “ham muốn” chứ không phải “nhu cầu”) tình dục của chúng ta với nhu cầu tâm lý về lòng tự tôn và kết nối. Tình dục được liên kết mật thiết với sự gắn bó tình cảm, và không thể tách rời. Kể cả khi kiềm chế được nhu cầu đó, nó sẽ quay trở lại một cách mãnh liệt hơn.

Điều này giải thích vì sao ngay cả những “người chơi” lạnh lùng nhất cũng sẽ bùng nổ cảm xúc ở một thời điểm không ngờ đến. Đó cũng là nguyên nhân bạn đồng ý đến buổi hẹn, dù buổi trước chán òm và ta chẳng có gì để nói. Và đó cũng là lý do xem quá nhiều “phim heo” khiến bạn cảm thấy thua cuộc, vì một khi tắt màn hình và bước ra ngoài đời, bạn lại nhắc nhở bản thân rằng mình không đủ tốt để được ai đó yêu thương.

Tình dục là nhu cầu về tâm lý và tình cảm.

Tình dục không giống như ăn uống, bởi vì: 1/ bạn không chết nếu thiếu nó và 2/ bạn chắc chắn sẽ dạt dào cảm xúc khi trải nghiệm nó. Tạo hóa đã khéo léo sắp đặt chúng ta theo cách này: đặt nhu cầu tâm lý lên hàng đầu, rồi sử dụng tình dục để đáp ứng nó. Làm như vậy, chúng ta sẽ tự khắc cảm thấy gắn bó và muốn chăm sóc cho nhau.

Đương nhiên là việc này vẫn không ngăn cản được người ta ngoại tình (thậm chí nhiều lần). Và nếu chia tay bạn tình rồi cảm thấy tồi tệ, một số người sẽ quan hệ tình dục đến mất trí để cảm thấy tốt hơn. Nhưng vấn đề mấu chốt vẫn không nằm ở tình dục, mà ở cách chúng ta cảm nhận về bản thân.