Sự kiên nhẫn - Mảnh ghép còn thiếu trong xã hội hiện đại

Chuyển ngữ từ bài viết How to Be Patient in an Impatient World đăng trên blog cá nhân của tác giả Mark Manson.

Hầu hết các lớp nhập môn tâm lý học đều dạy về thí nghiệm “Hộp của Skinner." Đây là một phương pháp nổi tiếng trong thời kỳ vàng son của phát triển nghiên cứu tâm lý.

Thí nghiệm “Hộp của Skinner" hoạt động như sau: Một con chuột được cho vào chiếc hộp có nút bấm bên trong. Ban đầu, con chuột đánh hơi xung quanh và không nhận thức được chuyện gì đang diễn ra. Đến một thời điểm, nó vô tình chạm phải nút bấm và một ít đồ ăn rơi xuống. Con chuột nhanh chóng hiểu ra rằng “bấm nút = được ăn”, vì thế nó liên tục lặp đi lặp lại hành động đó.

Đến một lúc, bạn ngừng cung cấp thức ăn cho con chuột. Nó trở nên bứt rứt, không ngừng lặp lại hành động ban đầu để tìm kiếm thức ăn. Khi hành động này không đem lại kết quả, nó kiệt sức và bỏ cuộc.

Thí nghiệm trên mô tả hành vi cơ bản của động vật: Chúng ta luôn lặp lại những gì mang đến cảm giác tốt đẹp và dần thấy mình xứng đáng được tận hưởng nó. Khi phần thưởng mất đi, chúng ta trở nên khốn đốn.

Cuộc sống hiện đại cũng được ví như những chiếc hộp Skinner. Đó là vì chúng ta cũng thường xuyên nhận được niềm vui qua những lần “bấm nút.” Càng có nhiều niềm vui, chúng ta càng thiếu kiên nhẫn hơn khi không nhận được điều mình mong muốn. Hậu quả là chúng ta không ngừng phàn nàn về mọi việc diễn ra xung quanh.

Tôi nhớ rằng lần cuối cùng tôi được nhắc nhở về việc giữ im lặng và kiên nhẫn là khi tôi đến tuổi tự đi vệ sinh. Những bậc phụ huynh luôn khuyến khích con cái mình rèn luyện tính kiên nhẫn, học cách chờ đợi lâu hơn một chút, trì hoãn sự thỏa mãn, và tập trung vào kết quả lâu dài thay vì những phần thưởng ngay trước mắt.

Thế mà khi trở thành người lớn, chúng ta lại đề cao sự nóng vội. Tôi đang rất bận rộn! Tôi không có thời gian cho thứ vô bổ này! Ai cũng đang quay cuồng với tám công việc cùng một lúc và làm kém ở cả tám việc đó. Bởi vì không ai có thể chờ đợi, chúng ta cần kết quả NGAY BÂY GIỜ.

Kiên nhẫn là một phẩm chất quan trọng mà thế giới đang thiếu trầm trọng ngày nay. Sự kiên nhẫn đem lại nhiều lợi ích cho sức khoẻ tinh thần, sự phát triển kinh tế, và có thể làm cho thế giới bớt tồi tệ đi.

Chờ đợi và chờ đợi một cách kiên nhẫn

Nhiều người thường đánh đồng sự kiên nhẫn với khả năng đợi chờ một điều gì đó. Sự kiên nhẫn không đơn thuần là khả năng đợi chờ một phần thưởng, nó còn là thái độ của chúng ta đối với việc chờ đợi.

Ví dụ, tôi có thể chờ đợi phần pizza đã đặt một tiếng rưỡi trước đó với hai thái độ như sau:

1. Kiên nhẫn - Bình tĩnh hoàn thành bản thảo công việc, đọc một cuốn sách, hay tận hưởng thời gian một mình trước khi phần pizza đến.
2. Thiếu kiên nhẫn - Đi vòng quanh căn hộ, gọi điện cho nhà hàng, và gặm nhấm chiếc áo phông để xoa dịu cơn đói.

Hiển nhiên lựa chọn thứ 1 tốt hơn cho tôi, cho người giao hàng, và cho cả chiếc áo thun của tôi nữa. Nhưng nghiên cứu chỉ ra chúng ta đang trở nên tệ hơn trong khoản này. Chúng ta đang ngày càng thiếu kiên nhẫn hơn.

Xã hội hiện đại là một hộp Skinner phức tạp hơn. Những “nút bấm” có thể là thật, là ảo hoặc trong trí tưởng tượng. Không chỉ đem đến thức ăn để lấp đầy chiếc bụng rỗng, chúng còn đem đến các lựa chọn giải trí, tương tác xã hội, phim khiêu dâm, giao hàng nhanh, v.v…

Và tất cả đều nằm trong tầm tay của chúng ta, theo đúng nghĩa đen, 24/7.

Nhân danh sự tiện lợi, thị trường tiếp tục hứa hẹn một thế giới mà chúng ta không còn cần chờ đợi một cách kiên nhẫn. Những dịch vụ và thiết bị chính là những Hộp Skinner ảo, khiến chúng ta trở nên nôn nóng và khó chịu hơn khi mọi việc không diễn ra như mong đợi.

Những dịch vụ và thiết bị tiện ích này, theo tâm lý học, khiến cảm giác thỏa mãn giảm dần. Ví dụ, ba bốn chuyến Uber đầu luôn đem lại cảm giác hào hứng. Còn giờ đây, tôi cảm thấy phiền hà chỉ vì tài xế đến muộn 3 phút so với dự kiến. Dịch vụ tiện nghi mà nhiều năm về trước chưa từng tồn tại, giờ lại là nỗi khó chịu thường trực.

Những ví dụ tương tự luôn tồn tại xung quanh chúng ta. Một số trong chúng thật ngớ ngẩn, như cách nhiều người không thể đợi một trang web tải lâu hơn 3 giây trước khi tắt chúng. Một số khác còn trầm trọng hơn, như việc mấy tay tài xế cáu bẳn trên đường ngày một tăng.

Vấn đề là: Mặt tích cực của sự tiện nghi không tồn tại lâu dài. Nhưng những hậu quả nó để lại thường không đổi và mang tính vĩnh viễn. Khi chúng ta tối ưu hoá cuộc sống với những tiện nghi, chúng ta thỏa hiệp với cảm giác khó chịu và thích thú liên tục đan xen.

Sự kiên nhẫn chiến thắng trong một thế giới thiếu kiên nhẫn

Thế giới hiện đại là một nơi đầy tiện nghi, khi tôi vừa có thể lướt qua danh sách 800 bộ phim mà không xem một bộ nào trong khi giấy vệ sinh được giao đến nhà.

Nhưng mặt tối của sự tiện nghi vẫn luôn hiện diện. Thế giới hiện đại khiến chúng ta hình thành suy nghĩ rằng mỗi người phải luôn “di chuyển nhanh và phá vỡ mọi giới hạn.” Lối suy nghĩ này khiến chúng ta tin rằng sự kiên nhẫn chỉ dành cho những kẻ “thấp kém” hơn. Điều này khiến chúng ta không ngừng cập nhật tin tức về mọi thứ vì nếu không, bản thân sẽ bị bỏ lại phía sau.

Bản năng con người là tránh né rủi ro. Những trải nghiệm đem lại cảm giác thích thú nhất thời thường xuất hiện đều đặn, tạo cảm giác an toàn và ít rủi ro. Điều này khiến chúng ta tự mãn, cho rằng những điều tốt đẹp luôn dễ dàng và thuận tiện ngay cả khi sự thật không phải như vậy.

Thực tế là những trải nghiệm có giá trị trong cuộc sống là những trải nghiệm đòi hỏi sự kiên nhẫn. Nhưng chúng là những điều không được đảm bảo và đi kèm với rủi ro. Chúng đòi hỏi một ngưỡng chịu đựng nhất định khi bạn buộc phải chờ đợi một cách kiên nhẫn.

Ở thế kỷ thứ 21, điều mà hiếm ai làm đó chính là kiên nhẫn, vì thế bạn có lợi thế hơn khi làm điều mà hầu hết mọi người không. Khi số người kiên nhẫn chờ đợi kết quả lâu dài hiếm hơn, thành quả đạt được càng trở nên giá trị. Bởi khả năng đồng hành với sự chán nản khơi nguồn cảm hứng sáng tạo. Khả năng kiên nhẫn qua hàng giờ đồng hồ làm việc mệt mỏi là chìa khoá giúp bạn thăng tiến trong công việc. Và khả năng vượt qua những khó khăn cùng đối tác giúp bạn xây dựng mối quan hệ thân thiết và sâu sắc hơn.

Làm sao để trở nên kiên nhẫn hơn?

1. Học cách bình tâm

Trong cuốn sách “Stillness Is The Key", Ryan Holiday chỉ ra những lợi ích bất ngờ và không dễ thấy của việc bình tâm. Tìm kiếm những khoảng khắc tĩnh lặng không chỉ giúp giảm căng thẳng và lo lắng, nó còn làm tăng khả năng sáng tạo, năng suất, và khả năng giữ vững cảm xúc của mình.

Trước hết, hãy dành ra khoảng thời gian trống và tĩnh lặng trong ngày. Đối với tôi, khoảng thời gian hiệu quả nhất là vào sáng sớm hoặc trước giờ đi ngủ. Hãy dành ra khoảng 10 đến 15 phút không bị xao nhãng bởi điện thoại, tivi, hay bất cứ điều gì khác. Trong khoảnh khắc này, hãy chỉ tập trung vào chính mình, những suy nghĩ hiện có và nhiều nhất là một cuốn sách.

Việc đi bộ cũng là một lựa chọn hiệu quả. Bạn hãy dành ra khoảng 15 phút vào buổi trưa, và hạn chế các sự vật khiến bạn bị phân tâm như điện thoại và thông báo mới. Khi thật sự tập trung, bạn có thể sẽ bất ngờ với sự mạch lạc trong suy nghĩ của mình.

Và cuối cùng, giấc ngủ tốt là bài tập hữu hiệu nhất. Nghiên cứu chỉ ra khi thiếu ngủ, chúng ta trở nên thiếu kiên nhẫn và khó chịu, đưa ra những lựa chọn tồi tệ, và trở nên ích kỉ hơn.

2. Tự nhận thức sự thiếu kiên nhẫn của mình

Bạn có thật sự tức giận khi cậu nhóc ở quầy thu ngân quên bỏ kombucha của bạn vào hai chiếc túi? Hay đó là vì bạn cảm thấy mất kiểm soát trong cuộc sống và đang cố khẳng định mình trong tình huống mà bạn thấy mình làm chủ?

Xây dựng khả năng nhận thức suy nghĩ của mình giúp mở ra những khoảng trống trong tâm trí. Đây là khoảng trống giữa “bộ não cảm nhận” phụ trách phản hồi vô thức và “bộ não phân tích” chịu trách nhiệm cho phân tích lý tính.

Hầu hết sự thiếu kiên nhẫn bắt nguồn từ mong muốn được làm chủ. Bạn không biết được điều gì đang xảy ra với người khác, như lí do người giao hàng đến trễ hơn 15 phút.

3. Hiểu được giá trị của thời gian

Sự chờ đợi là khi bạn trải qua một khoảng thời gian mà không có bất kỳ phần thưởng nào. Bởi phần thưởng chính là gốc rễ của vấn đề.

Nếu điều chúng ta nhận được là một yếu tố bên ngoài, mang tính hào nhoáng và phấn khích, thì khoảnh khắc chờ đợi sẽ vô cùng tồi tệ. Chúng ta sẽ dễ dàng chán ghét nó, và căm thù thế giới vì đã không cho ta một phần thưởng nào.

Ngược lại, nếu phần thưởng đó là một yếu tố nội sinh, chúng ta cảm thấy thích thú với suy nghĩ của chính mình. Việc chờ đợi không còn nhàm chán và theo lý thuyết, chúng ta cảm thấy phần thưởng nằm trong mọi khoảnh khắc phía trước.

Phần thưởng thật sự trong cuộc sống là những điều ý nghĩa nhất. Chúng có thể được tìm thấy ở bất cứ đâu, nhưng hầu hết vẫn là ở những hành trình chậm, có đích đến rõ ràng và dài hạn. Khi điểm đến càng lớn, những rào cản trên đường đi càng ít được chú ý.