Witch hunt - Khi cư dân mạng săn lùng "phù thủy"

1. Witch hunt là gì?

Trong văn hóa đại chúng hiện nay, witch hunt là một từ lóng ám chỉ việc buộc tội, truy lùng và trừng phạt một người dựa trên những lý do cảm tính. Nguyên nhân có thể đến từ những tin đồn thất thiệt hoặc người đó có quan điểm không được lòng số đông.

Sở dĩ witch hunt có nghĩa ẩn dụ này bởi vì nó dựa trên cuộc săn lùng và tiêu diệt những người bị nghi là phù thủy trong lịch sử.

Câu chuyện buồn của nữ ca sĩ/diễn viên Sulli là ví dụ cho một cuộc săn phù thủy. Cô đã bị công kích một thời gian dài khi hình ảnh và phát ngôn của mình không phù hợp với kỳ vọng của công chúng, để rồi tìm đến cái chết. 

2. Nguồn gốc của witch hunt?

Theo trang Britannica, các cuộc săn lùng phù thủy bắt đầu nở rộ ở châu Âu từ năm 1300. Phù thủy lúc này bị coi là tín đồ của Satan, những kẻ đã đánh đổi linh hồn của mình để có được sự trợ giúp của quỷ dữ. Nhiều người còn tin rằng họ là nguyên nhân thiên tai, bệnh dịch.

Các cuộc săn lùng là nỗ lực để “chỉ mặt điểm tên” phù thủy hơn là một cuộc điều tra. Quá trình xác định phù thủy bắt đầu qua loa từ những nghi ngờ hoặc lời đồn thổi. Các cáo buộc sau đó sẽ tiếp tục leo thang cho đến khi họ bị kết án và hành quyết. 

“Quan tòa phù thủy Salem” là sự kiện nổi tiếng nhất, diễn ra vào khoảng năm 1692-1693, khi một loạt các cuộc truy lùng và bắt bớ khiến 19 “phù thủy” bị kết án treo cổ và nhiều người khác bị giam cầm. 

Người ta tin rằng, 110.000 người đã bị khép vào tội phù thủy và khoảng 40.000 đến 60.000 người đã bị xử tử cho đến khi phong trào săn lùng phù thủy kết thúc vào cuối thế kỷ 18.

3. Vì sao witch hunt lại phổ biến?

Vào năm 2018, từ witch hunt nóng lại nhờ hàng trăm lượt tweet của Donald Trump. Ông dùng witch hunt để chỉ trích cuộc điều tra của công tố viên Robert Muller nhắm vào mình. Cuộc điều tra này xoay quanh cáo buộc rằng ông Trump đã thông đồng với Nga để gây ảnh hưởng đến kết quả bầu cử. 

Witch hunt trong văn hóa hiện đại thường là một hình thức ẩn dụ. Dù văn minh nhân loại đã có bước tiến dài để thấy sự vô lý của người phụ nữ cưỡi chổi bay, nhưng việc buộc tội cảm tính thì vẫn không mất đi. Tuy nhiên, thay vì quan tòa Salem thì ngày nay chúng ta có quan tòa truyền thông. 

Những bài đăng được định hướng với tần suất dày đặc trước một thông tin chưa tỏ tường dễ khiến nhiều người mặc định đó là sự thật. Nhưng khác với cựu tổng thống Trump, nhiều nạn nhân của witch hunt thuộc phe yếu thế và đơn độc trước cuộc săn lùng. Họ dường như có rất ít cơ hội để đính chính lại câu chuyện của mình. 

Những câu chuyện “nửa úp nửa mở” hay phát ngôn bị cắt ra khỏi ngữ cảnh vẫn thường được đem ra giật tít cốt để lôi kéo sự chú ý của người xem. Và bên dưới là vô số những bình luận “ném đá”, cũng giống cách mà người ta từng trừng phạt phù thủy, chỉ là “đá” ở đây gây sát thương tinh thần. 

Các cuộc truy lùng này mang tính “đuổi cùng giết tận” hơn với doxxing - công bố thông tin cá nhân (số điện thoại, địa chỉ nhà, thậm chí là thông tin người thân) của đối tượng mục tiêu lên mạng. 

Có thể nói, witch hunt chưa bao giờ mất đi, nó chỉ chuyển hóa từ không gian vật lý sang không gian mạng (media witch hunt). Sự thật và tính nhân văn dường như trở nên ít quan trọng hơn trong một cuộc săn lùng online này, cho đến khi một ai đó phải “nhận bản án”, như câu chuyện của Sulli.

Để tránh việc vô tình tham gia vào cuộc săn lùng phù thủy, bạn có thể tham khảo những bài viết sau của Vietcetera về chủ đề liên quan:

Tóm Lại Là: Quan toà phù thuỷ trên mạng xã hội

Đừng vội chọn phe khi thấy dư luận dậy sóng!

Hiểu 6 từ tiếng Anh để tránh nạn khi lướt mạng

Và hãy nhớ rằng trong một cuộc săn lùng, ai cũng có thể thành thợ săn hoặc phù thủy.

4. Cách sử dụng witch hunt?

Tiếng Việt 

A: Oh my god. Have you read the comments that singer C received after the scandal?

B: Yeah, I felt like it was a witch hunt. 

Tiếng Anh:

A: Trời ơi. Bà đọc mấy cái bình luận về vụ của ca sĩ C chưa?

B: Ừ, cảm giác như đang đuổi cùng giết tận vậy.