Eye See Ai: Dự án cộng đồng dành cho các nghệ sĩ tự kỷ

Được tài trợ bởi Quỹ hợp tác kỹ thuật số của Hội đồng Anh, là một dự án nghệ thuật cộng đồng ứng dụng công nghệ AR để mang đến những "trải nghiệm lưu diễn" mới mẻ cho các nghệ sĩ tự kỷ, nghệ sĩ khuyết tật với 6 tác phẩm biểu diễn ngắn lấy bối cảnh tại Cardiff, Wales và Hà Nội, Việt Nam. 

Dự án là sự phối kết hợp của nhà hát Hijinx từ Vương quốc Anh với các tổ hợp nghệ sĩ Việt Nam. Đầu tiên là Mắt Trần Ensemble - một tổ hợp nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ biểu diễn và múa rối . Họ kể những câu chuyện rối không giới hạn về không gian và ngôn ngữ, kết nối mọi người và đưa nghệ thuật đến gần hơn với các cộng đồng bị thiệt thòi.

Tiếp đến là Tòhe, đồng hành với sứ mệnh tạo sân chơi sáng tạo cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, hỗ trợ các nghệ sĩ trẻ tự kỷ học hỏi và phát triển thông qua nhiều hoạt động giáo dục và nghệ thuật thị giác. Bên cạnh đó, đối tác kỹ thuật Việt Tương Tác đã cung cấp công nghệ AR nhằm tạo ra những trải nghiệm chân thực trong không gian quen thuộc cho nghệ sĩ và khán thính giả.

Hijinx 

Là một nhà hát chuyên nghiệp tại Wales, Vương quốc Anh, Hijinx tiên phong trong sản xuất và thúc đẩy cơ hội được học tập, rèn luyện cho các diễn viên trong dải phổ tự kỷ và khuyết tật. Họ đã tạo ra các tác phẩm trình diễn xuất sắc với nhiều tour diễn trên thế giới.

Trong dự án Eye See Ai, Hijinx đã đóng góp vào việc định hướng nghệ thuật và đảm bảo rằng có sự đại diện xuất sắc cho các nghệ sĩ mắc chứng loạn thần kinh tham gia.

Câu chuyện bắt đầu khi…

Lần đầu tiên Hijinx gặp Mắt Trần Ensemble là vào tháng 4/2019, khi nhà sản xuất cấp cao Ellis Wrightbrook đến thăm Việt Nam với sự hỗ trợ từ quỹ Kết nối thông qua văn hóa của Hội đồng Anh.

Sau lần gặp gỡ ấy chúng tôi đều cảm thấy rằng cả hai bên đều chung một tầm nhìn cũng như định hướng. Tháng 2/2020, chúng tôi có cơ hội gặp lại nhau tại Cardiff để bàn bạc sâu hơn về sự hợp tác. Đó chính là tiền đề của Eye See Ai.

Nếu phải kể tên khó khăn…

Đó là rào cản về mặt ngôn ngữ. Chúng tôi đã tìm thông dịch viên để hỗ trợ. Điều này khiến các cuộc trò chuyện kéo dài gấp đôi, nhưng ít nhất mọi người hiểu được rõ ràng và cụ thể nội dung được truyền tải. 

Chúng tôi sử dụng các công cụ trực tuyến như OneDrive, Google Drive/Docs, WhatsApp, Zoom. Nói chung là bằng mọi cách để giúp tất cả các đối tác luôn được kết nối và cung cấp thông tin đầy đủ. Điều may mắn là các cuộc họp đều diễn ra thuận lợi và vui vẻ.

Hi-light là…

Hijinx đã sản xuất 3 phim ngắn như một phần của việc nghiên cứu và phát triển này, mỗi phim do 1 diễn viên và 1 người hướng dẫn đảm nhiệm. Sau khi nhận được địa điểm, chúng tôi sẽ lấy ý tưởng từ nhóm ở Hà Nội, mỗi cặp chọn một địa điểm và bắt đầu nghĩ xem địa điểm đó đã truyền cảm hứng cho họ điều gì. 

Chúng tôi đã bay và lặn xuống Hồ Hoàn Kiếm, tìm những sinh vật thần thoại trốn trong Công viên Diên Hồng và cử những người du hành xuyên thời gian khám phá Tháp Hòa Phong qua các thời đại. Mỗi thước phim tuy không lời nhưng lại ghi điểm bởi phần âm nhạc do Sound Awakener và Tic Ashfield-Fox tạo nên.

Mắt Trần Ensemble

Mắt Trần Ensemble là một tổ hợp nghệ thuật được sáng lập với mong muốn phá bỏ những định kiến về nghệ thuật biểu diễn thông qua các hình thức "làm phép" đa dạng như chuyển động, múa rối, và hơi thở.

Các tác phẩm biểu diễn, các workshops và chương trình giáo dục - xã hội của Mắt Trần lấy cộng đồng và những cuộc hội thoại trong cộng đồng làm trung tâm. Trong dự án Eye See Ai, Mắt Trần Ensemble tham gia với vai trò điều phối và trình diễn tác phẩm.

Câu chuyện bắt đầu khi…

Vào đầu năm 2020, cũng với quỹ Kết nối thông qua văn hoá của mình, Hội đồng Anh thêm lần nữa trở thành cầu nối giúp chúng mình có cơ hội gặp lại “gia đình” Hijinx tại trụ sở chính của nhà hát ở xứ Wales, Vương quốc Anh.

Sau khi nhận được lời đề nghị hợp tác từ Hijinx, chúng mình nghĩ ngay đến Tòhe - một đối tác mà chúng mình đã có cơ duyên làm việc trong một vài dự án.

Nhận thấy Hijinx có chuyên môn về nghệ thuật biểu diễn, Tòhe có nhóm nghệ sĩ thị giác và kinh nghiệm thực hành cùng với họ, chúng mình nghĩ rằng 3 bên nếu hợp tác với nhau sẽ rất thú vị. 

Nếu phải kể tên khó khăn…

Thời gian đầu, Mắt Trần Ensemble thường xuyên có lớp học trực tiếp tại Tòhe. Nhưng đến khoảng sau 30/4, khi đại dịch ở Việt Nam căng thẳng hơn, chúng mình không thể tổ chức được những lớp học tại chỗ như vậy nữa. Nên chúng mình bắt buộc phải chuyển những buổi tập huấn về nghệ thuật múa rối qua nền tảng zoom.

Chúng mình đã nghĩ rằng sẽ gặp rất nhiều khó khăn nếu phải chuyển hết sang trực tuyến như thế này. Nhưng may mắn là ngay buổi tập huấn đầu tiên trên nền tảng zoom đã nhận được tín hiệu tốt.

Hi-light là...

Các bạn nghệ sĩ thể hiện rất rõ đặc điểm và tính cách bản thân qua mỗi bức tranh. Chúng mình không thể diễn tả nó cụ thể hơn, thay vì bạn nên nhìn/xem tác phẩm khi dự án được công bố.

Khán giả sẽ truy cập tác phẩm thông qua một ứng dụng và có thể chọn tương tác với bản cài đặt theo cách riêng của họ. Điều này có nghĩa là họ sẽ mang theo những câu chuyện của họ trong ngày, thời tiết của thời điểm đó và âm thanh của thành phố xung quanh họ. 

Tòhe

Tòhe là một doanh nghiệp xã hội Việt Nam với sứ mệnh tạo ra sân chơi sáng tạo nghệ thuật cho trẻ em thiệt thòi, hỗ trợ trẻ tự kỷ học tập và phát triển thông qua nhiều hoạt động giáo dục và nghệ thuật thị giác.

Trong dự án Eye See Ai, Tòhe tham gia vào quá trình xây dựng ý tưởng của dự án. Nghệ sĩ/giáo viên tại Tòhe đã nghiên cứu cách thức để các bạn nhỏ tự kỷ tại lớp Art Coaching tiếp cận với các địa điểm và sáng tác tranh vẽ về nơi chốn tưởng tượng dựa trên bối cảnh của xứ Wales, Vương quốc Anh.

Câu chuyện bắt đầu khi…

Năm 2019, Tòhe tổ chức Khoe Creative Festival - sự kiện gây quỹ cộng đồng với sự tham gia của doanh nghiệp, tổ chức, nghệ sĩ làm về sáng tạo tại Hà Nội. Mắt Trần Ensemble là một đối tác Tòhe mời tham gia biểu diễn và tổ chức workshop rối. Từ đó Tòhe và Mắt Trần đã có quá trình hợp tác lần đầu tiên và tiếp tục dõi theo các hoạt động của nhau.

Tháng 10/2020, Mắt Trần có biểu diễn tác phẩm Củ Lạc và Thuyết hắt hơi, một tác phẩm hướng đến sân khấu thân thiện dành cho mọi đối tượng nên đã đề nghị thử nghiệm biểu diễn 1 đoạn trích với các bạn nhỏ tự kỷ tại lớp Art Coaching Tòhe.

Trong quá trình chuẩn bị cho buổi thử nghiệm này Tòhe và Mắt Trần đã có rất nhiều thảo luận để mang lại trải nghiệm tốt nhất cho các bạn, sau buổi biểu diễn ngắn và workshop hướng dẫn các bạn làm rối, team rất bất ngờ khi trẻ tự kỷ có tương tác tốt và hứng thú với hoạt động. 

Đến tháng 11/2021, khi Mắt Trần và Tòhe đang ấp ủ một hoạt động về nghệ thuật cho trẻ đặc biệt thì đồng thời Quỹ hợp tác kỹ thuật số của Hội đồng Anh xuất hiện. Tòhe chưa từng cộng tác với Hijinx, qua sự kết nối của Mắt Trần, 3 bên đã có cơ hội làm việc cùng nhau.

Nếu phải kể tên khó khăn…

Quá trình truyền tải thông tin mất nhiều thời gian do rào cản ngôn ngữ. Vậy nên cần có phiên dịch trong các buổi. Bên cạnh đó thời điểm lock down kéo dài ở Vương quốc Anh và Hà Nội cũng làm ảnh hưởng đến thời gian tập luyện trực tiếp giữa nghệ sĩ và các bạn nhỏ tự kỷ, các bạn nhỏ khuyết tật học tập. 

Vì vậy, team đã phải tổ chức các workshop trực tuyến và thay đổi lịch quay hình chậm hơn so với dự kiến.

Hi-light là…

Làm việc cùng đối tác và nghệ sĩ

Tòhe đã làm việc trực tiếp với Mắt Trần và trực tuyến với Hijnix. Tòhe cùng Mắt Trần có buổi gặp gỡ với gia đình các bạn nhỏ tự kỷ để thông báo về chương trình, mời các bạn tham gia dự án và xin sự đồng thuận sử dụng hình ảnh, video tư liệu.

Vào các buổi học định kỳ hàng tuần thứ 7, Mắt Trần đã đến lớp Art Coaching của Tòhe để quan sát quá trình học, tương tác của các bạn với nghệ sĩ về tạo hình.

Sau khi Mắt Trần tổ chức các workshop để làm quen với các bạn qua các hoạt động chuyển động, trò chơi, múa rối, Tòhe cũng tham gia trong các buổi này để hỗ trợ hành vi của trẻ. Bên cạnh đó 3 bên có rất nhiều các buổi exchange để xây dựng tác phẩm.

Về mặt tác phẩm: tại 3 địa điểm thân thuộc tại Hà Nội được thiết kế thành tour đi bộ, thông qua app ứng dụng khán giả có thể truy cập và xem tác phẩm biểu diễn.

Tác phẩm có thể được truy cập cả ngày và đêm, ở mọi thời điểm, vậy nên mỗi người xem, con người, âm thanh, tại mỗi thời điểm đều góp phần là một phần câu chuyện của tác phẩm, mọi người có thể tương tác theo cách của riêng mình dựa trên nền tảng biểu diễn đã có.

Đối tác Đông Nam Á: Các sự kiện Nghệ thuật và Văn hóa (Partner South East Asia) là một chuỗi diễn đàn trực tuyến do Hội đồng Anh khởi xướng và đại diện. Sự kiện được tổ chức nhằm cung cấp những thông tin, xu hướng và kiến thức về hệ sinh thái văn hóa nghệ thuật của các nước trong khu vực, cụ thể là Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam. Chuỗi diễn đàn cũng mang đến cơ hội kết nối và hợp tác giữa các nền văn hóa nghệ thuật Đông Nam Á và Vương quốc Anh.

Phần "The Việt Nam Connections" được phát sóng lại tại fanpage Vietcetera với phụ đề tiếng Anh và tiếng Việt