Performative male: “Trai hư anh không phải diễn, nhưng trai tốt anh phải vào vai”

1. Performative Male là gì?

Performative male (danh từ) chỉ mẫu đàn ông phông bạt sự tinh tế, đồng cảm, an toàn với phụ nữ nhằm thu hút tình cảm của họ bằng cách thức rập khuôn.

Gọi là “bằng cách thức rập khuôn” vì dường như mọi performative male đều có cùng một motip: ly matcha latte (dùng sữa yến mạch), đeo tai nghe dây (nghe nhạc Clairo hay Mitski), chụp ảnh phim, thi thoảng lật cuốn sách bìa mềm (về nữ quyền hoặc tình yêu của một nữ tác giả) từ chiếc túi tote treo Labubu lủng lẳng (của thương hiệu indie nào đó).

Để vai diễn xứng đáng với đạo cụ đầu tư, những anh chàng “ra dẻ” cũng hành xử nhẹ nhàng, điềm đạm, lãng mạn, pha thêm tí mộng mơ “nghệ nghệ”.

Loại ngoại hình và tính cách như vậy được lựa chọn vì chúng tạo cảm giác an toàn cho phụ nữ, đặc biệt là với nhóm phụ nữ cấp tiến, hiện đại.

• Đọc sách của tác giả nữ (đặc biệt khi đó là tác phẩm thể hiện tính nữ quyền)?, suy ra “Anh ấy có vẻ có khả năng thấu cảm cao.”
• Thích matcha latte chứ không đàn đúm bia bọt?, suy ra “Chắc anh ấy có lối sống lành mạnh.”
• Anh ấy có gu với những gì hoài niệm?, suy ra “Quả là chững chạc, sống nội tâm.”

Đến đây, nếu bạn là chàng trai thực sự thích matcha latte, mê đọc sách và có sở thích hoài cổ thì khoan bức xúc. Điểm phân biệt mấu chốt giữa performative male và bạn là: performative male làm điều này không hề chân thành.

Họ cho rằng khi chọn cách tiếp cận phụ nữ bằng chính những gì phụ nữ thích, họ sẽ có ưu thế cạnh tranh hơn so với những người anh em đi theo hình mẫu nam tính thông thường. Mục đích của họ cuối cùng chỉ là chinh phục nữ giới dưới một vỏ bọc tinh vi hơn.

2. Nguồn gốc của performative male?

Mạng xã hội quả là cái nôi của nhiều xu hướng, và performative male cũng không ngoại lệ. Kiểu người performative male đã tồn tại trong thực tế từ lâu, nhưng chỉ cho đến năm 2025 mới chính thức được điểm mặt đặt tên, viral trên TikTok và Instagram.

Hashtag #performative trên TikTok có hơn 45.000 videos và trên Instagram có gần 40.000 videos, cho thấy độ hot của những anh chàng phông bạt là không hề nhỏ.

Tuy nhiên, đây không phải là lần đầu kiểu người này được Internet nhắc đến. Theo tạp chí Her World, hình mẫu nam giới nhẹ nhàng, mềm mại khác với khuôn mẫu truyền thống xuất hiện sớm nhất vào đầu những năm 2000. Khi đó họ là SNAGs (Sensitive New Age Guys) - những người đàn ông nhạy cảm, có khuynh hướng nữ quyền và tò mò về phát triển nội tâm theo hướng tâm linh. Tiếp đến là sự ra đời của phong trào hipsters vào những năm 2010 với lối thể hiện tự do, nghệ sĩ không theo khuôn khổ ảnh hưởng từ các tiểu văn hóa indie, alternative. Anh chàng Tom trong 500 Days of Summer là một ví dụ điển hình của phong cách này. Không chỉ ở phương Tây, phiên bản tương tự hipsters ở châu Á là “herbivore men” (Nhật Bản) và “flower boy” (Hàn Quốc).

Đến cuối thập niên 2010, những anh chàng nhẹ nhàng, lành tính (softboi) tiếp tục chiếm sóng mạng xã hội với tính chất tương tự. Những softboi cho rằng gu “niche” của họ thượng đẳng hơn gu đại trà, lãng mạn hóa bất ổn tâm lý và áp đặt tư tưởng này lên đối tượng tình cảm của họ (đa số là phụ nữ).

Có lẽ performative male chính là phiên bản tiếp tục tiến hóa softboi trong những năm 2020. Song theo cô J’Nae Phillips, một nhà dự đoán trend và là tác giả blog thời trang Fashion Tingz, performative male tuy cùng ADN với softboi nhưng có biểu hiện đa dạng hơn người anh em của mình.

Không dừng lại ở gu âm nhạc độc lạ, hay chỉ đơn giản là “anh không giống những người đàn ông khác”, performative male có thể phô diễn sự mạnh mẽ, dịu dàng, quan tâm chính trị, kết nối tâm linh, hoặc thậm chí là sự bất tài, miễn là được dàn dựng một cách kịch tính.

3. Tại sao performative male lại phổ biến?

Đi đầu trong công cuộc đưa performative male đến mọi nhà chắc chắn là sức sáng tạo vô biên của các content creators trên mạng xã hội. Những video “cosplay” anh chàng phông bạt với cùng một mô típ phủ sóng mọi ngóc ngách.

Sự châm biếm còn được đẩy lên tầm cao mới khi có hẳn những cuộc thi hóa trang performative male diễn ra trên khắp thế giới, từ Âu-Mỹ như Chicago, San Francisco (Mỹ), London (Anh), Amsterdam (Hà Lan) đến châu Á như Jarkarta (Indonesia), Singapore. Thậm chí khuôn viên những trường đại học Ivy League danh giá như Cornell, Yale cũng không nằm ngoài tầm phủ sóng.

Giải thưởng cho người thắng cuộc cũng hết sức đa dạng nhưng vẫn chuẩn concept: đĩa than vinyl, labubu, voucher mua matcha latte.

Ở Việt Nam cũng không ít content creator làm video về chủ đề này, nổi bật trong số đó là Dino Vũ. Không những làm video về kiểu performative male thường thấy, series “Performative bro in 4K” của anh còn giới thiệu hẳn một hệ sinh thái performative male đa dạng từ alpha male, sartorial male, Việt Kiều, influencer,...

Dù đúng là có sự góp sức từ sự phổ biến của mạng xã hội và app hẹn hò, một bối cảnh quan trọng không kém khác khiến performative male nổi đến vậy là vì niềm tin về nam tính truyền thống đang lung lay.

Năm 2023, có gần một nửa nam giới ở Mỹ cho rằng hình mẫu nam tính truyền thống đang bị đe dọa. “Khi các vai trò giới tính truyền thống tan biến, đàn ông dần tìm kiếm những kịch bản mới để thể hiện tính nam. Việc phông bạt là cách để thử nghiệm chúng công khai", cũng theo cô J’Nae Phillips.

4. Làm thế nào để tránh dính bẫy của performative male?

Performative male có thể rất hài hước khi bị soi dưới spotlight của mạng xã hội, nhưng có khi lại rất gần với bạn trong đời sống hàng ngày. Để tránh bản thân (hoặc người thân) dính thính của performative male khi tìm kiếm đối tượng hẹn hò, bạn có thể tham khảo các bài viết sau của Vietcetera:

• Cẩm nang soi “red flag” trên hồ sơ app hẹn hò
• 5 Dấu hiệu người bên cạnh không phải là soulmate của bạn
• Làm thế nào để biết bạn đang "đầu tư" vào đúng người?
• Love bombing - Mê như điếu đổ hay giăng bẫy lừa tình?
• Freeclimbing - Bạn có từng “thám thính” trước buổi hẹn hò đầu tiên? (rất nên làm, đặc biệt khi bạn hẹn hò qua mạng và cảm thấy người này “có mùi” phông bạt. Nhưng nhớ là vẫn phải hẹn gặp trực tiếp để xem xét nhé).

5. Cách sử dụng performative male?

Tiếng Anh:

A: Yesterday this guy asked me out for matcha. He’s an abroad student who just moved back to Viet Nam. He’s cute, and even knowledgeable about art. Tomorrow we’re meeting again to shoot film photos together!

B: Yeah, but take it slow and get to know him gradually, with more real experiences with him. These days it’s hard to tell what’s real and what’s not, you never know if someone is genuinely kind or just a performative male.

Tiếng Việt:

A: Hôm qua mới có anh này hẹn tui đi uống matcha, là du học sinh mới về nước. Ảnh dễ thương mà còn am hiểu nghệ thuật nữa ấy. Mai tụi tui hẹn nhau đi chụp ảnh phim tiếp nè!

B: Ờ, nhưng bà cứ bình tĩnh tìm hiểu từ từ, cần trải nghiệm nhiều hơn với ảnh nha. Thời buổi thật giả lẫn lộn, chưa biết người ta có tử tế thật hay chỉ là performative male đâu.