Robert Downey Jr. - Quá khứ, dù tốt hay xấu, đưa chúng ta tới đây

"Tôi muốn cảm ơn tuổi thơ tệ hại của mình."

Đó là câu đầu tiên trong bài phát biểu nhận Oscar của Robert Downey Jr. Hơn ba thập kỷ kể từ lần đầu tới buổi lễ với tư cách người tranh giải, Downey giành được tượng vàng cho màn hóa thân thành Lewis Strauss trong bộ phim Oppenheimer.

Một khoảnh khắc đầy vinh quang dành cho Downey, đặc biệt là khi hơn hai thập kỷ trước, nhiều người từng lo rằng họ sẽ mãi không được gặp lại nam diễn viên này.

Robert Downey Jr. được đề cử ba giải Oscar. Như một bộ phim với cấu trúc ba hồi, mỗi đề cử lại đánh dấu một bước chuyển giao trong sự nghiệp của ông.

Hồi 1: Mọi thứ tốt đẹp hay bi thảm đều diễn ra trước máy quay

Robert Downey Jr. lớn lên với phim ảnh. Cha của ông, một đạo diễn phim độc lập có tiếng tại New York, trao cho Downey vai diễn đầu tiên khi ông mới chỉ 5 tuổi. Làm phim là cách mà gia đình Downey dạy ông về cuộc sống.

Bất kể điều gì, dù hài hước hay bi thảm, đều diễn ra trước một chiếc máy quay 16mm.

Lớn lên, Downey dần thoát ra khỏi cái bóng của người cha và tự tìm cho mình một sự nghiệp. Những dự án sau đó, chủ yếu là những bộ phim dành cho khán giả niên thiếu như Weird Science, đều không được đánh giá cao về tổng thể. Song, diễn xuất của Downey luôn là điểm sáng.

Phảng phất sự kiêu ngạo của một ngôi sao trẻ, Downey từng chia sẻ rằng: "Không quan trọng bạn có biết diễn hay không. Nếu bạn có thể bước vào phòng thử vai và khiến mọi người muốn giữ bạn thêm sáu đến tám tuần nữa, có nghĩa bạn đã thành công."

Thậm chí, ông còn bộc lộ sự coi thường dành cho các giáo viên dạy diễn xuất, nói rằng không có gì để học từ những người không thể trở thành diễn viên.

Tất cả quan điểm đó thay đổi vào năm 1992 khi Robert Downey Jr. được cast vào vai Charlie Chaplin trong bộ phim Chaplin. Suốt sáu tháng ông chuẩn bị cho vai diễn, thuê "gia sư" để giúp bắt chước điệu bộ của danh hài huyền thoại. Cho vai diễn xuất thần của mình, Robert Downey Jr. nhận được đề cử Oscar đầu tiên khi mới chỉ 27 tuổi.

Và đó cũng là lúc cuộc đời Downey bắt đầu lao xuống vực thẳm.

Từ thời thơ ấu, Robert Downey Jr. đã không còn lạ lẫm với chất kích thích. Cha ông nghiện ma túy, còn mẹ ông thì nghiện rượu. Ông được cha cho thử cần sa lần đầu vào năm sáu tuổi, và từ đó hai cha con thường xuyên "chơi đồ" cùng nhau.

Downey chưa từng oán giận cha về điều này, nói rằng: "Khi cha cùng tôi chơi thuốc, như thể ông ta đang thể hiện tình cảm dành cho tôi qua cách duy nhất ông ta biết."

Trong khoảng thời gian từ năm 1996 tới 2001, Robert Downey Jr. liên tục vào tù hoặc trại cải tạo vì vấn đề với chất kích thích và tàng trữ vũ khí. Mỗi lần ông đều hứa sẽ dừng lại, hứa sẽ thay đổi, nhưng rồi vẫn ngựa quen đường cũ.

Nó như thể tôi biết đang có một khẩu súng trong miệng. Tay tôi đã đặt lên cò. Nhưng tôi thích vị của thuốc súng.

Nốt trầm nhất, trớ trêu thay, có lẽ lại đến khi Robert Downey Jr. đang chạm đến một đỉnh cao mới trong sự nghiệp với vai diễn thắng Quả cầu vàng trong series Ally McBeal. Nhưng thực chất ở thời điểm đó, Downey vẫn chơi thuốc với liều lượng nguy hiểm, không quan tâm bản thân mình có tiếp tục diễn, hoặc thậm chí có tiếp tục sống hay không.

Hồi 2: Cuộc đời có những nốt thăng trầm, và nghệ thuật cũng vậy

Nếu để ý sẽ nhận thấy trong các bài phát biểu nhận giải, Robert Downey Jr. hiếm khi không tri ân người vợ của mình. Họ gặp nhau vào năm 2003 trên phim trường của Gothika, và bức tối hậu thư về việc bỏ thuốc từ Susan Downey có lẽ là tiếng chuông cuối trong hồi chuông cảnh tỉnh dành cho nam diễn viên này.

Ông quyết định sẽ cai nghiện. Ông chấp nhận lên sóng truyền hình để chia sẻ về quãng thời gian đen tối của mình, việc mà ông cho là "mang tính trừng phạt và đầy hổ thẹn." Kể cả giờ đây, ông vẫn không che giấu quá khứ của mình, vì ông biết nó đã đưa ông tới hiện tại.

Tôi là người có một quá khứ thú vị. Tôi không hối hận vì nó, nhưng tôi muốn nó khép lại.

Robert Downey Jr. dần tìm đường trở lại Hollywood. Khi này trong mắt các xưởng phim, Downey là một rủi ro về pháp lý sau những hành động nguy hiểm ông từng làm khi phê thuốc. Nhưng may mắn thay sau gần hai thập kỷ tại kinh đô điện ảnh, ông đã có cho mình những người bạn thân, những người sẵn sàng giúp đỡ ông trở lại.

Đó là Sean Penn từng đạp tung cửa nhà để lôi Downey tới trại cai nghiện, Mel Gibson từng bỏ tiền túi để mua bảo hiểm cho Downey đóng phim.

Cái tên Robert Downey Jr. bắt đầu xuất hiện lại tại các rạp chiếu phim với Kiss Kiss Bang Bang hay Zodiac. Tới 2008, ông nhận thêm một đề cử Oscar với vai diễn trong bộ phim hài Tropic Thunder.

2008 cũng là năm mà Iron Man ra mắt. Khi này, Downey vẫn chưa phải một gương mặt "chắc cú" để chèo lái một bộ phim bom tấn. Chưa kể những rủi ro pháp lý vẫn tồn đọng, ông đã ngoài 40 và không sở hữu ngoại hình của một siêu sao hành động.

Thế nhưng đạo diễn Jon Favreau vẫn nài nỉ Marvel cho Downey thử vai, thỉnh cầu xưởng phim đặt cược vào nam diễn viên này. Canh bạc đó, như chúng ta biết, thành công ngoài mong đợi, và Iron Man đã thay đổi toàn bộ nền điện ảnh trong hơn một thập kỷ tiếp theo.

Với bất kể màn hóa thân nào, Robert Downey Jr. vẫn duy trì một phong cách diễn xuất đặc trưng. Nếu phải gọi tên, đó là sự ngẫu hứng có kế hoạch. Nam diễn viên từng thừa nhận ông chưa bao giờ coi trọng những gì được in trong kịch bản. Thậm chí đạo diễn Todd Phillips tại phim trường Due Date còn bông đùa rằng Downey có lẽ "bị dí ứng với giấy".

Thế nhưng Downey không ứng biến bừa bãi, mà bàn bạc tỉ mỉ trước với đoàn làm phim. Đạo diễn Christopher Nolan chia sẻ rằng: "Từ góc nhìn sáng tạo, anh ta luôn chuẩn bị hết sức kỹ càng. [...] Tôi không gọi đó là ứng biến, mà anh ta đang tô điểm thêm cho nhân vật."

Bộ đôi đạo diễn Joe và Anthony Russo của Avengers: Endgame thì cho rằng Robert Downey Jr. làm vậy để gây bất ngờ cho chính mình. Và lý do mà Downey làm được điều đó hay hơn các diễn viên khác, theo anh em nhà Russo, là bởi lẽ:

Robert đã sống một cuộc đời phức tạp. Anh ấy hiểu rủi ro, anh hiểu sự mất mát, anh ấy hiểu rằng cuộc sống sẽ có những nốt thăng trầm.

Hồi 3: “Tôi không phải nhân vật của mình.”

Robert Downey Jr. trở thành gương mặt của dòng phim siêu anh hùng, làm lu mờ ranh giới giữa diễn viên và nhân vật với Iron Man. Vậy nên không bất ngờ khi kể từ sau Endgame, ông liên tục nhận được các lời mời thủ vai những nhân vật giống Tony Stark. Tất cả, Downey đều khước từ.

Đóng một mẫu nhân vật quá lâu, nam diễn viên bắt đầu tự vấn bản thân rằng: "Bạn sẽ tự hỏi liệu các cơ bắp (diễn xuất) của mình đã bị thui chột chưa."

Và rồi Christpher Nolan xuất hiện, đề xuất cho Downey một vai diễn mà như nam diễn viên này nói, dường như là một sự phủ định cho toàn bộ sự nghiệp của ông. Không phải là một anh hùng hay người thông minh và có duyên nhất trong căn phòng, Lewis Strauss trong Oppenheimer mưu mô lươn lẹo và là một bậc thầy của sự thao túng.

Không còn là một hỗn hợp của diễn viên và nhân vật như đối với Tony Stark, Downey biến mất vào Lewis Strauss, để rồi mang về chiếc tượng vàng đầu tiên sau hơn ba thập kỷ.

Sự nghiệp của Robert Downey Jr. dường như đang bước vào một chương khác, với nam diễn viên trực tiếp tìm kiếm những thử thách mới xa lạ với những vai diễn trước đây. Sau Oppenheimer, Downey sẽ sản xuất và thủ vai phản diện trong series The Sympathizer của A24, chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết đoạt Pulitzer của nhà văn gốc Việt Nguyễn Thanh Việt.

Ai cũng có một câu chuyện, và câu chuyện luôn thay đổi.

Đó là những gì Robert Downey Jr. chia sẻ vào năm 2009, khi mà tưởng chừng như sự nghiệp của ông đã đến đỉnh cao nhất. Giờ câu chuyện của nam diễn viên sẽ còn thay đổi như thế nào?