Bảo hiểm vi mô: Giải pháp tài chính cho nền kinh tế làm việc tự do

Theo định nghĩa, nền kinh tế làm việc tự do (gig economy) là một hệ thống thị trường mà người lao động chỉ làm công việc thời vụ, không có cam kết lâu dài với một doanh nghiệp nào.

Ở Việt Nam, đây là xu hướng đang gia tăng ở giới sinh viên mới ra trường hay dành cho những ai ưa thích sự linh hoạt trong công việc. Tuy nhiên, trở thành một phần của nền kinh tế làm việc tự do và theo đuổi con đường lao động tự do (freelance) đi kèm với các thách thức như sự thay đổi trong chính sách điều tiết, thuế, quyền lợi lao động, và bảo hiểm xã hội.

Hiện càng có nhiều nhân viên lao động tri thức Việt Nam lựa chọn trở thành freelancer. Có đến 53% người lao động tri thức tham gia vào nền kinh tế làm việc tự do, theo dữ liệu vào tháng 12/2021 của Anphabe – một trang web cung cấp giải pháp tuyển dụng và tổ chức sự kiện nhân sự cho các công ty và tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam.

Tình hình sử dụng các nền tảng kỹ thuật số trong việc tuyển dụng và cung cấp dịch vụ cho khách hàng ở Việt Nam có sự tăng trưởng đáng kể. Tuy nhiên, chưa có một định nghĩa chính thức hay bất kỳ quy định cụ thể nào cho người lao động tự do – thành phần nhân sự đông đảo trong thời đại kỹ thuật số.

Một trong những vấn đề cần lưu tâm chính là thiếu sót giải pháp tài chính vi mô cho người lao động thời vụ hoặc các dịch vụ tài chính cho lao động nghèo. Phần lớn các giải pháp bảo hiểm và đầu tư hiện nay chỉ dành những người có mức thu nhập khá hoặc tài chính dư dả. Ngược lại, với bộ phận lao động có hoàn cảnh khó khăn, dù làm việc cần cù tới đâu thì những dịch vụ bảo hiểm này vẫn còn quá xa xỉ. Đó là chưa kể đến các dịch vụ tài chính cũng rất đắt đỏ, không phù hợp với đối tượng lao động thu nhập thấp.

Sau khi triển khai thành công các sản phẩm bảo hiểm vi mô như Droplet và SNACK ở Singapore, NTUC Income tiếp tục mở rộng hoạt động sang Việt Nam. Với mô hình bảo hiểm dưới dạng dịch vụ (IaaS: Insurance-as-a-Service), NTUC Income sẽ mang đến cho khách hàng trải nghiệm mượt mà giữa nền tảng kỹ thuật số và công ty bảo hiểm, góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện (financial inclusion) ở Việt Nam, và mang dịch vụ tài chính bảo hiểm đến gần hơn với đông đảo người dân.

Trong buổi hội thảo trực tuyến “Ngày Hội Sáng Tạo Hive by Income” diễn ra vào ngày 25/3 vừa qua, các chuyên gia trong nhiều lĩnh vực đã cùng thảo luận và cung cấp các giải pháp cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính trong hệ sinh thái kỹ thuật số.

Để hiểu rõ hơn về sứ mệnh phổ cập dịch vụ bảo hiểm giá cả phải chăng cho người lao động tự do của Income cũng như các quan hệ hợp tác của họ ở Việt Nam, Vietcetera đã cùng trao đổi với bà Edlyn Khoo - Phó Chủ tịch Văn phòng Chuyển đổi Kỹ thuật số công ty NTUC Income, ông Phan Hồng Minh - Giám đốc Điều hành Công ty JupViec, và ông Bùi Xuân Thu – Tổng giám đốc Tổng công ty Cổ phần Bảo hiểm Bưu điện (PTI).

Vai trò của bà ở Income là gì? Income có những ưu tiên nào khi mở rộng hoạt động tại Việt Nam?

Edlyn: Nhiệm vụ của tôi tại Income là phát triển hoạt động kinh doanh kỹ thuật số ở địa phương. Đến Việt Nam, mục tiêu hàng đầu của chúng tôi là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh “bình thường mới”. Chúng tôi tập trung vào xu hướng số hóa và đẩy mạnh phát triển các sản phẩm, dịch vụ công nghệ để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nội dung số của người dùng.

Tôi tin rằng sự kết hợp giữa công nghệ kỹ thuật số, bảo hiểm và tài chính sẽ mang lại nhiều lợi ích cho xã hội, giúp người dân được tiếp cận dịch vụ bảo hiểm sức khỏe, tài chính dễ dàng, nhanh chóng, và hiệu quả hơn.

Bà có thể cho biết thêm về mô hình bảo hiểm dưới dạng dịch vụ (IaaS) mà Income đang triển khai không?

Edlyn Khoo: Income có kinh nghiệm và năng lực tích luỹ được sau khi thành công xây dựng và triển khai dịch vụ bảo hiểm vi mô ở Singapore. Với mô hình IaaS, Income có thể tận dụng lợi thế này thành một dịch vụ cung cấp toàn diện cho các đối tác chiến lược, giúp họ gia tăng giá trị cho danh mục sản phẩm, cách thức phát triển phân khúc khách hàng mới, mang lại dòng doanh thu nhờ sự nhanh nhẹn, tốc độ và khả năng kết nối với hệ sinh thái kỹ thuật số.

Những giải pháp đổi mới của Income trong việc xây dựng sản phẩm bảo hiểm, định giá năng động, thanh toán phí bồi thường ngay lập tức sẽ mang lại nhiều lợi ích cho các đối tác của chúng tôi.

Mô hình này cũng cho phép Income và các đối tác thử nghiệm, thay đổi và mở rộng quy mô các dịch vụ bảo hiểm mới một cách linh hoạt, nhanh chóng thông qua các đề xuất tận dụng giải pháp đổi mới có lợi cho đôi bên, kinh nghiệm trong triển khai thị trường và phát triển công nghệ, hệ sinh thái của Income.

Vẫn còn là cái tên khá lạ lẫm ở Việt Nam, Income có dự tính gì để tiếp cận thị trường trong nước?

Edlyn Khoo: Đối với Income, việc mở rộng hoạt động ra nước ngoài là một bước tiến mới, và là một phần trong kế hoạch phát triển chiến lược của chúng tôi. Tại Việt Nam, Income bắt tay với các công ty bảo hiểm trong nước và các nền tảng kỹ thuật số để đẩy mạnh mức độ tương tác với khách hàng thông qua các sản phẩm kỹ thuật số tiên tiến.

Nhờ hợp tác, chúng tôi có thể tận dụng lợi thế dữ liệu khổng lồ của các nền tảng kỹ thuật số để hiểu rõ hơn về lối sống của khách hàng tại địa phương, từ đó mang lại cho họ các sản phẩm phù hợp.

Bằng cách này, Income với tư cách là cầu nối sẽ giúp đối tác các bên giành được sự tin tưởng và trung thành của người dùng.

Nhiệm vụ của bà là mang giải pháp bảo hiểm với giá cả phải chăng đến cho mọi người – cụ thể là bà sẽ làm gì để giới thiệu dịch vụ này đến thành phần lao động tự do ở Việt Nam?

Edlyn: Như ông Andrew Yeo, Giám đốc Điều hành của NTUC Income, phát biểu: “Mục tiêu của Income là nâng cao sức khỏe tài chính cho mọi người, và mang bảo hiểm đến gần hơn với những ai có hoàn cảnh khó khăn. Chúng tôi vẫn sẽ luôn giữ vững mục tiêu của mình ngay cả khi gia nhập vào thị trường nước ngoài.”

Income tự hào là đơn vị triển khai thành công các sản phẩm bảo hiểm vi mô ở Singapore, mang bảo hiểm tới gần hơn với người tiêu dùng và người lao động tự do chuyên sử dụng nền tảng kỹ thuật số như tài xế Grab hay tài xế giao đồ ăn của Foodpanda (một ứng dụng giao đồ ăn). Đây là những thành phần lao động vốn ít có khả năng tiếp cận với những dịch vụ bảo hiểm tài chính.

So với chỉ làm một việc cố định như các nghề nghiệp truyền thống, công nghệ đã thúc đẩy sự nổi lên của nền kinh tế làm việc tự do, mang đến cơ hội làm việc thoải mái hơn ở bất cứ đâu và bất cứ khi nào có nhu cầu.

Việt Nam có diện tích địa lý rộng lớn, dân số trẻ và nhạy bén với công nghệ kỹ thuật số, cùng tỷ lệ sử dụng thiết bị di động cao. Trong tương lai, sẽ càng có nhiều người sử dụng các nền tảng số. Chính vì vậy, chúng tôi thấy đây là nơi có tiềm năng rất lớn để khai thác dịch vụ bảo hiểm kỹ thuật số.

Dù là ở Singapore hay Việt Nam, chúng tôi đều mong khuyến khích người trẻ nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề tài chính, giúp họ có được kiến thức, kỹ năng, thái độ và hành vi cần thiết để đưa ra các quyết định tài chính đúng đắn, hướng đến sự sung túc và tăng khả năng chống chịu các rủi ro tài chính.

Những giải pháp đổi mới mà dịch vụ bảo hiểm của Income mang lại sẽ trao quyền cho các doanh nghiệp kỹ thuật số trong nước, xây dựng khả năng chống chịu các rủi ro tài chính, và nuôi dưỡng văn hoá tài chính toàn diện cho người dùng trong hệ sinh thái dịch vụ của Income.

Đại dịch đã buộc nhiều công ty bảo hiểm phải xem xét lại chiến lược hoạt động, đặc biệt là liên quan đến vấn đề số hóa. Bà có kỳ vọng ngành bảo hiểm sẽ có thay đổi gì sau COVID-19 không?

Edlyn: Chúng tôi đã tổ chức buổi hội thảo trực tuyến “Ngày Hội Sáng Tạo Hive by Income” ngày 25/3 vừa qua. Đối với Income, sự kiện này đánh dấu bước khởi đầu cho chuỗi hoạt động đổi mới sáng tạo chúng tôi đã lên kế hoạch cho Việt Nam.

Thông qua việc nâng cao nhận thức tài chính, nắm bắt các giải pháp mới, và bắt tay với các nhà doanh nghiệp dẫn đầu thị trường có cùng chí hướng để tìm hiểu sự thay đổi trong hành vi của người tiêu dùng, Income tự tin sẽ giúp Việt Nam trở thành một xã hội hiểu biết hơn về tài chính hơn trong tương lai.

Income cũng mong có thể nhân rộng hơn nữa những thành công tương tự để phục vụ nhu cầu tài chính của người tiêu dùng Việt Nam.

Người lao động tự do rất dễ bị tổn thương và có thể gặp phải những tình huống nguy hiểm. Đâu là giới hạn phạm vi bảo hiểm cho người lao động tự do?

Phan Hồng Minh: Người lao động tự do có thể thường xuyên gặp tình huống nguy hiểm. Nếu người lao động gặp phải “tai nạn cá nhân”, ví dụ như một nhân viên giúp việc của JupViec có thể chẳng may liên can đến một vụ tai nạn trên đường đi làm, họ sẽ cần phải trang trải các chi phí y tế, trợ cấp nha khoa, hoặc thậm chí một khoản bồi thường cố định. Mức bảo hiểm với các phúc lợi gia đình bổ sung có thể giúp họ giải quyết các chi phí này.

Một trường hợp khác là "mất khả năng lao động tạm thời”. Đây là trường hợp khá đặc thù của thành phần lao động tự do vì khi họ không thể làm việc trong một thời gian dài, vài tuần hoặc thậm chí vài tháng, họ sẽ không có nguồn thu nhập. Khi đó, bảo hiểm mất khả năng lao động tạm thời sẽ bảo vệ thu nhập cho người lao động ở dạng trợ cấp hàng ngày trong một khoảng thời gian cụ thể.

Đau ốm cũng là một nguy cơ có thể gây ra tình trạng mất khả năng lao động tạm thời. Nếu một người lao động tự do bị ốm và không thể làm việc, họ sẽ phải chịu khó khăn tài chính nặng nề như gặp phải tai nạn.

Chúng tôi cũng biết rằng những người làm nghề giúp việc theo yêu cầu phải đối mặt với rất nhiều nguy cơ khác. Do đó, gói bảo hiểm “trách nhiệm chung” ra đời. Người lao động có thể mua bảo hiểm này để bù đắp bất kỳ thiệt hại nào mà họ có thể gây ra cho bên thứ ba trong quá trình làm việc. Nhiều người giúp việc chỉ có thu nhập eo hẹp từ vài giờ làm việc mỗi tháng nên thường không thể chi trả cho những gói bảo hiểm như vậy. Tuy nhiên, một khi rủi ro xảy ra, họ phải chịu toàn bộ trách nhiệm bồi thường.

Nền kinh tế tạo bởi lực lượng lao động tự do sẽ hình thành nền văn hóa bảo hiểm trong tương lai như thế nào?

Bùi Xuân Thu: Chúng ta biết rằng lao động thời vụ là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương hơn so với các nhóm lao động thông thường khác do không được hưởng các chế độ phúc lợi từ công ty cũng như các chế độ về bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội. Vì vậy, việc các doanh nghiệp bảo hiểm xây dựng các dòng sản phẩm phù hợp không chỉ đáp ứng được nhu cầu của người lao động mà còn góp phần ổn định xã hội, giảm bớt gánh nặng tài chính, y tế cho nhà nước.

Bảo hiểm vi mô sẽ đem lại lợi ích như thế nào đến nền kinh tế tạo bởi người lao động tự do?

Bùi Xuân Thu: Bảo hiểm vi mô là những sản phẩm bảo hiểm có mức phí nhỏ cùng quyền lợi hợp lý, đặc biệt phù hợp với nhóm khách hàng có thu nhập thấp và không ổn định. Trong khi đó, số lượng lao động ở Việt Nam, đặc biệt là lao động chân tay và thời vụ được trả lương theo giờ lại rất nhiều. Do đó, tôi cho rằng các sản phẩm bảo hiểm vi mô sẽ là sự lựa chọn hoàn hảo cho nhóm lao động này – những người luôn phải đối mặt với mức lương eo hẹp và những khoản chi phí tối thiểu để trang trải cuộc sống.

Ông có kế hoạch gì để mang đến sản phẩm bảo hiểm dễ tiếp cận với mọi người, đặc biệt là cho nhóm người lao động tự do?

Bùi Xuân Thu: Định hướng phát triển của PTI là trở thành một doanh nghiệp bảo hiểm vì cộng đồng. Chính vì thế, chúng tôi luôn cố gắng nghiên cứu xây dựng các sản phẩm bảo hiểm cho “cộng đồng”, để tất cả người dân Việt Nam trong đó bao gồm cả lực lượng lao động nghèo vẫn có cơ hội tiếp cận được với các gói sản phẩm phù hợp với nhu cầu của mình. Hiện nay, chưa có nhiều doanh nghiệp bảo hiểm hướng đến nhóm khách hàng này, trong khi đây lại là những người “dễ tổn thương” nhất.

Hiện nay, chúng tôi đã thành lập bộ phận R&D (nghiên cứu và phát triển), tập trung vào công tác phân tích các nhu cầu khác nhau của khách hàng, từ đó đưa ra các sản phẩm phù hợp với yêu cầu và khả năng tiếp cận của họ. Đối với những người lao động tự do, bên cạnh việc đưa ra các sản phẩm phù hợp với nhu cầu, chúng tôi cũng đơn giản tối đa quy trình bồi thường để người lao động có thể dễ dàng gửi yêu cầu bồi thường chỉ bằng vài thủ tục đơn giản.

Với kinh nghiệm về bảo hiểm của PTI cộng với sự hợp tác của NTUC Income –công ty bảo hiểm đã thành công trong việc triển khai bán các sản phẩm bảo hiểm vi mô, chắc chắn sẽ có nhiều sản phẩm bảo hiểm phù hợp với người dân được ra mắt thị trường trong thời gian tới.

Tôi tin rằng, khi đã đáp ứng được đúng nhu cầu của khách hàng thì chắc chắn họ sẽ tự tìm đến các doanh nghiệp bảo hiểm.

Chuyển ngữ bởi Bích Trâm