Xu hướng đồ ăn "độc, lạ" ở TikTok: Sáng tạo không giới hạn hay cần phanh an toàn?

Đối với những người yêu thích nấu ăn hay có đam mê bất tận với đồ ăn thức uống, Tik Tok dường như cũng đang dần thay thế các nền tảng truyền thống như sách báo, blog-pages, thậm chí cả Youtube để trở thành nguồn cung cấp chính các công thức, hướng dẫn nấu ăn đơn giản, tiện lợi, phong phú.

Trong khi các phương tiện truyền thông đại chúng, chuyên gia ẩm thực, dinh dưỡng đón nhận xu hướng này với một thái độ cẩn trọng, thậm chí chỉ trích, phê phán, thì đồ ăn "độc lạ" vẫn được người dùng Tik Tok nhiệt tình bắt trend.

Không chỉ dừng lại ở trải nghiệm cá nhân, nhiều cơ sở kinh doanh đồ ăn online nhanh nhạy cũng đã nắm bắt cơ hội, sản xuất các món ăn này với số lượng lớn để rao bán kiếm lời.

Nguồn cảm hứng mới từ đồ ăn độc, lạ

Các món ăn "độc, lạ" thường được Tik Toker đi tiên phong tạo trend giới thiệu như một khám phá hay sáng tạo mới trong ẩm thực, nhưng sự thật không hẳn vậy, nếu ta có kiến thức và hiểu biết về lịch sử, văn hóa, thói quen ăn uống của mỗi vùng miền.

Cụ thể, người miền Tây từ xưa đã có đủ món ăn chơi, lấy nguyên liệu là các loại bông, từ trôi nổi trên sông như lục bình, bông bần cho tới trên đọt cao như bông so đũa. Lá cóc, lá xoài tuy mọc ở trên các loài cây thân mộc cao ngất ngưởng, nhưng từ lâu cũng đã là đồ ăn vặt của trẻ con tại nhiều nơi.

Huỳnh Thị Diễm - đầu bếp fine dining quê ở Bà Rịa, chia sẻ rằng hồi còn nhỏ, lũ trẻ nhà nghèo trong xóm chị thường tụ tập nhau lại, đi tìm vặt lá cóc non trên những cành cây bị chặt bỏ ở vườn cây ăn trái, đem về chấm với gia vị trong gói mì ăn liền và coi đó là “món ăn tuyệt phẩm sang chảnh.”

Những món ăn “độc lạ” này, do đó, không hẳn là “độc lạ”, đôi khi chỉ đơn giản vì người xem không biết tới hoặc không thân thuộc với những nguyên liệu đó mà thôi. Tuy nhiên ảnh hưởng mà chúng mang lại có thể vẫn rất tích cực.

Như Diễm thừa nhận, chính các video về thịt gà trộn lá ổi non, hay gỏi gà măng cụt xanh trên Tik Tok đã nhắc chị nhớ lại những kỷ niệm đẹp của tuổi thơ. Đó là nguồn cảm hứng để chị và các đồng nghiệp sáng tạo ra những món ăn tiêu chuẩn fine dining phục vụ tại nhà hàng mình đang làm việc.

Một nguyên nhân khác khiến những món ăn, thức uống như gỏi gà măng cụt xanh hay trà mãng cầu nhanh chóng trở thành hot trend vì chúng dễ thực hiện. Sử dụng nguyên liệu dễ kiếm, các công thức nấu món ăn độc, lạ trên Tik Tok đa phần khá đơn giản, dễ lôi kéo người xem “thử làm theo.”

Xét trên tiêu chí này, đồ ăn "độc, lạ" tiếp tục là một điểm cộng.

“Một cuốn cookbook giá bìa cả triệu bạc cũng sẽ vô giá trị nếu người ta đọc xong một lần rồi cất nó lên kệ và không bao giờ lấy ra thực hành. Trong khi một công thức nấu ăn dù được chia sẻ miễn phí trên mạng vẫn sẽ hữu ích nếu khuyến khích người ta làm theo, trao cho người ta cảm giác “mình cũng có thể làm được.”- Diễm chia sẻ.

Bên cạnh đó, Diễm cũng cho biết, nếu nhờ có các clip “tào lao” này mà một người chăm chỉ vào bếp hơn, chịu khó vận động tay chân hơn, và tăng sự kết nối giữa các thành viên trong gia đình, bạn bè, thì tại sao chúng ta lại không ủng hộ?

Ảnh hưởng của đồ ăn “ảo" trong thế giới thực

Mùa hè năm ngoái, giá măng cụt chín dao động trong khoảng 45.000-65.000đ/kg, còn măng cụt xanh thì hầu như không ai để ý. Nhưng tại thời điểm hiện tại, một ký măng cụt xanh chưa gọt vỏ có giá từ 55.000-80.000đ, trong khi măng cụt xanh đã gọt vỏ có giá lên tới 550.000-600.000đ/kg.

Tương tự, mãng cầu hiện có giá dao động từ 40.000-70.000đ/kg, cao gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Giá tăng chóng mặt là vậy, nhưng nhiều tiểu thương ở các chợ đầu mối tại Hà Nội phản ánh tình trạng “cháy hàng” thường xuyên, phải đặt trước nhiều ngày để lái buôn trong Nam gom lại mới mong có hàng chuyển ra.

Hot trend đồ ăn “độc, lạ” đã không còn chỉ giới hạn trong phạm vi những người dùng Tik Tok nữa, mà nó có thể trực tiếp hoặc gián tiếp tạo ra các thay đổi trong xã hội tiêu dùng.

Nhiều quán nước, thậm chí cả thương hiệu nổi tiếng như Phúc Long cũng đã đưa trà mãng cầu vào thực đơn. Trên Facebook, chỉ cần gõ vào ô tìm kiếm cụm từ “gỏi gà măng cụt” là sẽ ra kết quả hàng chục bài đăng bán set gỏi gà nguyên con làm sẵn.

Nhu cầu lớn đối với trái măng cụt xanh đã tạo ra một ngành nghề mới tưởng chỉ có trong những câu chuyện đùa. Nhiều sinh viên, tài xế công nghệ, thậm chí nhân viên văn phòng cũng bỏ việc để đi gọt vỏ măng cụt thuê cho các chủ cửa hàng trái cây.

Nếu làm việc năng suất, một người “thạo việc” có thể kiếm được từ 700.000-800.000đ mỗi ngày, hơn đứt cả nghề “cột thun bịch nước mắm” từng là trending meme trên mạng.

Trà mãng cầu hay gỏi gà măng cụt không phải là những đồ ăn hot trend đầu tiên trên Tik Tok, và đồ ăn "độc, lạ" cũng không phải là xu hướng phổ biến chỉ có ở Việt Nam. Thời điểm hiện tại, cộng đồng Tik Tok ở nước ngoài cũng đang nhộn nhịp bởi một loạt các món ăn, thức uống có màu sắc vui nhộn, bắt mắt như cloud bread, orange coffee, sushi bake hay corn ribs.

Cũng như tại Việt Nam, các món ăn này đã bước ra ngoài đời thực và tạo những ảnh hưởng nhất định trong giới F&B. Một công ty startup đã nhanh tay đăng ký tên thương hiệu The Cloud Bread Company, chuyên sản xuất loại bánh đang là hot trend này với nhiều hương vị hấp dẫn, phân phối chúng thông qua các đại lý và cơ sở hợp tác tại nhiều nơi trên nước Mỹ.

BBC Good Food - một trong những website ẩm thực lớn nhất Anh Quốc với hàng chục triệu lượt xem mỗi tháng, cũng rất biết chiều lòng bạn đọc khi cho đăng tải công thức món trứng sốt pesto xanh mướt, cùng với đó là cách làm loại bánh mì có màu sắc rực rỡ như những đám mây này.

Khi sáng tạo không phải là một đặc quyền

Nếu không tính đến những món ăn "độc, lạ" được tạo ra với chủ đích thuần túy gây sốc, câu views như trà sữa nấu mì tôm hay kem ốc quế ăn với bún bò, có thể thấy xu hướng đồ ăn D.I.Y (tự chế) trên Tik Tok thực ra khá lành mạnh và hữu ích.

Hãy thử tưởng tượng, ẩm thực sẽ buồn tẻ đến mức nào nếu thiếu đi tính sáng tạo? Đã là sáng tạo, sẽ không có giới hạn cụ thể, càng không phải đặc quyền của mỗi riêng ai?

Đồ ăn (nấu chín) đã xuất hiện từ thuở hồng hoang, khi loài người tìm thấy lửa và đóng vai trò quan trọng trong sự tiến hóa của chúng ta. Những món ăn, nguyên liệu được coi là truyền thống cũng đã từng có “buổi đầu tiên.” Một ví dụ có thể kể đến là trái cà chua.

Ngày nay, cà chua là nguyên liệu được sử dụng phổ biến ở khắp mọi nơi trên thế giới. Nhưng không phải ai cũng biết câu chuyện Robert Gibbon Johnson - nhà nông, sử học sinh sống ở New Jersey, Mỹ vào cuối thế kỷ 18, đã từng phải đứng ăn một rổ cà chua sống trước sự chứng kiến của đông đảo người dân quê ông, chỉ để chứng minh là nó không có độc.

Sushi bake cũng là một ví dụ thú vị khác. Theo truyền thống, món ăn sushi của người Nhật ngon là bởi cơm từ hạt gạo ngắn (short grain) được nấu vừa chín tới, ăn kèm với những nguyên liệu tươi ngon như tôm, cá, mực… và thường có rất ít sự tác động từ nhiệt.

Sushi bake, hay sushi bỏ lò, rõ ràng đi ngược lại các giá trị nói trên. Nhưng món ăn hot trend có nguồn gốc từ Philippines này vẫn được đón nhận rộng rãi và xuất hiện ngay cả trong nhiều nhà hàng Nhật. Nó gợi nhắc người ta nhớ tới California Roll, một loại maki sushi nổi tiếng do người Mỹ tạo ra, hay Poke Bowl, một dạng deconstructed sushi có nguồn gốc từ đảo Hawaii.

Để chúng ta có cái nhìn công bằng hơn về đồ ăn "độc, lạ" trên Tik Tok

Lẽ đương nhiên, không phải lúc nào các “sáng tạo” về ẩm thực trên Tik Tok cũng thành công hoặc được ủng hộ. Một đầu bếp rất có thể sẽ cảm thấy “bị xúc phạm” khi xem clip một Tik Toker dùng bột năng để làm sệt sốt mì Ý. Một chuyên gia dinh dưỡng có thể “thất kinh” khi xem clip Tik Tok dạy cách kết hợp bậy bạ những nguyên liệu vốn có tính kỵ nhau.

Những cú phốt lừa đảo, như mật ong hoa vải thực chất chỉ chứa toàn đường được một Tik Toker có tiếng quảng cáo và trực tiếp kinh doanh thu lợi mới đây cũng là lý do khiến người xem hoang mang không biết nên đặt niềm tin vào đâu.

Nhưng không nên vì thế mà vội vàng quy chụp tất cả các nội dung sáng tạo ẩm thực trên Tik Tok đều là vô bổ.

Xét cho cùng, Tik Tok cũng chỉ là một nền tảng như vô vàn các nền tảng mạng xã hội khác đã từng xuất hiện và sẽ còn xuất hiện trong lịch sử loài người.

Quý ông Johnson có thể đã may mắn khi cà chua quả thật không có độc, nhưng nào ai biết được đã có bao nhiêu kẻ xấu số bỏ mạng khi tiên phong ăn thử những loại cây, quả dại hái được ở trong rừng?

Những người theo chủ nghĩa hoài nghi có thể sẽ còn đặt câu hỏi về “tuổi thọ” của những xu hướng đồ ăn "độc, lạ" như gỏi gà măng cụt xanh hay trà mãng cầu. Nghi vấn đó là có cơ sở, bởi không phải cứ là đồ ăn hot trend thì sẽ trở thành “một phần của lịch sử.”

Mochi chấm kem sữa cách đây hai tháng vẫn còn là một trào lưu nóng hổi, nhưng hiện giờ đã gần như hoàn toàn biến mất. Mặc dù thế, sẽ không thể phủ nhận sự thật rằng các món ăn hot trend này đều đã được đón nhận nồng nhiệt bởi những người yêu ẩm thực, thích nấu ăn. Thậm chí như trong trường hợp của măng cụt xanh: đã tạo ra công ăn việc làm, dù chỉ là thời vụ, cho rất nhiều người.

Ngay cả những thương hiệu lớn như Phúc Long cũng sử dụng Tik Tok để nắm bắt thị hiếu người dùng, bên cạnh đó, những đầu bếp fine dining như Diễm cũng tìm thấy ở đó nguồn cảm hứng sáng tạo món ăn.

Vậy nên, vai trò của những món ăn hot trend, hay các “nhà sáng tạo nội dung ẩm thực” trên Tik Tok nói riêng và nền tảng mạng xã hội nói chung cũng cần được nhìn nhận, nếu không muốn nói là ghi nhận, bằng một thái độ cởi mở và khuyến khích hơn.