Director's Cut đã cho đạo diễn sự tự do sáng tạo như thế nào?

Trong tất cả các bộ môn nghệ thuật, điện ảnh chắc chắn là một trong những lĩnh vực yêu cầu sự hợp tác nhiều nhất. Mọi thứ bạn nhìn thấy trên màn ảnh, từ mái tóc của diễn viên đến những bối cảnh khổng lồ, tất cả đều là thành quả nỗ lực của hàng trăm, hàng ngàn con người.

Trong quá trình sáng tạo và hợp tác ấy, chắc chắn đâu đó sẽ tồn tại những mâu thuẫn. Sẽ thế nào nếu hai vị trí quyền lực nhất của đoàn phim, nhà sản xuất và đạo diễn không thể đồng ý với nhau về cách thực hiện bộ phim?

Trong bài Bóc Phim lần này, cùng tìm hiểu về cụm từ “Director’s Cut” và cách cụm từ này đã giúp xoa dịu những bất đồng nghệ thuật phía sau ống kính camera.

1. Director's Cut là gì?

Director’s Cut (Bản dựng đạo diễn) là phiên bản bộ phim gần với tầm nhìn của đạo diễn nhất. Một bản dựng đạo diễn thường sẽ được cắt dựng, thêm thắt, sắp xếp lại phân cảnh, câu thoại hay thậm chí là giới thiệu một nhân vật hoàn toàn mới. Tất cả đều được bắt nguồn từ ý đồ nghệ thuật của đạo diễn.

Trái với suy nghĩ của số đông, gần như không có bất kì phiên bản phim chiếu rạp nào là hoàn toàn đi theo góc nhìn của đạo diễn. Tuy là người chỉ đạo nghệ thuật chính, để phiên bản phim cuối cùng có thể ra rạp, đạo diễn cần phải thông qua khá nhiều nhà sản xuất và giám đốc studio.

Trên bản đồ điện ảnh hiện nay, chỉ có một số ít những nhà làm phim lừng danh thế giới như Martin Scorsese, Quentin Tarantino, Steven Spielberg,... mới có đủ quyền lực để lấn lướt những nhà sản xuất và toàn quyền quyết định bản dựng cuối cùng (Final Cut) của một bộ phim.

Chính vì không phải ai cũng có được đặc quyền này, một bản Director’s Cut sẽ là giải pháp hợp lí cho cả đạo diễn và nhà sản xuất. Sau khi phiên bản chiếu rạp (Theatrical Cut) được công chiếu, bản dựng sát với tầm nhìn nghệ thuật của vị đạo diễn (nếu có) sẽ được phát hành trên đĩa DVD hoặc công chiếu trên các nền tảng phim trực tuyến (Netflix, HBO Max,...)

2. Director’s Cut có bắt nguồn từ đâu?

Một trong những bộ phim đầu tiên có bản dựng đạo diễn là The Gold Rush (Cơn Sốt Vàng) của huyền thoại Charlie Chaplin. Sau khi ra mắt vào năm 1925, bộ phim đã được cắt dựng lại, thêm phần thoại dẫn chuyện và tái ra mắt vào năm 1942.

Cùng với sự lên ngôi của TV và băng VHS, thập niên 80, 90 chính là thời kì hưng thịnh của những bản dựng đạo diễn. Một trong những bộ phim đạt được nhiều thành công nhất khi ra mắt Director's Cut chắc chắn là Heaven’s Gate của đạo diễn Michael Cimino.

Trước đó, vào thời điểm bộ phim này ra mắt tại rạp chiếu, Heaven’s Gate được xem là một trong những thất bại lớn nhất của điện ảnh đương đại. Sau khi cắt tỉa thời lượng từ 200 phút xuống dưới 150 phút, phiên bản đạo diễn của Heaven’s Gate đã được công chiếu trên Z Channel (một nhà đài nổi tiếng tại Mỹ vào thời kì đó) và ngay lập tức trở thành bộ phim được xem nhiều nhất của kênh.

3. Vì sao cụm từ này trở nên phổ biến?

Vài năm trở lại đây, cụm từ “Director’s Cut” một lần nữa trở lại chiếm lĩnh những cuộc hội thoại phim ảnh với #ReleaseTheSnyderCut. Đây có lẽ không phải một điều lạ khi câu chuyện của Justice League và #ReleaseTheSnyderCut đã thật sự tóm gọn lại tất cả những gì một khán giả cần biết về “Director’s Cut.”

Vào khoảng năm 2012, dựa vào những thành công thương mại lớn và đầy sáng tạo như 300 và Watchmen, Warner Bros. Studio đã mời Zack Snyder dẫn dắt thế giới siêu anh hùng DC comic. Sau một Man Of Steel trung bình trong mắt khán giả lẫn các nhà phê bình, Zack Snyder đã tạo ra thảm họa Batman v Superman, một bộ phim bị chỉ trích bởi cả những người hâm mộ trung thành nhất của DC Comic.

Tuy sau đó Batman v Superman đã có một phiên bản mở rộng (Ultimate Cut) nhận được nhiều đánh giá tích cực từ khán giả, Warner Bros. dường như đã mất hết niềm tin vào Zack Snyder.

Vào thời điểm thực hiện Justice League, Warner Bros. và Zack Snyder đã liên tục có những bất đồng về thời lượng và cảm xúc chủ đạo của bộ phim. Cùng lúc đó, khi cô con gái Autumn của Zack Snyder tự tử vì trầm cảm, vị đạo diễn đã xin rút lui khỏi dự án và dành năng lượng để chăm sóc gia đình.

Bộ phim sau đó đã được Joss Whedon (đạo diễn của The Avengers và Age of Ultron) đảm nhiệm. Gần như không có bất kì ai trong đoàn phim Justice League hài lòng với quyết định này. Nhiều diễn viên như Gal Gadot, Ray Fisher đã lên tiếng về những hành vi tệ hại mà Joss Whedon đã làm với đoàn phim.

Sự gấp gáp lẫn thái độ làm việc của Joss Whedon đã đem về cho Warner Bros. Studio một Justice League thất bại cả trong lòng người hâm mộ và những nhà phê bình. Ngay sau đó, #ReleaseTheSnyderCut đã nổi lên trên mạng xã hội. Sự điên rồ của người hâm mộ Zack Snyder và sự lên tiếng ủng hộ của chính Zack cùng những diễn viên của Justice League đã tạo ra một áp lực khổng lồ lên hãng phim.

Vào ngày 28/3/2021, phiên bản Justice League dài 4 tiếng của Zack Snyder ra mắt trên HBO Max. Bộ phim này đánh dấu một sự kiện vô tiền khoáng hậu, một vị đạo diễn từng bị kiểm soát khả năng sáng tạo bởi một hãng phim lại được chính hãng phim ấy mời về và đầu tư làm lại toàn bộ bộ phim. Phiên bản này sau khi ra mắt đã tạo nên sự chú ý lớn, gây hơn nửa tỉ đô để ủng hộ Tổ chức Phòng ngừa tự tử Mỹ.

4. Những bộ phim nổi tiếng sở hữu Director’s Cut

Franchise The Lord Of The Ring

Vì thời lượng quá dài và thời gian không cho phép những cảnh phim có kĩ xảo hình ảnh được hoàn thành để chuẩn bị cho thời điểm công chiếu phim, tất cả 3 bộ phim của franchise này đều có những phiên bản đạo diễn riêng.

Blade Runner

Vào năm 1982, phiên bản đầu tiên của Blade Runner ra mắt và nhận lại nhiều đánh giá tiêu cực. 8 năm sau đó, một phiên bản chưa hoàn thiện của phim (Workprints Edition) "vô tình" ra mắt công chúng và được đón nhận nồng nhiệt. Phiên bản này sau đó đã được hoàn thiện và trở thành bản dựng đạo diễn của Blade Runner.

Chưa dừng lại ở đó, năm 2007, đạo diễn Ridley Scott tiếp tục cho ra mắt phiên bản Final Cut cuối cùng của Blade Runner. Phiên bản này được thống nhất bởi cộng đồng phim ảnh thế giới là “phiên bản duy nhất” của Blade Runner.

Những bộ phim của Vương Gia Vệ

Trên Criterion Collection, bạn có thể xem phiên bản đạo diễn của khá nhiều bộ phim của Vương Gia Vệ như In The Mood For Love, Chungking Express (Trùng Khánh sâm lâm), Day of Being Wild,...

“Tôi xem những phiên bản làm lại này là một bộ phim hoàn toàn mới, được thực hiện từ một điểm nhìn khác trong sự nghiệp của tôi,” Vương Gia Vệ nói về quyết định làm lại những bộ phim này.