Chuyên viên hay tổng quát viên, bạn nên là ai để thành công?

Thị trường lao động đang thay đổi chóng mặt bởi sự chuyển dịch của nhiều xu hướng quan trọng. Để bắt kịp và tồn tại trong thị trường đầy biến động này, đòi hỏi bạn phải có những bước đi sự nghiệp hợp lý và chắc chắn.

Liệu những quyết định nghề nghiệp hiện tại có giúp bạn trụ vững trước những biến đổi sắp tới? Hãy cùng tìm hiểu.

Xu hướng sự nghiệp của bạn là gì? Và tại sao điều này quan trọng?

Để biết mình thuộc xu hướng nào, hãy nhắm mắt lại và hình dung thị trường việc làm như một thế giới hoang dã. Trong vương quốc đó, bạn chọn là loài động vật nào?

Kiến – thợ xây chăm chỉ, sư tử – chúa tể sơn lâm hay chó kéo xe – bạn đồng hành kiêm dẫn đường?

Chuyên viên

Nếu đáp án của bạn là sư tử Châu Phi thì bạn chính là dạng chuyên viên điển hình. Chuyên viên tựa như chúa tể quyền uy, cai trị muôn loài bằng tài năng và sức mạnh vượt trội. Giữa những cánh rừng bao la ở Châu Phi, sư tử luôn nhận được ánh nhìn ngưỡng mộ và sự chú ý từ các loài khác.

Thế nhưng, lần cuối cùng bạn thấy một chú sư tử là ở đâu? Có phải là một lần dạo chơi trong… sở thú?

Thực tế là sư tử chỉ phát huy sức mạnh trong một môi trường cụ thể và đặc biệt. Khi thế giới thay đổi thì những chú sư tử không thể thích nghi được, chúng bị giam trong những chiếc lồng và dần trở nên tuyệt chủng (Theo National Geographic).

Tương tự, chuyên viên là người có kỹ năng chuyên sâu trong một lĩnh vực cụ thể. Họ là ngôi sao hàng đầu trong lĩnh vực của mình, là người đầu tiên được mọi người “nhớ mặt gọi tên” khi cần giải quyết công việc mang tính phức tạp.

Thế nhưng điều gì sẽ xảy ra khi môi trường công việc chuyển đổi hay khi họ được đề cử lên vị trí quản lý? Khi đó chuyên viên phải đối mặt với “cái lồng giam” của mình, đó chính là “sự bắt buộc thay đổi”. Kết quả là vì sự thiếu linh hoạt và chậm thích ứng, họ phải đối mặt với nguy cơ bị đào thải.

Tổng quát viên

Nếu chuyên viên là những chú sư tử thì tổng quát viên sẽ như loài kiến. Kiến có mặt ở hầu khắp mọi nơi trên hành tinh. Kiến chính là ví dụ về một tổng quát viên hoàn hảo.

Chúng có khả năng sống sót và thích ứng trong nhiều điều kiện môi trường. Chúng có thể xây tổ, vận chuyển thức ăn và hoạt động tập thể một cách có hiệu quả.

Thế nhưng thực tế là một chú kiến đơn độc thì chẳng thể xây dựng nên những tường thành vĩ đại và càng không thể đưa con người lên đến mặt trăng. Chúng chỉ có thể hoàn thành công việc khi có sự phối hợp nhuần nhuyễn từ số đông.

Tương tự, tổng quát viên có thể được xem là những người phi-xuất-chúng với khả năng “đội nhiều chiếc mũ”. Họ có khả năng làm đủ tốt ở đa dạng các lĩnh vực khác nhau nhưng không chuyên sâu cụ thể về một công việc nào.

Nếu không có sự trợ giúp từ chuyên gia, các tổng quát viên không thể hoàn thành công việc của mình.

Chuyên viên và tổng quát viên: ai hơn ai?

Xét theo lĩnh vực

Theo một nghiên cứu của HRB, trong những lĩnh vực có tốc độ thay đổi chậm như dầu mỏ, ga, khí đốt… các tổng quát viên có xu hướng thành công. Họ có khả năng đưa ra ý tưởng đột phá nhờ thừa hưởng kinh nghiệm từ các ngành nghề khác, hoặc xác định những cơ hội mới thay đổi toàn diện bộ mặt ngành.

Ngược lại, trong môi trường có tốc độ thay đổi nhanh chóng và liên tục như: máy tính lượng tử, điều chỉnh gene,… các chuyên viên có khả năng làm việc tốt hơn vì họ có thể đề ra các phát kiến vượt bậc về công nghệ từ kiến thức uyên thâm sẵn có.

Xét theo nấc thang sự nghiệp

Lựa chọn phát triển theo hướng đi “sâu” hay đi “rộng” không chỉ phụ thuộc vào lĩnh vực bạn đang làm mà còn tuỳ vào từng giai đoạn trên con đường phát triển sự nghiệp.

Khi mới vào nghề, các chuyên viên thường dễ tìm được việc hơn vì chuyên môn đáng tin cậy và được các nhà tuyển dụng sẵn sàng trả mức lương cao hơn. Ví dụ riêng tại Việt Nam, nhu cầu tuyển dụng lập trình viên luôn cao và mức lương của nhân viên IT vừa ra trường cao hơn hẳn so với những ngành khác.

Khi phát triển ở các vị trí cao hơn, khả năng tổng quát các vấn đề cùng sự linh hoạt của tổng quát viên được đánh giá cao.

Ở chức vụ quản lý, tổng quát viên là người làm việc tốt hơn vì họ có kĩ năng đa dạng, linh hoạt và và khả năng vận dụng kiến thức từ nhiều lĩnh vực, tư duy cởi mở để đưa ra giải pháp sáng tạo hơn các chuyên viên.

– Trích lời giáo sư Merluzzi trong một phỏng vấn với HRB

Hãy trở thành một chuyên – tổng quát viên

Thế giới luôn luôn thay đổi. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo được dự đoán sẽ loại bỏ 40% công việc vào năm 2035. Các công việc trong tương lai đòi hỏi nhân viên phải có sự sáng tạo, linh hoạt và học tập không ngừng để thích nghi với thị trường luôn đổi mới.

Sự thay đổi là điều không thể tránh khỏi. Thay đổi là điều bất biến.

– Benjamin Disraeli

Để tồn tại và phát triển trong tương lai, thay vì là chú sư tử tung hoành giữa cánh rừng Châu Phi hay những con kiến cần mẫn khắp các ngóc ngách, hãy trở thành chú chó Buck.

Trong tác phẩm ‘Tiếng gọi nơi hoang dã’ của nhà văn Jack London, sau khi rời khỏi cuộc sống an nhàn ở California và bị bắt để trở thành chú chó kéo xe ở vùng Alaska băng giá, Buck đã trở về với bản năng của loài sói.

Ở Buck có sự kết hợp hoàn hảo giữa sư tử và kiến. Buck đủ thông minh, mạnh mẽ để chiến đấu với những chú chó kéo xe hung bạo và tồn tại. Hơn nữa, Buck còn sở hữu nhiều đặc tính đa năng như dễ thích nghi và thấu hiểu con người.

Kết quả là Buck không chỉ sống sót mà nó còn phát triển mạnh mẽ và trở thành người chiến thắng cuối cùng trong môi trường khắc nghiệt. Buck là mẫu nhân viên T-shape hay một chuyên-tổng quát viên hoàn hảo.

Một chuyên-tổng quát viên là người không ngừng học tập và trao dồi kỹ năng để phát triển cả chiều ngang và chiều sâu.

Nhờ tập trung phát triển một lĩnh vực cụ thể, họ có thể tìm ra những bí quyết trong chuyên môn mà không bị giới hạn ở mức hiểu biết bao quát như các tổng quát viên. Mặt khác, với khả năng bao quát các vấn đề, họ có thể tạo nên các kết nối trong công việc mà một chuyên viên đơn thuần không thể làm được.

Trong thế giới của loài sư tử và kiến, hãy là chú chó Buck.

Bài viết được thực hiện bởi Mỹ Hương, lấy cảm hứng từ bài viết của Liam Brodentel trên Medium.

Xem thêm:
[Bài viết] Tổng quát viên: Xu hướng sự nghiệp sẽ thống trị trong 5 năm tới
[Bài viết] Tại sao ít ai bắt đầu sự nghiệp với vai trò tổng quát viên?