Đối với một số người, chăm sóc da là một quy trình gồm 10 bước, kể cả sáng và tối. Chu trình này đôi khi khiến chúng ta phải tự hỏi: Liệu chúng ta có đang sử dụng quá nhiều mỹ phẩm hay không? Việc ngừng sử dụng mỹ phẩm, ngạc nhiên thay, có thể giúp bạn sở hữu làn da mà tất cả các sản phẩm chăm sóc da đắt tiền đều hứa hẹn nhưng không bao giờ mang lại.
1. Làn da hiện tại của chúng ta đã thay đổi ra sao so với quá khứ?
Khi môi trường có nhiều sự thay đổi, làn da của chúng ta cũng phần nào bị ảnh hưởng. Theo Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ (AAD), tỷ lệ mụn đang gia tăng trong những năm gần đây, chiếm khoảng 85% dân số Mỹ trong độ tuổi từ 12 đến 24. Một trong những nguyên nhân được Tiến sĩ Kristeen Cherney cho rằng đến từ sự thay đổi độ pH của làn da do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Độ pH lý tưởng của da nên là môi trường acid từ 4-6, nếu độ pH tăng quá cao, da sẽ dễ gặp phải tình trạng mụn
Nghiên cứu từ Annual Review of Food Science and Technology vào năm 2019 cho thấy ô nhiễm không khí làm tăng sự mất cân bằng của trạng thái oxi hóa khử (oxidative stress) của da và có thể làm tăng tình trạng lão hóa da sớm. Một nghiên cứu khác của Vierkötter & Krutmann cũng cho ra kết luận rằng môi trường có góp phần vào quá trình lão hóa sớm. Các yếu tố môi trường như sự gia tăng của tia UV, khói thuốc và ô nhiễm không khí đã gây ra hai quá trình chính: giảm tổng hợp collagen và tăng phân giải collagen, khiến da xuất hiện các dấu hiệu lão hoá.
Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia da liễu đã quan sát thấy một sự gia tăng đáng kể trong các bệnh viêm nhiễm về da như viêm da cơ địa (eczema). Theo Peter Lio, một chuyên gia da liễu và Ủy ban Tư vấn Khoa học của Hiệp hội Eczema Quốc gia, sự nóng lên toàn cầu và thay đổi sinh hoạt của con người có thể góp phần làm tăng tình trạng bệnh lý về da như eczema. Không những thế, các biến đổi trong khí hậu đồng thời cũng tạo điều kiện cho các thảm họa tự nhiên như lũ lụt tăng cao, gây ảnh hưởng đến sức đề kháng tổng thể của làn da cũng như các vấn đề viêm nhiễm như bệnh chốc (impetigo).
Ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử mà ta sử dụng hằng ngày cũng có thể gây hại cho da theo nhiều cách. Bác sĩ Farber (Schweiger Dermatology Group) và bác sĩ da liễu thẩm mỹ Hayag cho biết ánh sáng xanh có thể gây hại cho tế bào da và dẫn đến lão hóa da nhanh chóng. Ngoài ra, ánh sáng xanh có thể gây ra thay đổi về sắc tố da kéo dài. Nó cũng có thể gây rối loạn nhịp điệu sinh học và khiến chúng ta thiếu ngủ, dẫn đến thay đổi của da như xỉn màu, sưng to, ửng đỏ cũng như tăng thâm quầng mắt.
2. Chuyện gì xảy ra khi chúng ta dừng dùng mỹ phẩm?
Việc ngừng sử dụng mỹ phẩm cũng không còn quá xa lạ hiện nay. Nếu bạn ngừng sử dụng các sản phẩm chăm sóc da, phản ứng của da sẽ phụ thuộc vào loại da, sản phẩm bạn đang sử dụng cũng như các nhu cầu và tình trạng cụ thể của làn da. Dưới đây là những nghiên cứu về sản phẩm thuộc dòng làm sạch, dưỡng và đặc trị.
Bác sĩ thẩm mỹ nội khoa (aesthetic physician) Shirin Lakhani cho biết chỉ 15% trong số chúng ta thực sự cần đến kem dưỡng ẩm. Đó là những người có làn da khô do di truyền, dẫn đến các tình trạng như bệnh chàm hoặc bệnh vẩy nến. Phần lớn chúng ta có làn da bình thường với lỗ chân lông to, vùng chữ T nhờn và dầu hoặc bã nhờn. Vì vậy, việc sử dụng kem dưỡng ẩm có thể làm mất đi quá trình hydrat hóa của làn da bởi nó khiến làn da trở nên lười biếng và phụ thuộc vào các chất dưỡng ẩm.
Trong khi đó, việc rửa mặt hoàn toàn bằng nước cũng khả thi với một số làn da. Làm sạch bằng nước có thể phù hợp với những người có loại da khô và nhạy cảm hơn hoặc các tình trạng da khác. Điều này là do những người có làn da nhạy cảm có thể bị kích ứng bởi sự kết hợp của các thành phần có trong xà phòng hoặc chất tẩy rửa dạng lỏng. Những người có làn da rất khô hoặc bị chàm sẽ thấy rằng làm sạch bằng nước giúp duy trì độ ẩm tự nhiên cho da. Tuy nhiên, những người có làn da dầu, dễ nổi mụn hoặc da hỗn hợp có thể cần xà phòng hoặc sữa rửa mặt dạng lỏng để hòa tan lượng dầu dư thừa thường làm tắc nghẽn lỗ chân lông và gây ra mụn.
Toner cũng không cần thiết trong quy trình chăm sóc da—trên thực tế, hầu hết mọi người đều đạt được lợi ích của toner thông qua các sản phẩm/bước chăm sóc da mà họ đã có trong quy trình chăm sóc da của mình. Nếu bạn đang sử dụng toner tẩy tế bào chết, bạn có thể đạt được kết quả tương tự khi sử dụng retinoid hoặc serum tẩy tế bào chết có chứa axit glycolic.
Phương pháp dừng gián đoạn (skin-fasting) cho phép chúng ta giảm bớt số lượng mỹ phẩm sử dụng trong một thời gian nhất định. Bạn sẽ tạm dừng dùng sữa rửa mặt, toner cũng như các loại tinh chất (serum) hay dưỡng ẩm. Chuyên gia da liễu Lindsey Zubritsky cho biết khi ta ngừng sử dụng các loại mỹ phẩm, da sẽ tự sản xuất dầu và các yếu tố giữ ẩm tự nhiên.
Ngoài ra bác sĩ da liễu Justine Hextall cũng cho biết phương pháp này sẽ ngăn không cho các loại dầu tự nhiên và ceramides - những chất tạo nên hàng rào bảo vệ làn da khỏe mạnh - bị loại bỏ như khi chúng ta làm sạch da quá mức. Từ đó, việc ngừng sử dụng mỹ phẩm sẽ giúp làn da có thêm thời gian “thở” và trở lại trạng thái cân bằng.
Tuy nhiên, nếu bạn đang sử dụng các sản phẩm chăm sóc da chứa các thành phần đặc trị hoạt tính như retinoid hoặc benzoyl peroxide để điều trị mụn hoặc vấn đề về da như viêm da cơ địa (eczema), "skin fasting" có thể khiến da bị tái phát trở lại.
Nếu bạn đang cân nhắc việc tạm dừng thói quen chăm sóc da của mình, hãy biết rằng làn da của bạn có thể sẽ trở lại trạng thái bình thường sau một hoặc hai tuần. Tiến sĩ Joshua Zeichner cho biết lúc này làn da sẽ trải qua quá trình “cai nghiện”, tương tự như khi cơ thể bạn ngừng sử dụng các sản phẩm có chứa caffeine hoặc nicotine. Nói một cách dễ hiểu, làn da của bạn sẽ hoàn toàn ổn. Tuy nhiên, nếu bạn có làn da nhạy cảm, da có thể bị mẩn đỏ hoặc kích ứng.
3. Tăng sức đề kháng của làn da thế nào?
Jules Lipoff, trợ lý giáo sư da liễu tại Trường Y Perelman thuộc Đại học Pennsylvania, trong một bài báo vào năm 2019 đã cho rằng hầu hết các sản phẩm chăm sóc da đều là nói quá công dụng. Ngành công nghiệp làm đẹp đã đánh vào sự bất an, mê tín và xu hướng bị thu hút bởi những thứ phức tạp của chúng ta.
Có thể thấy, chúng ta có thể không cần tới 40 sản phẩm chăm sóc da để có được làn da khỏe mạnh. Nhiều chuyên gia cho rằng các hoạt chất trong mỹ phẩm có thể làm mất đi lượng dầu cần thiết của da và phá hủy hàng rào bảo vệ da. Làn da đã trụ vững qua hàng triệu năm tiến hóa mà không cần sự trợ giúp của serum hay kem dưỡng. Việc ám ảnh về một “làn da hoàn hảo” và sử dụng vô tội vạ các loại dưỡng da mà không có kiến thức sẽ khiến da trở nên tồi tệ hơn.
Da có khả năng tự phục hồi và tự bảo vệ mình mà không cần nhiều mỹ phẩm, theo các chuyên gia da liễu Joshua Zeichner và Devika Icecreamwala. Khi bị tổn thương, da có thể tự kích hoạt các quá trình phức tạp để tự sửa chữa. Điều này bao gồm việc sản xuất collagen và elastin để thay thế phần da bị hỏng. Thậm chí, khi da bị tổn thương do tác động của tia UV, nó có khả năng tự sửa chữa DNA.
Ngoài ra, hệ thống bạch huyết của cơ thể liên tục loại bỏ các sản phẩm chất thải và độc tố khỏi tế bào da. Đồng thời, mồ hôi và dầu da tự nhiên cũng có khả năng làm sạch lỗ chân lông và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây mụn. Vì vậy, tiến sĩ Elsa Jungman cho biết sử dụng quá nhiều sản phẩm có thể gây mất cân bằng cho da như mụn, mẩn đỏ, viêm da cơ địa và viêm da tiết niệu.
Do đó, việc duy trì một chế độ chăm sóc da đơn giản và cân đối thường là lựa chọn ưu tiên. Làn da của chúng ta rất thông minh và có khả năng phục hồi nhanh. Vậy nên, việc tối giản quy trình chăm sóc chỉ còn làm sạch da cơ bản cũng như sử dụng kem chống nắng có thể giúp da được nghỉ ngơi và hồi phục, từ đó tăng sức đề kháng để chống lại mụn cũng như các vấn đề về da khác. Bạn có thể kết hợp với việc ăn uống lành mạnh gồm trái cây và rau củ quả, cũng như duy trì tình trạng tâm sinh lý tích cực và thoải mái để có thể cải thiện sức kháng tổng thể của làn da.
Tóm lại, bạn không nhất thiết phải vứt bỏ tất cả các sản phẩm của mình hoặc từ bỏ thói quen chăm sóc da từ trước đến nay. Thế nhưng bạn có thể dừng sử dụng các sản phẩm chăm sóc da một thời gian ngắn để đánh giá lại độ hiệu quả của chu trình mình đang sử dụng. Trong thời gian dài, đa phần phái nữ thường bị ám ảnh bởi việc phải có một ngoại hình hoàn hảo để trở nên “đủ tốt”. Một làn da không hoàn hảo thường bị xem là đồng nghĩa của sự xấu xí. Tuy nhiên, việc nhìn vào sự thay đổi của làn da chúng ta thay vì chăm chăm chạy theo những xu hướng dưỡng da chính là điều chúng ta cần hướng tới.