Vào những năm 2013, 2014, Trung Bảo, Hải Doãn và Nam Lê, ba học sinh chung trường cấp 3 ở Hà Nội bắt đầu cùng nhau nghịch ngợm với những thước phim đầu tiên. Đơn cử:
Lúc đó, hẳn họ cũng không biết rằng 3 năm sau, vào 2017, mình sẽ sáng lập một mô hình creative collective (nhóm người sáng tạo) mang tên Fustic. Studio, đóng vai trò chủ chốt trong việc xây dựng những sản phẩm cấp tiến, với mức độ công phu và tiêu chuẩn đột phá như MV Nghĩ Kĩ. Thêm nữa là MV này cực kỳ “Cuốn”. “Dính”. “Cháy khét”.
Fustic là cây Hoàng Mộc, một loại cây có vỏ được khai thác để làm thuốc nhuộm màu vàng. Còn Fustic. Studio là một tập thể đã hoạt động từ năm 2017 với 10 thành viên chính thức. Trong đó, 5 người sáng lập là Hải Doãn, Nam Lê, Trung Bảo, Trà Giang và Hiếu Vũ.
Cùng trò chuyện với Vietcetera là ba founder đầu tiên của Fustic. Cũng như những thành viên khác, họ làm được nhiều thứ liên quan đến truyền thông đa phương tiện, nhưng cả ba đều có thế mạnh ở mảng 3D animation (hoạt hình 3D) và motion graphic (đồ họa chuyển động).
Chúng tôi gọi Fustic. qua Zoom, vì điều này rất hợp thời, và cũng vì không còn lựa chọn nào khác giữa 3 đầu cầu Sài Gòn, Hà Nội và Ba Lan. Các thành viên khá thoải mái với kiểu thảo luận online này, vì đây cũng là cách họ vận hành và phát triển Fustic. ngay từ lúc đầu: hợp tác trực tuyến.
Họ đã cho chúng tôi thấy những cách một nhóm người có thể giúp nhau vui hơn, thuần thạo hơn, năng suất hơn và sáng tạo hơn mà không cần phải ngồi gần kề nhau.
1. Họ dạy lẫn nhau
Theo Nam Lê, dự án đã kéo các thành viên đầu tiên của Fustic. lại gần nhau hơn là "Nhãn". Đây là dự án Fustic. khởi xướng để các thành viên thể nghiệm với những cách sáng tạo hình ảnh mới và đẩy được thế mạnh của mỗi người; đồng thời còn để tìm ra quy trình sáng tạo phong phú và hiệu quả khi làm việc cùng nhau. Nhãn là biểu tượng cho Fustic. với ý tưởng là một con mắt/tầm nhìn ở nhiều chiều không gian - góc nhìn khác nhau.
Fustic. đánh giá rất cao tinh thần tò mò, học hỏi và cập nhật những kiến thức mới từ các thành viên. Đó là lý do mà từ những ngày đầu thành lập, dù cách trở về địa lý, các thành viên sáng lập đã có “nghi thức” tổ chức workshop hàng tuần: cứ mỗi tuần, một người sẽ dạy những người còn lại những kỹ thuật làm hình ảnh mới.
Đó là về kỹ thuật. Liên quan đến phong cách và định hướng nghệ thuật thì các thành viên trao đổi với nhau mỗi ngày để dần tìm được một tiêu chuẩn chung.
Ngoài lúc làm việc với nhau, các thành viên của Fustic. còn dành thời gian để kết nối và trò chuyện như những người bạn đồng hành.
Hơn nữa việc cộng tác trong một tập thể, sẽ tạo cho mọi người một động lực chung. “Giả sử hôm nay mình thấy lười, xong nhìn thấy mặt Trung Bảo là sẽ tự vấn lương tâm: ‘Chết rồi, hôm nay mình có lỗi với đồng đội quá.’ Thế là phải chăm lên.”, Hải Doãn nói.
Trong khi làm việc nhóm, việc tiếp thu góp ý của người khác là rất quan trọng. Các thành viên Fustic. sẽ tránh đặt nặng cái tôi khi nhận bất kỳ góp ý nào, dù góp ý đó có mang nhiều cảm tính.
2. Họ tìm những phương pháp hiệu quả để làm việc chung
“Lúc làm ‘Nghĩ Kĩ’, mình đã nghĩ trong đầu rằng chắc trong vòng vài chục năm nữa sẽ không có ai làm điều này. Vì việc tập hợp nhiều cá tính sáng tạo trong một dự án mà vẫn giữ chất riêng của từng người là một điều rất lạ.”, Trung Bảo chia sẻ.
Theo Fustic, một trong những thử thách lớn là tạo một khung sườn để 22 collaborator (cộng tác viên) không cảm thấy khó khăn, mà giống như mình đang chơi với sự sáng tạo của mình hơn là phải “làm” một việc gì đấy. Fustic. đã lên một concept thú vị về “trải nghiệm của dòng suy nghĩ” và truyền cảm hứng để các collaborator tự sáng tạo theo góc nhìn riêng của mình.
Việc điều phối thành công một dự án với 22 cộng tác viên, mỗi người một phong cách là một việc không hề dễ, và điều này đã chứng minh rằng ngoài sự sáng tạo, Fustic. còn có khả năng tổ chức và quản lý dự án xuất sắc.
Thêm vào đó, việc “collab” (cộng tác) giữa những người làm sáng tạo đã tạo một môi trường để tập thể này truyền tải qua lại một thứ mà Fustic. gọi là “thư viện”. Giải thích thêm: theo Fustic., mỗi cá nhân đều sở hữu những “thư viện” khác nhau được tích lũy trong quá trình làm việc, học tập. Các “thư viện” là tập hợp những kiến thức liên quan đến:
- Kỹ thuật
- Concept
- Hình ảnh
- Workflow (quy trình, cách thức làm việc)
- ....
Khi có sự cộng tác, những “thư viện” của từng người có cơ hội tương tác, cọ sát và kết hợp thành những kiến thức mới. Càng trao đổi thông tin, các thành viên ngày càng giàu có trong kiến thức, tư duy và khả năng sáng tạo. Nói ngắn gọn, họ giao tiếp và học hỏi lẫn nhau không ngừng.
Khoan, vậy sáng tạo là gì?
Với Hải Doãn, “ý tưởng” và “sáng tạo” cũng không có gì quá khác biệt. Vì mặc dù ý tưởng chưa được thực thi, nhưng chính việc chúng ta hình thành một ý tưởng hay ho trong đầu đã là tạo ra điều gì đó rồi.
Còn Nam Lê thì cho rằng “sáng tạo” hiện hữu ở tất cả mọi nơi, trong tất cả mọi ngành, không phải là “đặc quyền” của nghệ thuật hay đồ họa kỹ thuật số. Anh trích lời Phương Vũ trong M.A.D podcast: “Pha một cốc cafe ngon cũng là nghệ thuật, quét rác gọn và nhanh cũng là nghệ thuật.” Thật vậy, sáng tạo thực chất là cách chúng ta giải quyết vấn đề bằng những cách mới hơn, hiệu quả hơn.
3. Họ sáng tạo trên cùng một danh nghĩa
Fustic. hoạt động với một mô hình “phẳng”. Trong tiêu chuẩn chung về phong cách và chất lượng “cộp mác” Fustic., từng thành viên được tự do sáng tạo, tranh luận và góp ý lẫn nhau. Dù giai đoạn đầu, họ đã có những tranh luận về tính bền vững của mô hình phẳng, trong giai đoạn hiện tại, mọi người đều đồng tình với nhau rằng hướng đi này vẫn đang tốt.
Với mô hình creative collective, Fustic. chia đều phần lợi nhuận theo công sức của từng thành viên mà không cần một mô hình lương bổng “từ trên đi xuống”.
Hải Doãn cho biết, mô hình càng đơn giản thì càng thoải mái và bền vững. “Bền vững” ở đây không nhất thiết là kiếm được nhiều tiền, mà là sự tự do sáng tạo, không bị gò bó bởi những giới hạn của một bộ máy doanh nghiệp.
Việc này có vẻ rất thiết thực với một tập thể nhỏ của những người làm sáng tạo, vì nếu trở thành một công ty, những thành viên có thể sẽ phải gánh thêm những trọng trách khác liên quan đến quản lý - vận hành, không thể tập trung phát triển chuyên môn chính của mình.
Điều đặc biệt của các thành viên Fustic. là dù có nhận dự án freelance riêng, họ vẫn nhận trên danh nghĩa Fustic.
Đây là một tình thế “win-win” (đôi bên cùng có lợi), vì việc các thành viên hoạt động với tư cách Fustic. vừa giới thiệu cái tên này tới nhiều khách hàng hơn, vừa là một bảo chứng cho sản phẩm cuối cùng.
Tóm lại, trong giai đoạn nhiều biến động như hiện tại thì creative collective là một hướng đi tốt. Và theo Fustic., việc mở rộng đội ngũ sẽ tới một cách tự nhiên: “Fustic. luôn sẵn sàng chào đón những thành viên mới nếu bọn mình vừa có thể học hỏi từ họ, vừa có thể giúp họ phát triển hơn.”
4. Họ tôn trọng đối tác và cũng cần đối tác tôn trọng mình
Gần đây, một dự án phim hoạt hình ngắn mang tên Nuevo Rico do Fustic. kết hợp với đạo diễn Kristian Mercado và một số collective khác vừa đạt giải Phim hoạt hình ngắn xuất sắc nhất tại LHP danh giá SXSW (South by Southwest).
Giải thưởng này, cùng với Nghĩ Kĩ và một lịch sử hợp tác ấn tượng với Billie Eilish, Adidas, Facebook, Bad Bunny, Eric Andre,... tiếp tục khẳng định khả năng hợp tác-sáng tạo của một collective như Fustic.
Nuevo Rico là một dự án phi lợi nhuận, khai thác chất liệu văn hóa của Puerto Rico, một quốc gia Nam Mỹ và là quê nhà của đạo diễn Kristian Mercado. Được biết, việc thắng giải vừa qua là bước khởi đầu, và kế hoạch cho dự án này còn kéo dài khoảng 1-2 năm nữa. Sau khi đội ngũ sản xuất hoàn thành những mục tiêu cần thiết, khán giả chúng ta sẽ có cơ hội thưởng thức phim (hoặc có thể là bản dài của phim) trên diện rộng hơn.
Nói về lý do thực hiện dự án, Fustic. Trả lời: “Đạo diễn Kristian Mercado là một người bạn mà Fustic. rất thích hợp tác, vì anh ấy có tư duy hình ảnh và niềm quan tâm về văn hóa giống tụi mình. Ngoài ra, tụi mình còn cảm thấy một sự tôn trọng đến từ cả hai phía trong quá trình làm việc. Tụi mình không thể làm việc cùng một đối tác nếu không tôn trọng giá trị của họ, ví dụ nếu họ phá hoại môi trường chẳng hạn.”
Cũng với tư duy đó, những đối tác cũng sẽ tìm đến Fustic. vì sức hút riêng của họ; vì yêu thích tinh thần, phong cách và nguồn năng lượng mà chỉ Fustic. có.
Đây có lẽ là điều mà mọi cá nhân, tổ chức hoạt động trong ngành sáng tạo hướng tới.