1. Chuyện gì đang xảy ra?
Sau 1 năm sống chung với dịch, thế giới đón nhận nhiều sự thay đổi, trong đó có sự “ra đời" của hộ chiếu vaccine COVID-19. Giải pháp này được cho là tấm vé vàng cho ngành du lịch thế giới.
Tuy nhiên vừa qua, WHO đã lên tiếng phản đối cái gọi là hộ chiếu vaccine COVID-19 để “du lịch". Đại diện của WHO cho rằng, thay vì sử dụng hộ chiếu “giấy" ta nên số hóa thông tin y tế - hay nói cách khác là sử dụng “giấy chứng nhận tiêm chủng điện tử”. Bên cạnh đó vẫn còn quá nhiều rủi ro trong việc đi lại thời COVID.
Trong một diễn biến khác thì hộ chiếu Vaccine đang được đề xuất thí điểm tại Việt Nam.
2. Hộ chiếu vaccine là gì?
Hộ chiếu hay chứng thư số vaccine là các loại tài liệu chứng minh một cá nhân đã được tiêm vaccine Covid-19. Phiên bản lý tưởng của hộ chiếu vaccine sẽ ghi lại các thông tin y tế như: lịch sử tiêm chủng, xét nghiệm COVID,...
Mục đích của tấm hộ chiếu này là để mở cửa cho nền kinh tế bị “vùi dập” vì COVID. Người dân được cấp “hộ chiếu" có thể đi lại các nước và tham gia các hoạt động cộng đồng.
Hiện nay có nhiều loại hộ chiếu vaccine được cấp bởi chính phủ và cả các dịch vụ tư. Nổi bật trong đó có: thẻ xanh (digital green pass), Common Pass, AOK pass,...
3. Thái độ của các quốc gia với hộ chiếu vaccine?
Hiện nay có 18 nước đang áp dụng chương trình hộ chiếu vaccine. Các nước cấp hộ chiếu bao gồm Trung Quốc, Iceland, Ả Rập và Israel. Rất nhiều nước khác trong khối EU cũng đang xem xét áp dụng chương trình hộ chiếu này.
Rất nhiều cuộc biểu tình phản đối hộ chiếu vaccine đã xảy ra tại Anh và Đan Mạch. Bản thân Anh cũng từng là một nước phản đối chương trình này. Tuy nhiên cho tới hiện tại thì chính phủ Anh đang cân nhắc và có động thái thay đổi quan điểm.
4. Nhu cầu thúc đẩy du lịch với “hộ chiếu vaccine"?
Sự mất mát của ngành du lịch toàn thế giới được thể hiện qua những con số khổng lồ. Doanh thu xuất khẩu toàn cầu tụt $1.3 tỷ tỷ. Để so sánh thì con số này lớn hơn gấp 11 lần so với mức thiệt hại bị gây ra bởi thảm họa kinh tế toàn cầu năm 2009.
Ngành du lịch Việt Nam cũng không là ngoại lệ khi phải tiến vào kỳ ngủ đông dài hạn. Nguồn nhân lực của ngành này đành phải “nhảy việc. Tại thành phố Hội An, nhiều gia đình sống nhờ ngành du lịch nay đành phải chuyển qua đánh cá sống qua ngày, hy vọng vào một viễn cảnh tốt đẹp hơn.
Với ngành du lịch, sự hợp thức hóa hộ chiếu vaccine trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
5. Các tranh cãi xoay quanh việc cấp hộ chiếu vaccine là gì?
Tuy là một giải pháp cần thiết cho “bình thường mới", bản thân hộ chiếu vaccine vấp phải nhiều tranh cãi. Đây cũng là lý do tại sao nhiều nước ngần ngại trong việc sử dụng hộ chiếu này.
Sự bất bình đẳng trong việc phân phát vaccine vẫn tồn tại khi không phải ai cũng có cơ hội được tiêm chủng. Chủ nghĩa dân tộc vaccine lại càng làm mọi thứ trở nên tồi tệ hơn khi “góp lửa" vào sự bất bình đẳng này.
Vì không phải ai cũng có cơ hội được tiêm vaccine - nói cách khác là sở hữu tấm hộ chiếu - điều này dẫn đến sự phân biệt đối xử đối với những người này. Những quyền cơ bản như sử dụng dịch vụ công cộng như xe bus, tàu điện ngầm cũng sẽ bị giới hạn nếu không có “hộ chiếu”.
WHO cũng lo ngại rằng hộ chiếu sẽ tạo cảm giác sai lệch về “sự an toàn" khi hiện nay dịch COVID vẫn chưa được khống chế hoàn toàn. Phải nhấn mạnh rằng, trong vòng 6 tháng qua đã có nhiều biến thể mới của COVID-19. Đại diện của WHO cũng đã nói rằng vẫn có quá nhiều ẩn số về việc vaccine giúp giảm sự lây lan của vi-rút.
6. Đã có “tiền lệ" tương tự như hộ chiếu vaccine chưa?
Một hệ thống tương tự với hộ chiếu vaccine đã tồn tại là “Thẻ vàng”. Trong thời điểm các bệnh sốt vàng da, rubella và dịch tả hoành hành thì “Thẻ vàng" là một giấy thông hành với chứng nhận quốc tế về tiêm phòng vaccine.
Tuy nhiên hệ thống này không thể áp dụng được với COVID-19 bởi vì sự giới hạn trong số lượng vaccine được tiêm chủng. Ngoài ra, tấm Thẻ vàng thì được phát triển dưới dạng giấy, thứ dễ bị làm giả. Còn trong bối cảnh hiện tại, việc số hóa “tấm thẻ” này lại gây lo ngại về vấn đề bảo mật thông tin.
7. Giải pháp nào cho hộ chiếu vaccine?
Các chuyên gia cho rằng vẫn còn rất nhiều khó khăn để xây dựng được một hệ thống nơi mà có thể theo dõi lịch trình tiêm chủng và đi lại, nhưng lại không lưu trữ lâu thông tin cá nhân của người dùng.
Ngoài ra hộ chiếu vaccine cũng cần có một tiêu chuẩn như “Chứng chỉ tiêm chủng thông minh” của WHO, hay nói cách khác là phiên bản số hóa của Thẻ vàng. Giới chuyên gia kêu gọi các quốc gia nên cùng nhau chờ đợi để có sự đồng nhất về hộ chiếu vaccine, tương tự như hệ thống hộ chiếu hiện tại.
Hộ chiếu hiện tại đã mất 50 năm để phát triển, với hộ chiếu vaccine thì chúng ta không có nhiều thời gian như vậy. Vậy nên, mục tiêu được đặt ra hiện tại là một "chứng chỉ" kỹ thuật số vừa có thể đảm bảo được sự riêng tư, vừa có thể được sử dụng trên toàn thế giới.
Hộ chiếu vaccine, nếu được hoàn thiện sẽ làm được nhiều hơn chỉ là tấm vé thông hành đi du lịch. Đây là "vé" cho các dịch vụ công cộng, tấm giấy xác nhận để quay lại nơi làm việc cũng như là "động lực" để công dân đi tiêm chủng. Và đây cũng là cách chúng ta thật sự quay lại trạng thái "bình thường".