1. Nepo baby là gì?
Nepo baby chỉ những đứa trẻ sau này có sự nghiệp thành công dựa vào việc là con của các ông bố, bà mẹ nổi tiếng trong các lĩnh vực giải trí, chính trị, kinh doanh, v.v. Ở nghĩa rộng hơn, nghĩa của nepo baby tương đương với cụm "con ông cháu cha" ở Việt Nam.
Được ghép giữa "nepotism" (chế độ gia đình trị) và "baby" (đứa trẻ), nepo baby mang nhiều ẩn ý. Nó vừa móc mỉa việc một ai đó sinh ra, dù không có tài năng và kỹ năng gì đặc biệt, nhưng chỉ vì có bố mẹ thành công nên cuộc sống cũng thành đạt. Nó ám chỉ việc ngành công nghiệp giải trí Mỹ hoạt động dựa trên việc các gia tộc nổi tiếng tiếp tục nổi tiếng vì họ liên kết với nhau, để thế hệ con cái tiếp tục thừa hưởng địa vị xã hội mà bố mẹ họ từng có.
Lúc này, một người nổi tiếng có thể sẽ mãi bị nhìn nhận là một đứa trẻ, chỉ vì công chúng đã có thiên kiến từ trước là họ chẳng làm được gì chỉ vì bố mẹ đã dọn đường cho họ từ sớm.
Đơn cử, Lily Rose Depp, con gái của tài tử Johnny Depp, đang vướng vào một vụ lùm xùm rằng cô sẽ không thể thành công ở lĩnh vực làm người mẫu thời trang nếu không có phụ huynh hậu thuẫn.
Nhận định này đúng một phần, song khó có thể là toàn bộ câu chuyện. Vì không ai lựa chọn được thân phận của mình khi sinh ra, nên việc họ có nền tảng gia đình tốt không khiến họ có trách nhiệm phải gánh vác tội lỗi. Quan trọng hơn, ta cần quan sát xem họ ứng xử với đặc quyền cá nhân như thế nào.
2. Nguồn gốc của nepo baby
Thật khó để truy tìm tận gốc lần đầu tiên cụm từ nepo baby được sử dụng, nhưng có thể đoán được rằng nó được biết đến từ các mạng xã hội. Có thể tìm thấy hơn 38 triệu kết quả khi tìm kiếm cụm từ này trên tổng 2 trang TikTok và Twitter, tính từ đầu 2022 cho đến nay.
Cây viết Alex Abad-Santos của Vox (được The Guardian trích lại), cho rằng nepo baby được ghép từ hai từ khá đơn giản đối với não của người tiếp nhận, song có thể bao quát nhiều yếu tố, như "giải ảo" niềm tin về di động xã hội rằng bạn chỉ cần cố gắng là có thể thay đổi vị thế của mình trong xã hội.
Câu chuyện "gia đình trị" trong các lĩnh vực khó cạnh tranh như chính trị, nghệ thuật và giải trí cũng luôn được quan tâm. Nepo baby là cụm từ đủ ngắn để bắt đầu và kết thúc một tranh luận. Nó vừa khơi được đóng góp của gia đình vào thành công cá nhân, và cũng có thể "bịt miệng" một người chỉ vì thân phận của họ.
3. Vì sao nepo baby phổ biến?
Nepo baby được bàn tán mạnh mẽ trên TikTok trong khoảng 1 tháng gần đây, trong vụ lùm xùm giữa hai người mẫu Lily Rose Depp và Vittoria Ceretti. Mặc dù là con gái của Johnny Depp, một trong những diễn viên nổi tiếng nhất, giàu có nhất thế giới, và cũng có thành tựu trong ngành thời trang, Lily vẫn khẳng định rằng cô phải bỏ ra nhiều nỗ lực tự thân như thế nào để thành công.
Vittoria Ceretti, một người mẫu xuất thân trung lưu, phê phán rằng không thể so sánh giữa một đứa trẻ ngậm thìa vàng, và một người mẫu tự thân như cô. Từ đây, cuộc tranh cãi nổ ra và cụm từ nepo baby bắt đầu được "xào nấu" trên mạng xã hội. Nhiều TikToker và YouTuber tận dụng cuộc tranh cãi này để làm nội dung "lật tẩy" tất cả các minh tinh và người nổi tiếng có bố mẹ làm to.
Trước đó, nhiều fan của Euphoria cũng phát hiện ra rằng người sáng tạo ra series này, Sam Levinson, là con trai của đạo diễn đoạt giải Oscars Barry Levinson. Bộ phim cũng có sự tham gia của một ngôi sao, là con của một ngôi sao khác. Điều này rấy lên tranh cãi (về một sự thật mà ai cũng biết) rằng ngành giải trí Mỹ được xây dựng trên "bờ vai" của các gia tộc quyền lực.
Cũng trong thời gian trước đó, diễn viên hài Ben Stiller, con của hai diễn viên hài nổi tiếng khác - Jerry Stiller và Anne Meara, có "va chạm" với nhà sáng lập trang ấn phẩm The Black List Franklin Leonard. Trong khi Leonard "kháy" Hollywood rằng đây không hề là nơi đề cao chủ nghĩa nhân tài (meritocracy), thì Stiller đáp trả rằng mỗi người có một lối đi riêng của mình.
Nhiều đối thoại trên mạng xã hội cho thấy dường như khán giả có xu hướng thất vọng khi biết rằng thần tượng mình yêu mến là "con ông cháu cha." Mặc dù đúng là điều kiện gia đình ảnh hưởng rất nhiều tới tài năng của một đứa trẻ, song chúng ta không nên tách làm đôi góc nhìn của mình về đặc quyền, rằng hễ ai có nhiều đặc quyền hơn thì đều không có tài năng, còn ai tay trắng đi lên thì mới tài giỏi.
Tương tự, sự công kích chỉ vì một ai đó là nepo baby cũng là điều không nên. Công chúng có đầy đủ sức mạnh để đẩy một ai đó từ trên cao xuống đất mà chẳng phải chịu trách nhiệm cho bất cứ điều gì. Trong khi ta có thể giảm bớt sự kỳ vọng rằng người nổi tiếng và thành công có thể dẫn đường cho cuộc đời mình.
Bản thân tài năng không phải thứ sẵn có, mà được định hình bởi nhiều yếu tố khác trong xã hội. Vì thế, sự công nhận hay phê phán nên được dành cho sản phẩm cụ thể, chứ không phải nhân cách con người.
Nhiều minh tinh, bao gồm Maya Hawke, con gái của Ethan Hawke và Uma Thurman, lên tiếng công nhận sự may mắn mình có, và cho rằng nếu cô ấy làm việc tệ, cô nên rút khỏi "vương quốc" giải trí.
Sự nhận thức này là tốt và tất nhiên sẽ không thể giải quyết được sự bất bình đẳng về nguồn lực. Vì thay đổi một trật tự xã hội không phải việc chỉ một nhóm người nhỏ có thể làm được. Quan trọng hơn, với sự đoàn kết và ghi nhận công bằng các đóng góp xã hội, thì người có hay không có đặc quyền cũng có thể cùng nhau xây chung những điều đẹp đẽ.
4. Dùng nepo baby như thế nào?
Tiếng Anh
A: She has the eyes of her mother, and the fame from her father's acting career.
B: Such a nepo baby!
Tiếng Việt
A: Cô ấy có đôi mắt của mẹ, và sự nổi tiếng từ người bố diễn viên.
B: Đúng là "con ông cháu cha"!