Năm 2019, Viện Phim Mỹ (The American Film Institute) trao giải Thành tựu trọn đời cho Denzel Washington vì những cống hiến và thành tựu nổi bật của ông trong lĩnh vực điện ảnh. Mới đây, tờ New York Times (NYT) cũng bình chọn nam diễn viên da màu 66 tuổi này đứng đầu trong danh sách 25 diễn viên vĩ đại nhất của thế kỷ 21 (tính đến nay).
Hãy cùng nhìn lại sự nghiệp đồ sộ của Denzel Washington để hiểu tại sao ông được vinh danh như vậy.
Diễn viên xuất chúng nhất của thế kỷ 21: không phải bàn cãi
Danh sách 25 diễn viên xuất chúng nhất của tờ New York Times ngay từ khi mới công bố đã gây ra nhiều tranh cãi, vì có quá nhiều tượng đài diễn xuất vắng mặt trong “bảng vàng” này như Meryl Streep, Tom Hanks, Cate Blanchett, Amy Adams… Tuy nhiên, có một cái tên nhận được rất nhiều đồng thuận của khán giả, đặc biệt là khán giả Mỹ, đó là vị trí số 1 của Denzel Washington.
A.O. Scott, một trong hai nhà phê bình phim uy tín của tờ NYT cũng thừa nhận điều đó: “Chúng tôi tranh luận về mọi vị trí khác trong danh sách này, nhưng vị trí số 1 thì không cần phải do dự hay cân nhắc.”
Scott cho rằng Denzel Washington là một biểu tượng, một người khổng lồ trên màn ảnh, đồng thời cũng là một thợ thủ công tinh tế và nhạy bén trên sân khấu nhờ được đào tạo nghiêm túc. Trong suốt sự nghiệp của mình, Denzel đã đóng nhiều loại vai diễn khác nhau, đa phần đều mạnh mẽ hoặc phức tạp, dữ dội hoặc quyết liệt, đậm đặc nam tính hoặc chất chứa những chiều sâu nội tâm chờ bùng nổ.
Một loạt vai diễn sau này, kéo dài từ suốt thập niên 90 đến nay, chứng tỏ Denzel Washington là một biểu tượng nam quyền mang tính thống trị trên màn ảnh, như cách mà hai tượng đài John Wayne hoặc Clint Eastwood đã tạo dựng trước đây. Điều khác biệt: Denzel Washington là biểu tượng da đen.
Trong khoảng hai thập niên trở lại đây, Denzel Washington thường nhận những dự án giải trí và nghệ thuật xen kẽ nhau để cân bằng thị hiếu cho khán giả. Những khán giả tôn sùng ông như một biểu tượng hành động kiểu cũ sẽ nhớ đến những bộ phim như Man on Fire (2004), The Book of Eli (2010), Safe House (2012), The Equalizer 1 & 2 (2014, 2018), The Magnificent Seven (2016)… Phim hành động của ông cũng chân thật, tập trung vào tình huống và đặt nhân vật vào những thách thức mang tính sống còn để họ thể hiện bản chất con người. Nói tóm lại, đó là những bộ phim hành động “kiểu cũ” nhưng không bao giờ cũ, ngay cả trong thời đại phim siêu anh hùng hiện nay.
Chọn không tham gia vào phim siêu anh hùng kiểu “franchise” như của Marvel hay DC, mỗi bộ phim hành động của Denzel là một tác phẩm độc lập. Trong suốt sự nghiệp kéo dài hơn 4 thập niên, Denzel chỉ một lần duy nhất đóng tiếp phần sequel (tiếp theo) của The Equalizer, bộ phim của đạo diễn da màu Antoine Fuqua, người đã nhận ra khả năng hóa thân đa dạng của ông và giúp ông đạt một tượng vàng Oscar.
Nếu với những bộ phim hành động, Denzel Washington dùng súng hoặc nắm đấm để nói chuyện với kẻ thù, thì trong các bộ phim nghệ thuật, ông dùng tiếng nói, sức mạnh của lương tri để lột tả những chiều sâu của nhân vật và truyền thẳng đến khán giả.
Những vai diễn “vàng thật thử lửa”
Trong khoảng 60 bộ phim mà Denzel Washington góp mặt, với các vai trò khác nhau diễn xuất, nhà sản xuất và đạo diễn từ đầu thập niên 80 của thế kỷ 20 đến nay, tôi xin chọn ra 6 vai diễn mang tính biểu tượng của ông. Những vai diễn mang tính “lửa thử vàng” mà Denzel cống hiến cho điện ảnh và thay đổi mãi mãi hình tượng của người da đen trên màn ảnh Mỹ.
Đó là những dự án nhỏ nhưng thay đổi cái nhìn của xã hội về người da màu và Denzel Washington là người đã lay động khán giả bằng cách đẩy những nhân vật này đến những giới hạn về thể chất hoặc tinh thần.
Bộ phim đầu tiên phải kể đến là Glory (1989), một tác phẩm về đề tài Nội chiến Mỹ và cuộc đấu tranh của người da đen để đòi công lý. Trong bộ phim sử thi chiến tranh của đạo diễn Edward Zwick được giới phê bình đánh giá rất cao này, ai có thể quên được một giọt nước mắt chảy dài trên má của nhân vật do Denzel đóng – một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất trong lịch sử điện ảnh?
Đó là một màn trình diễn đáng kinh ngạc, mặc dù chỉ là một vai phụ nhưng lại mang về cho Denzel Washington giải Oscar đầu tiên.
Chỉ ba năm sau, Denzel Washington có thêm một vai diễn để đời khác với hiệu ứng diễn xuất ngập lôi cuốn khi vào vai Malcolm X – nhà lãnh đạo dân quyền huyền thoại trong bộ phim tiểu sử cùng tên của đạo diễn Spike Lee. Ở tuổi 35, tài tử đã thể hiện một cách sống động và tinh tế hành trình của nhân vật biểu tượng này: từ giai đoạn mới lớn cho đến khi trưởng thành, từ một tù nhân đến một nhà lãnh đạo và cuối cùng là một người tử vì đạo. Vai diễn này giúp Denzel Washington có thêm một đề cử Oscar nam chính, nhưng không thắng giải.
Denzel Washington tiếp tục khiến khán giả phải rơi nước mắt và đồng cảm tận cùng với cơn thịnh nộ và nỗi tuyệt vọng trong vai diễn tiểu sử Rubin ‘The Hurricane’ Carter. Trong bộ phim The Hurricane (1999) - nhân vật cựu võ sĩ quyền Anh hạng trung bị kết tội oan giết chết ba người trong một quán bar ở New Jersey. Lại thêm một đề cử Oscar nam chính khác cho ông, và lại tiếp tục không thắng giải.
Nhưng đến Training Day (2001) thì không ai đủ sức để giành tượng vàng Oscar của Denzel Washington được nữa. Với một vai diễn lột xác hoàn toàn từ tính cách đến vẻ ngoài, Denzel Washington trở thành một tay thám tử biến chất đầy quyến rũ nhưng cũng vô cùng đáng sợ. Màn diễn xuất này đã phá vỡ thế an toàn hay “chỉ đóng vai người tốt” của Denzel Washington.
Đó cũng là tiền đề để khoảng hơn 10 năm sau, Denzel Washington tiếp tục lột xác với Whip Whitaker trong Flight (2012), một phi công... nghiện rượu và ma túy hạng nặng, nhưng bằng cách nào đó vẫn làm việc mỗi ngày, thậm chí còn rất xuất sắc, ngay cả khi đối mặt với những thử thách sống còn. Denzel đã mang đến một màn trình diễn đầy thuyết phục về hành trình nội tâm của một nhân vật phức tạp như vậy.
Vai diễn cuối cùng mà tôi chọn vào top 6 “lửa thử vàng” của Denzel Washington là Troy Maxson trong Fences (2016). Đây bộ phim tâm lý khá nặng nề được chuyển thể từ vở kịch cùng tên của August Wilson (cũng do Denzel Washington đóng chính). Trong phim ông còn giữ thêm vai trò nhà sản xuất và đạo diễn.
Dù nặng tính kịch nghệ, Fences vẫn là một tác phẩm có sức lay động tuyệt vời qua màn diễn xuất đỉnh cao của Denzel Washington và Viola Davis – một cặp vợ chồng chịu đựng sức nặng của nạn phân biệt chủng tộc lên cơ thể và tâm hồn họ. Nhân vật người chồng, người cha đầy thủ cựu và gia trưởng của Denzel được ông thể hiện xuất sắc đến độ mỗi hành động, mỗi cử chỉ, mỗi lời nói nặng tính hùng biện… đều tác động đến người xem và thậm chí thao túng đầu óc của khán giả.
“Đừng khao khát kiếm sống, hãy khao khát tạo ra sự khác biệt.”
Ngoài một biểu tượng về diễn xuất và nhân cách sống, Denzel Washington còn là một người truyền cảm hứng mạnh mẽ.
Trải qua những năm tháng vật lộn để tìm chỗ đứng ở Hollywood ở giai đoạn đầu sự nghiệp, Denzel Washington nói rằng, trước khi làm những điều ta “muốn làm”, chúng ta nên làm những điều “phải làm” trước. Ông thừa nhận rằng mỗi diễn viên đều có ngôi sao chiếu mệnh, nhưng đừng chờ đợi mà phải lao động và tận hiến với nghề nghiệp. “May mắn là khi cơ hội đến và bạn đã chuẩn bị sẵn sàng cho nó” – ông nói.
Trong buổi nói chuyện đầy cảm hứng dành cho sinh viên mới tốt nghiệp đại học, Denzel Washington nhắn nhủ giới trẻ rằng “đừng khao khát kiếm sống mà hãy tạo ra sự khác biệt”.
“Những cơ hội mà chúng ta biết nắm lấy đúng lúc, những người ta gặp vì nhân duyên, những người ta yêu thương và niềm tin mà chúng ta có… - đó là những gì làm nên con người bạn”.
“Phải trở thành và sống đúng với con người của bạn trong thế giới này, bất kể bạn gặp phải điều gì!”
Denzel Washington truyền lại những giá trị và di sản đó, chính xác như những gì mà ông tạo dựng trong nghệ thuật.
#DVD là bộ sưu tập bài viết về những tác phẩm điện ảnh kinh điển và các diễn viên đại tài.