Từ ngày xưa, những câu chuyện đã là công cụ hiệu quả để kết nối và lưu truyền văn hóa của con người. Những người là Thương gia, nhà thám hiểm, vận chuyển, thợ săn, và nhiều loại công việc khác thường truyền miệng nhau những hành trình, trải nghiệm của họ bên đống lửa, ly rượu khi đêm về. Vừa để bớt cô đơn trên đường phiêu lưu, vừa có thể bảo đảm lỡ may có chuyện gì xảy ra, thì di sản vẫn được lưu lại.
Làm công việc sáng tạo, chúng ta dành ra rất nhiều thời gian và nỗ lực để biến những suy nghĩ trong đầu thành những thứ có thể nhìn thấy được. Với tất cả sự đam mê, designer có thể đã tạo ra những câu chuyện hay, nhưng lại thường quên không đầu tư cho việc kể, để rồi đáng tiếc nhìn chúng lụi tàn.
Khi nghe qua điều này, các bạn ít nhiều sẽ nghĩ: "Tôi không cần phải kể chuyện, hãy để design của tôi tự lên tiếng cho chính nó". Mình cũng từng như vậy, và suy nghĩ này cũng không có gì sai. Nhưng sau nhiều năm đi làm, với nhiều lần thất bại mình nhận ra vì sao kể chuyện hay là một kỹ năng quan trọng.
Tư duy kể chuyện sẽ giúp việc thiết kế xuất sắc hơn
Chúng ta tạo ra sản phẩm với mong muốn người dùng sẽ có được những trải nghiệm tuyệt vời. Vì thế chúng ta cần phải tìm ra câu chuyện của họ, biến sản phẩm của mình thành một điểm tích cực trong đó.
Ví dụ: trong mùa dịch nhiều hàng quán đóng cửa, nên khách phải gọi đồ ăn giao về nhà. Với danh sách món ăn phong phú, tài xế giao nhanh, Grab đã trở thành 1 điểm tích cực trong câu chuyện mùa dịch.
Thông qua việc kể chuyện, chúng ta có thể đặt mình vào vị trí của người khác. Và khi hiểu được những gì họ đang trải qua, sự đồng cảm sẽ thể hiện lên sản phẩm.
Thiết kế cũng giống như câu chuyện, nếu nó không được hiểu 1 cách hợp lý, nó là một thiết kế không dùng được.
(Logo của Vietcetera cũng có một câu chuyện đằng sau đấy, bạn đọc thêm nhé!)
Một thiết kế có câu chuyện hay là một thiết kế hấp dẫn
Có thể áp dụng việc kể chuyện vào cả việc tạo ý tưởng và cách trình bày ý tưởng. Điều này giúp bạn "bán" các sản phẩm dễ dàng hơn.
Con người không hề lý trí như chúng ta tưởng, khách hàng hay người có quyền quyết định với dự án cũng vậy. Khi đứng giữa những sự lựa chọn khó khăn, họ sẽ đưa ra quyết định theo cảm tính. Và cảm tính thì được quyết định bởi cảm xúc của họ với sản phẩm.
Trở lại câu chuyện ngày xưa. Qua thời gian, người kể chuyện dần học được cách sắp xếp câu chuyện theo những cấu trúc phù hợp, thay đổi từ ngữ, mạch văn, thỉnh thoảng lại thêm thắt những yếu tố hư ảo để tăng phần kịch tính.
Người nghe thì dễ bị lôi cuốn hơn khi nghe các câu chuyện có nhân vật giống - hoặc có những đặc điểm liên quan tới chính họ. Chúng ta, khi được nghe những câu chuyện như vậy sẽ để mặc cho trí tưởng tượng bay bổng. Hồi hộp khi câu chuyện lên cao trào, thỏa mãn với 1 kết thúc mãn nhãn, có thể nói những câu chuyện hay sẽ dẫn dắt cảm xúc của người nghe.
Vậy chúng ta kể chuyện thế nào?
Bắt đầu luyện kỹ năng này không hề khó, môn tập làm văn từ hồi còn đi học đã giúp chúng ta có sẵn 1 nền tảng rồi. Việc cần làm tiếp theo là áp dụng vào từng ngữ cảnh cụ thể, với cấu trúc huyền thoại: Mở bài, Thân bài, Kết bài.
- Mở bài:
Xác định bối cảnh cho công việc, vì sao nó lại quan trọng, vấn đề nào cần được giải quyết,... Điều này cần được lặp lại khi bắt đầu một giai đoạn mới của dự án.
- Thân bài:
Đưa ra các giải pháp, thiết kế của bạn đã dựa vào điều gì trên mở bài, thể hiện được thông tin gì, còn điều gì chưa thể giải quyết.
Những lợi thế và giới hạn của từng giải pháp cần được trình bày rõ để dễ đưa ra quyết định hơn.
- Kết bài:
Trả lời câu hỏi: Giải pháp này sẽ thành công như thế nào? (hay giải pháp sẽ được ứng dụng trong tương lai như thế nào?)
Đây là lúc bạn đặt giải pháp vào bối cảnh (giống như việc chúng ta hay đặt logo mockup lên sản phẩm.)
Ngoài ra, bạn có thể tham khảo thêm 1 vài cấu trúc khác ở đây.
Kết
Kể chuyện là một kỹ năng giúp con người sinh tồn và leo lên đầu chuỗi thức ăn, không phải là nanh vuốt sắc nhọn, sức mạnh vô song hay tốc độ vượt trội. Lợi thế tiến hóa của con người là khả năng giải quyết vấn đề. Và loài người càng vượt trội hơn khi các vấn đề được giải quyết theo nhóm, lúc này câu chuyện sẽ giúp liên kết những dữ kiện, tạo ra mục tiêu chung và truyền cảm hứng cho tập thể.
Có thể khi làm thiết kế, chúng ta không cần phải tạo ra toàn bộ câu chuyện và cũng chưa chắc là người kể chuyện. Nhưng chỉ có bạn mới là người phù hợp nhất để kể câu chuyện bạn tạo ra. Vậy nên khi có cơ hội, hãy kể nó thật hay!