Khi nhắc đến hình ảnh của một người, chúng ta sẽ hình dung ra những điều có thể thấy được bằng mắt như ngoại hình, quần áo, cử chỉ… Thế nhưng, cách nhìn nhận về cá nhân còn được dựa vào “vocal image,” hay sự xây dựng hình ảnh từ giọng nói của họ.
Một nghiên cứu của Đại học Nottingham Trent cho thấy ấn tượng tạo nên bởi giọng nói hay gương mặt có sức mạnh ngang nhau. Vậy làm sao để xây dựng hình ảnh cá nhân thông qua giọng nói cốt để lại dấu ấn cũng như đạt được hiệu quả trong giao tiếp?
Giọng nói thể hiện cá tính nhiều hơn bạn tưởng!
Trong lịch sử phát triển của loài người, giọng nói cũng có những thay đổi nhất định và thể hiện đẳng cấp/cá tính của một người. Nếu xem qua những bộ phim cổ điển của Mỹ như Philadelphia Story, Gone with the Wind... bạn sẽ nghe được ngữ điệu Transatlantic với cách nhấn nhá đặc trưng của những quý ông thượng lưu.
Giọng nói mang âm hưởng cổ điển, lớn và vang đã luôn đồng hành cùng bộ vest lịch lãm và những tẩu thuốc xì gà trong những thập niên giữa thế kỉ 20.
Nhiều diễn viên nổi tiếng có giọng nói được công chúng quen thuộc như Benedict Cumberbatch với chất giọng Anh trầm và trang trọng, Morgan Freeman cùng những câu thoại uy nghiêm và điềm tĩnh, hay Angelina Jolie đầy quyến rũ và ma mị.
Một ví dụ giọng nói thể hiện quyền lực phải kể đến các kỳ bầu cử tổng thống tại Mỹ. Cựu tổng thống Trump luôn sôi nổi, cao trào và tăng âm lượng để giúp người nghe không cảm thấy nhàm chán. Trong khi đối thủ của ông năm đó là bà Hillary Clinton thì luôn nhỏ nhẹ, để tạo cảm giác tin tưởng.
Một số ngành nghề thậm chí còn đòi hỏi tạo ra nhiều cá tính trong giọng nói. Đơn cử như công việc lồng tiếng phải tạo ra sắc thái phù hợp cho nhân vật. Hay hiện tại, với sự lên ngôi của Podcast, giọng nói với những "màu giọng" đặc trưng sẽ trở thành điểm nhấn thú vị thu hút người nghe và nhớ.
Có thể thấy, giọng nói là một yếu tố quan trọng để tạo nên một hình ảnh tổng thể về bạn. Nếu học được cách rèn, kiểm soát giọng, bạn hoàn toàn có thể chủ động tạo ra cá tính và quyền lực rồi truyền nó ra bên ngoài.
Điều gì cản trở việc xây dựng "vocal image"?
Thói quen hại giọng
Xây dựng hình ảnh từ giọng nói bị ảnh hưởng bởi các thói quen gây tổn hại đến giọng có từ lâu. Nếu bạn thường ngồi, đứng khom lưng hay võng lưng hoặc dùng cơ cổ quá nhiều sẽ khiến sức khỏe cổ họng xuống cấp.
Ngoài ra, việc ăn cay nóng, uống đồ lạnh... quá nhiều gây nhiều bệnh như viêm họng, viêm amidan khiến việc giao tiếp khó khăn, tác động đến cách lấy hơi và sự hoạt động của các cơ.
Đây là lý do mà một số người khi nói cảm giác giọng bị yếu, nói không thoát hơi, đứt quãng.
Lơ là các tật về giọng
Không những thế, việc thiếu ý thức xây dựng hình ảnh từ giọng nói khiến chúng ta chưa chịu giải quyết triệt để các tật liên quan đến phát âm. Nó bao gồm những việc như nói quá nhanh, nói nuốt chữ, ngọng, nói đều đều và không rõ vần.
Ngoài ra, một yếu tố khách quan là giọng nói liên quan đến vùng miền, giọng địa phương. Điều này cũng cản trở không ít trong việc xây dựng một hình tượng giọng nói dành cho đại chúng.
Cuối cùng, không phải lúc nào muốn học thay đổi giọng nói cũng có thể tìm được một nơi phù hợp. Nhiều nơi quảng cáo có thể giúp đỡ bạn nói hay, lôi cuốn hơn nhưng kết quả chẳng mấy hứa hẹn.
Nhìn chung, không khó để ta nhận ra những yếu tố ảnh hướng tới giọng nói của mình. Ta có thể giữ gìn sức khoẻ để yếu tố khách quan không khiến ta nói đứt hơi, nói quá to hoặc quá nhỏ. Tuy nhiên, để điều chỉnh và rèn luyện giọng lại cần một quá trình lâu dài hơn.
Chúng ta nên bắt đầu xây dựng vocal image như thế nào?
Để người khác nhắc bạn điều chỉnh
Theo Preston Ni, một chuyên gia về giao tiếp chia sẻ trên tờ Psychologytoday, có một số cách đơn giản để bạn có thể tự đánh giá lại chất lượng giọng nói của mình và điều chỉnh nó trở nên lôi cuốn hơn. Chẳng hạn, nếu bạn ý thức mình nói nhanh, hay có tật về nói lắp, ngọng, hãy cho phép bạn bè, người thân nhắc nhở mình về điều này.
Lắng nghe giọng nói "xịn"
Kế đến, bạn hoàn toàn có thể "bắt chước" một giọng nói mà mình yêu thích, như giọng host Thùy Minh trong Have A Sip, hay giọng nam trầm của Hảo Trần trong Vietnam Innovators chẳng hạn.
Hãy nghe nhiều hơn để cảm nhận cao độ (pitch), màu sắc (timbre), âm lượng (amplitude) khi nói. Càng nghe nhiều, bạn càng có khả năng cảm âm tốt hơn. Từ đó giúp việc điều chỉnh giọng cá nhân tốt hơn.
Tin vào những gì mình nói
Bên cạnh đó, cảm xúc qua từng câu nói cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến "hình ảnh" của giọng nói. Một nghiên cứu của Đại học San Diego cho thấy những người tham gia khi được đóng vai “sếp” - đồng nghĩa với việc có cảm giác quyền lực - sẽ nói chuyện với sự lên xuống trong âm vực và thay đổi về độ lớn của giọng.
Vì vậy, cảm xúc của giọng nói được quyết định bởi mức độ hiểu biết, sự tự tin của cá nhân về chủ đề nào đó. Bạn càng có sự chuẩn bị tốt, tin tưởng vào điều mình nói thì cảm giác của giọng sẽ hoàn toàn khác.
Chú ý giữ sức khỏe cổ họng
Để có một giọng nói hay, bạn cũng cần một cổ họng khoẻ mạnh. Một vài cách giúp giữ giọng khoẻ có thể kể đến bao gồm: giữ ấm cho cổ họng; hạn chế dùng chung đồ đựng như ly, chén, dĩa với người khác; giữ vệ sinh cho bàn chải đánh răng; súc miệng bằng nước muối; uống nước ấm với gừng và mật ong...
Đặc biệt, nếu bạn làm công việc phải dùng đến giọng nói thường xuyên, hãy “làm nóng” giọng nói trước khi vào việc bằng cách thả lỏng môi và tạo ra âm thanh như tiếng ong kêu trong cuống họng.
Tìm hiểu huấn luyện giọng (vocal training)
Luyện giọng là việc luyện tập dây thanh âm và học cách kiểm soát hơi thở để cải thiện chất lượng, âm vực và sức chịu đựng của giọng nói hoặc hát.
Theo Masterclass, việc luyện giọng bao gồm một số bước quan trọng như: làm ấm giọng qua việc nói các nguyên âm và quan sát hình dạng miệng của bạn khi bạn nói từng chữ cái này. Kế đến là kiểm soát hơi thở bằng bài tập thở bằng cơ hoành. Quan trọng nhất là hãy ghi âm giọng nói của mình và nghe lại.
Những bước này có thể giúp bạn điều hòa và củng cố dây thanh âm, tạo ra âm vực lớn hơn và khả năng kiểm soát giọng tốt hơn.