Cứ mỗi năm, các nhà làm phim lại vẽ nên những chủ thể mới, tô lên những lớp màu mới, và thậm chí mở rộng khổ giấy của bức tranh mang tên nền điện ảnh Việt Nam. Thoạt nhìn, nền điện ảnh Việt Nam năm 2025 có thể được kể qua những con số. Tổng doanh thu phim Việt đạt hơn 2.700 tỷ. Một kỷ lục doanh thu lịch sử được thiết lập. Bốn bộ phim khác cùng lọt danh sách 10 tác phẩm Việt đắt khách nhất mọi thời đại.
Những con số đó vẽ nên một bức tranh của sự khởi sắc. Song một nền điện ảnh không thể phát triển chỉ dựa trên doanh số. Song song với những bộ phim trăm tỷ, trong năm 2025, một thế hệ đạo diễn Việt đã đem tác phẩm của họ tới những liên hoan phim quốc tế danh giá, từ Cannes tới Toronto, từ Locarno tới Kim Mã. Không đại bản doanh truyền thông, không ràng buộc bởi áp lực phòng vé, những nhà làm phim này đem theo những tham vọng khác: sự thử nghiệm, mong muốn phá vỡ lối mòn và mở rộng ranh giới của ngôn ngữ điện ảnh Việt Nam.
Nếu những Mưa Đỏ, Bộ Tứ Báo Thủ, Tử Chiến Trên Không, Thám Tử Kiên, Lật Mặt 8 hay Địa Đạo - các tác phẩm mà có lẽ nhiều người sẽ không sớm lãng quên - giúp thị trường phim Việt tăng trưởng hùng mạnh hơn, thì 11 bộ phim trong danh sách này lại giúp nền nghệ thuật điện ảnh Việt Nam có thêm sự công nhận từ bè bạn quốc tế.
1. Quán Kỳ Nam
KY NAM INN Trailer | TIFF 2025
- Đạo diễn: Leon Quang Lê
- Thể loại: Tình cảm
- Liên hoan phim tham dự: LHP Quốc tế Toronto; LHP Quốc tế Busan; LHP Kim Mã;...
Kể từ Song Lang, đạo diễn Leon Quang Lê vẫn miệt mài chăm chút khu vườn ký ức Sài Gòn của riêng mình, một khu vườn thấm đậm trong hoài niệm và tình yêu dành cho âm nhạc, hội họa, văn chương,... Quán Kỳ Nam là một cánh cửa nữa dẫn vào khu vườn ấy. Được ghi hình trên những thước phim nhựa 35mm, bộ phim như nét mực đã khô trên trang thư gửi từ quá khứ, kể lại một ký ức sống động tới nỗi người đọc tưởng chừng có thể trải nghiệm bằng giác quan.
Lấy bối cảnh năm 1985, Quán Kỳ Nam theo chân Khang, một chàng dịch giả trẻ vừa đặt chân tới Sài Gòn để nhận công việc biên dịch cuốn tiểu thuyết kinh điển Hoàng Tử Bé. Trong khu cư xá nhỏ và nhộn nhịp, anh gặp Kỳ Nam, một người góa phụ kín đáo, kiệm lời, nhưng ẩn chứa trong mỗi ánh nhìn một nỗi buồn day dứt khó gọi tên. Hai người vô tình gặp nhau, không chỉ trong hành lang hẹp của khu cư xá, mà trong tình yêu dành cho văn học.
Quán Kỳ Nam không chỉ là một câu chuyện tình. Đây là một bộ phim về “apprivoiser”, về sự gần gũi, về việc học cách để trở nên thân thuộc và quan trọng với nhau, về thứ trải nghiệm chỉ có thể được miêu tả bằng hai từ mà nhà thơ Bùi Giáng đã sáng tạo ra khi dịch cuốn sách: tuần dưỡng.
2. Tóc, Giấy và Nước…
HAIR, PAPER, WATER... trailer | BFI London Film Festival 2025 – 8-19 October
- Đạo diễn: Trương Minh Quý & Nicolas Graux
- Thể loại: Tài liệu
- Liên hoan phim tham dự: LHP Locarno; LHP Quốc tế Busan; LHP BFI London;...
Tóc, Giấy và Nước… (Hair, Water, Paper…) như một làn sương trôi qua màn ảnh. Được quay hoàn toàn bằng phim nhựa 16mm qua một chiếc máy quay từ thế kỷ trước, Tóc, Giấy và Nước… ghi lại câu chuyện của bà Cao Thị Hậu, một người phụ nữ dân tộc Rục. 60 năm trước, bà sinh ra trong một hang đá, và giờ đây bà sống trong bản làng cùng các con cháu. Bà nhớ người mẹ đã mất, có những đêm trong giấc mơ bà nghe thấy tiếng gọi của mẹ để trở về hang đá năm xưa. Bà kiên trì chỉ cho lũ cháu tập phát âm từng chữ tiếng Rục, ngôn ngữ mẹ đẻ của bà, thứ có thể tan biến nếu thế hệ sau không gìn giữ.
Tóc, Giấy và Nước… được vinh danh với giải thưởng Pardo d'oro (Báo Vàng) trong hạng mục Cineasti del presente (Đạo diễn của Hiện tại) tại LHP Locarno. Giới phê bình tại liên hoan phim ca ngợi tác phẩm như một bản lưu trữ của một ký ức tập thể, của một văn hóa đứng bên bờ lãng quên, của vẻ đẹp dễ vỡ của con người và ngôn ngữ. Nếu không may mắn, đây sẽ là lần duy nhất ngôn ngữ của người Rục - thứ ngôn ngữ nay chỉ còn được nói bởi chưa tới 600 người - được xướng lên trên màn bạc.
3. Before the Sea Forgets
Before the Sea Forgets Trailer | SGIFF 2025
- Đạo diễn: Lê Ngọc Duy
- Thể loại: Chính kịch
- Liên hoan phim tham dự: LHP Cannes (Quinzaine des Cinéastes/ Tuần lễ Đạo diễn); LHP Quốc tế Singapore;...
Diễn ra trên bán đảo Sơn Trà nơi ký ức thấm nhuần vào từng đặc điểm địa lý, Before the Sea Forgets (Trước Lúc Biển Vắng Xóa Nhòa Đi Vết Xưa) đưa khán giả theo chân một cặp đôi đồng tính nam đi tìm ngôi mộ của người cha đã hy sinh trong chiến tranh. Họ bước qua bãi biển, lạc vào rừng sâu, lần theo những dấu vết lịch sử chưa bao giờ thật sự đóng lại. Song song đó, một nhóm trượt ván xuất hiện như một luồng năng lượng trẻ, thứ đối trọng với không khí đè nén của lịch sử, như cách thế hệ mới viết lại bối cảnh cũ bằng những đường trượt đầy tự do.
Được lựa chọn để trình chiếu tại Tuần lễ Đạo diễn - sự kiện danh giá trong khuôn khổ LHP Cannes, Before the Sea Forgets được đánh giá là một tác phẩm điện ảnh “thiền định” nhiều hơn “tự sự” thông thường. Cũng vì thế mà một số khán giả thấy bộ phim mơ hồ. Nhưng ngay cả trong sự mơ hồ đó, từng khung hình của Before the Sea Forgets vẫn bừng lên sức sống và sự lãng mạn, bất kể qua gam màu ấm, hình ảnh những thiếu niên vui chơi, sự dịu dàng của những khoảnh khắc thân mật vô ngôn.
4. Nấm Mồ Lý Tưởng
Bury Us in a Lone Desert - trailer | IFFR 2025
- Đạo diễn: Nguyễn Lê Hoàng Phúc
- Thể loại: Chính kịch - Hài - Viễn Tây
- Liên hoan phim tham dự: LHP Quốc tế Rotterdam; LHP Châu Á Hong Kong;...
Nấm Mồ Lý Tưởng (Bury Us in a Lone Desert) mở đầu bằng một vụ ăn cắp bất thành, khi một tên trộm đột nhập vào nhà một ông lão. Bắt quả tang tên trộm, ông lão đề nghị hắn giúp thực hiện một ước nguyện cuối cùng đầy kỳ lạ: chôn cất ông cạnh người vợ quá cố, giờ chỉ còn là một thi hài trong bức tượng thạch cao. Kể từ đó, bộ phim thành một cuộc phiêu lưu khắp vùng sa mạc cằn cỗi, nửa thực nửa hư.
Chứa chất hài khô khốc, nỗi u hoài dai dẳng, và nét gợi cảm phảng phất, Nấm Mồ Lý Tưởng đã được so sánh với 3-Iron của Kim Ki-duk hay Taste of Cherry của Abbas Kiarostami. Song những liên tưởng ấy sẽ không lột tả hết nét duyên kỳ lạ của tác phẩm. Nửa đầu bộ phim sử dụng những khuôn hình tròn (iris shot) làm gợi nhớ tới điện ảnh câm, khung lại từng khoảnh khắc như một cái liếc trộm của khán giả vào đời sống riêng tư của nhân vật. Và khi bộ phim đi dần về cái kết, cũng là khi một câu chuyện dịu dàng về tình bạn bất đắc dĩ dần hiện ra. Kẻ trộm và ông già tình cờ bước vào một mối gắn kết vừa ngẫu nhiên, vừa khó tránh khỏi.
5. Trường Hè, 2001
Letní škola, 2001 (2025) První český viet film HD trailer
- Đạo diễn: Dužan Duong
- Thể loại: Chính kịch - Gia đình
- Liên hoan phim tham dự: LHP Quốc tế Santa Fe; LHP Châu Âu Việt Nam; LHP Việt (Viet Film Fest);...
Đa số những bộ phim của người Việt xa xứ đều xoay quanh sự “trở về” và “thuộc về”. Trường Hè, 2001 (Summer School, 2001) không phải ngoại lệ, nhưng đạo diễn Dužan Duong tiếp cận thứ chủ đề quen thuộc đó với hướng tự sự mới mẻ hơn. Bộ phim xoay quanh một cậu thiếu niên trở lại Cộng hòa Séc với gia đình sau nhiều năm bị gửi về Việt Nam sinh sống với bà vì kinh tế khó khăn - một trải nghiệm không hiếm của các gia đình Việt ở nước ngoài, song chưa từng được đưa lên màn ảnh.
Trường Hè, 2001 nhạy cảm trước những sắc độ của khoảng cách, bất kể là khoảng cách địa lý, cảm xúc, hay thế hệ. Cuộc đoàn tụ không hề nhẹ nhõm. Người cha nghiêm khắc và xa cách. Người mẹ hết mực cố gắng bù đắp những năm tháng đã mất. Cậu em trai bất mãn vì bỗng dưng bị cướp đi “ánh hào quang”. Và rồi mùa hè năm đó trở nên xáo trộn khi một biến cố xảy ra, buộc gia đình phải tự vấn về những đau đớn họ đã vô tình gây ra cho nhau. Như Rashomon của Akira Kurosawa, Trường Hè, 2001 kể câu chuyện đó ba lần, mỗi lần qua góc nhìn chủ quan của một nhân vật. Chỉ khi đó, câu chuyện toàn cảnh mới dần hiện ra.
6. Ồn Ào Tuổi Trẻ
NYAFF24: SKIN OF YOUTH | Ồn ào tuổi trẻ directed by Ash Mayfair
- Đạo diễn: Ash Mayfair (Nguyễn Phương Anh)
- Thể loại: Tình cảm - Chính kịch
- Liên hoan phim tham dự: LHP Châu Á New York; LHP Quốc tế Bangkok; LHP Quốc tế Ấn Độ;...
Ồn Ào Tuổi Trẻ (Skin of Youth) lấy bối cảnh tại Sài Gòn vào đầu thập niên 90s và xoay quanh San, một cô gái chuyển giới trẻ làm nghề bán dâm. San khao khát có đủ tiền để thực hiện ca phẫu thuật và sống đúng với bản dạng của mình, còn Nam, chàng người yêu tận tụy của cô, sẵn sàng liều mạng trong những trận đấu quyền anh “chui” để kiếm tiền nuôi giấc mơ ấy. Điều mà đôi tình nhân trẻ không hề hay biết, đó là những thế lực tăm tối, bao gồm một tên trùm thế giới ngầm đang ngày một trở nên mê hoặc bởi San, sẽ thử thách mối quan hệ và giới hạn đạo đức của họ.
Trở lại sau 7 năm kể từ bộ phim đầu tay Vợ Ba, đạo diễn Ash Mayfair thêu dệt nên một bản tình ca vừa lấp lánh vừa gai góc, cân bằng giữa tính hiện thực tàn khốc của đời sống ngầm và những hình ảnh mơ hồ, thi vị. Ồn Ào Tuổi Trẻ đã được vinh danh với giải Golden Peacock (Công Vàng) - giải thưởng danh giá nhất tại LHP Quốc tế Ấn Độ lần thứ 56.
7. Mắt Nhắm Mắt Mở
MẮT NHẮM MẮT MỞ | QUEER FILM TRAILER
- Đạo diễn: Irving Ly
- Thể loại: Chính kịch - Kinh dị - Tình cảm
- Liên hoan phim tham dự: LHP London LGBTIQ+
Mắt Nhắm Mắt Mở (Close the Eye to See) kể về Nam, một chàng sinh viên kiến trúc trẻ tuổi bị ám ảnh bởi cái chết của người yêu Minh. Trong những lát cắt mờ ảo, ngự đâu đó giữa giấc mơ và cơn ác mộng, thực tại của cậu dần bị tha hóa, khi quá khứ trở về trong thể dạng méo mó. Song những yếu tố kinh dị không phục vụ cho mục đích hù dọa. Chúng khắc họa nỗi đau của cộng đồng LGBTQ+ trước sự kỳ thị, khắc họa nỗi kinh hoàng của việc phải sống chung với mất mát: sự tê liệt của mặc cảm tội lỗi, nỗi sợ siêu thực và cơn đau của việc cố gắng giải mã đâu là điều thực sự đã xảy ra, và đâu là sản phẩm mà tâm trí bịa ra để tự cố bít kín vết thương.
8. Chín
- Đạo diễn: Solara Thanh Bình Đặng
- Thể loại: Chính kịch
- Liên hoan phim tham dự: LHP Quốc tế Toronto; LHP Quốc tế Vancouver;...
Tất cả khởi nguồn từ một hình ảnh, một khoảnh khắc được in sâu trong trí nhớ của đạo diễn Solara Thanh Bình Đặng. Đó là một ngày hè oi ả, khi cô và mẹ cùng tách những múi thịt vàng ươm của một trái sầu riêng. Phần ruột mềm mại nằm trong lớp vỏ gai góc của thứ cây nở hoa giữa màn đêm rồi lặng lẽ rụng xuống đất chợt khiến Solara “nghĩ tới cơ thể của một người phụ nữ”.
Từ hạt mầm đó, câu chuyện của Chín (Ripe) đã kết trái. 19 phút ngắn ngủi, ghi hình qua những thước phim nhựa 16mm đưa chúng ta tới nơi miền Tây sông nước, nơi một cô gái trẻ mang tên Lệ bị gia đình và hoàn cảnh đẩy vào một cuộc hôn nhân sắp đặt. Đứng ở ranh giới của hiện tại và tương lai, cô được dẫn lối bởi những tiếng gọi âm thầm của ký ức và tâm linh, vang vọng trong từng tán cây và tấc đất của khu vườn sầu riêng rậm rạp.
Đọc thêm về bộ phim tại đây: ‘Chín’: Như trái sầu riêng lưu hương, thời gian đọng lại tiếng gọi sâu thẳm | Vietcetera
9. Sự Tích Trần Thanh Dương
The Tale of Tran Thanh Duong (2025)—Annecy International Animation Film Festival Official Selection
- Đạo diễn: Lê Đỗ Hà Châu
- Thể loại: Hoạt hình - Thể nghiệm
- Liên hoan phim tham dự: LHP Hoạt hình Quốc tế Annecy
Lấy bối cảnh một thế giới thủy sinh kỳ bí, nơi đàn ông là cá và phụ nữ là tôm, một sinh thể phi nhị nguyên mang tên Trần Thanh Dương ra đời. Trần Thanh Dương không phải cá, không phải tôm, cũng không thuộc bất kỳ phạm trù tồn tại hay bản dạng nào được thế giới đó thừa nhận.
Được tạo nên từ gần 6.000 khung hình vẽ tay và lấy cảm hứng từ tuồng, chèo cùng văn học dân gian, Sự Tích Trần Thanh Dương (The Tale of Tran Thanh Duong) tái tưởng tượng truyền thuyết Thánh Gióng qua một lăng kính queer. Ở đây, bản dạng trở thành định mệnh, nhưng không theo lối tự sự anh hùng đơn tuyến mà huyền thoại thường khắc họa. Thay vào đó, phim đặt ra những câu hỏi dịu dàng mà cấp tiến: Những sinh thể không thể phân loại sẽ thuộc về đâu? Ai là người đặt ra luật lệ của việc gọi tên những bản dạng đó? Và điều gì xảy ra khi một sinh thể từ chối cả những khuôn khổ bị áp lên mình, lẫn sự cô độc áp đặt cho những ai không thuộc khuôn mẫu?
10. Chân Tình
True Love Trailer | SGIFF 2025
- Đạo diễn: Huỳnh Công Nhớ
- Thể loại: Tình cảm
- Liên hoan phim tham dự: LHP Quốc tế Singapore
Trong Chân Tình (True Love), hai người trẻ dạo bước qua thành phố, mang theo những âm thanh cũ, những ký ức mơ hồ, và một lời hẹn dang dở. Được thực hiện với kinh phí khiêm tốn, Chân Tình đã được vinh danh với giải thưởng Jury’s Special Mention tại hạng mục Phim Ngắn Đông Nam Á của Liên hoan phim Quốc tế Singapore khi đã “đối diện những chủ đề nặng ký bằng cách chấp nhận và khai thác chính những giới hạn của mình, đan cài quá khứ và hiện tại qua âm thanh và hình ảnh giàu sức gợi mở để truy tìm những vọng âm cá nhân và quốc gia theo một cách tiết chế nhưng hiệu quả.”
11. Visa
VISA (Short Film) | Official Trailer
- Đạo diễn: Chi Trần
- Thể loại: Hài - Hành động - Giật gân - Chính kịch
- Liên hoan phim tham dự: LHP Quốc tế Palm Spring; LHP Việt (Viet Film Fest);...
Giữa hàng loạt những bộ phim lặng lẽ trong danh sách này, Visa có lẽ xuất hiện như một phép ngoại lệ. Bộ phim ngắn xoay quanh Kevin Nguyen, một chàng trai nhập cư gốc Á tại Mỹ đang đối mặt với nguy cơ bị trục xuất khi giấy phép lao động sắp hết hạn. Trong khoảnh khắc tuyệt vọng, và một logic đen tối đến nực cười, anh tìm cách để bản thân trở thành nạn nhân của một vụ tội ác thù hận (hate crime), với hy vọng từ đó có thể xin được thẻ xanh.
Được gieo vào nhịp độ của phim hành động, sự mỉa mai của thể loại hài đen, và sắc điệu của những bộ phim Hollywood độc lập, Visa sử dụng một tiền đề phi lý và hài hước để đối thoại trực diện với chính sách nhập cư đương đại, cười trừ một cách cay nghiệt trước hệ thống đã khiến những chiến lược sinh tồn hoang đường như vậy trở nên có thể tưởng tượng được.
Vậy những bộ phim này sẽ gặp khán giả Việt ở đâu?
Ngoài Quán Kỳ Nam được phát hành rạp rộng rãi, phần lớn các tác phẩm còn lại chỉ có thể được tìm thấy trên những nền tảng phát hành mà khán giả Việt chưa quen thuộc như Mubi, hoặc trong các buổi chiếu nhỏ, mang tính tự phát của những tổ chức điện ảnh độc lập trong nước.
Có những bộ phim quá ngắn để bước vào hệ thống phát hành thương mại. Có những phim mang chủ đề gai góc, nhạy cảm. Và cũng có những tác phẩm đơn giản là không được kỳ vọng sẽ tìm thấy đủ khán giả tại phòng vé.
Thực tế ấy không nói lên giới hạn của các bộ phim, mà cho thấy một nghịch lý: điện ảnh Việt đang đa dạng hơn bao giờ hết, nhưng con đường để những tác phẩm ấy đến với công chúng vẫn không bằng phẳng.