Những ngày này, câu chuyện của bé Vân An (8 tuổi) bị bạo lực gia đình dẫn đến tử vong khiến dư luận hết sức quan tâm. Nhưng bé Vân An không phải trường hợp duy nhất cần giúp đỡ (nếu như đã có thể).
Mỗi năm, trung bình tại Việt Nam có khoảng 2,000 trẻ em bị bạo hành và xâm hại. UNICEF cho biết, cứ 3 em nhỏ thì 2 em từng bị đánh đập. Ngoài kia vẫn còn rất nhiều em như Vân An và cũng có trường hợp, Mình đã có thể chết như bé Vân An.
Nếu là người hàng xóm (ngoài cuộc) chứng kiến hành vi bạo lực gia đình, chúng ta có thể làm gì để giúp đỡ nạn nhân?
1. Xác nhận sự thật và mức độ nghiêm trọng
Có một sự khác biệt rất lớn, dẫu mong manh, giữa những lần "thương cho roi cho vọt" và hành vi bạo lực gia đình. Khi nghe tiếng la mắng hay đánh đập từ nhà hàng xóm, điều đầu tiên chúng ta có thể làm là xác nhận và đánh giá mức độ nghiêm trọng của vấn đề.
Bạo lực gia đình không chỉ về mặt thể chất mà còn là lời nói thóa mạ, mắng chửi, đe dọa tâm lý. Vì vậy, đừng đợi sự bạo hành "leo thang" thành bạo lực thể xác mới hành động cụ thể.
Không ít người thường cảm thấy sốc, lo lắng thậm chí hoảng loạn khi chứng kiến cảnh bạo lực gia đình. Chúng ta có thể chần chừ và chờ đợi sự việc sớm kết thúc. Nhưng điều này là hoàn toàn không nên. Thay vào đó, chúng ta có thể làm những điều như:
- Khi cảm nhận thấy dấu hiệu bạo lực gia đình, hãy tin vào bản năng và can thiệp. Chúng ta cũng có thể hành động như mình là người duy nhất nhìn thấy và giúp đỡ.
- Dùng điện thoại để ghi âm hoặc quay lại những gì đã nghe được hoặc nhìn thấy về hành vi bạo hành. Đây sẽ bằng chứng rõ ràng nếu hành vi bạo lực gia đình diễn ra theo chiều hướng tăng lên.
- Viện lý do để có cơ hội được tiếp xúc, kiểm tra tình trạng của nạn nhân. Nếu tình huống trở nên căng thẳng, hãy nhờ sự giúp đỡ của những người khác xung quanh.
- Báo cáo với cơ quan chức năng và trình bày rõ thông tin từ những bằng chứng đã thu thập được trước đó.
- Gọi đến Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ em 111 hoặc Danh bạ địa chỉ cơ quan, tổ chức hỗ trợ phụ nữ và trẻ em bị bạo lực, xâm hại khi hành vi bạo lực gia đình diễn ra.
2. Giúp nạn nhân nhận thức hoàn cảnh và lên tiếng
Nạn nhân bạo lực gia đình thường là những người yếu thế, chịu những tổn thương nặng nề. 90% phụ nữ bị bạo hành không dám lên tiếng nói ra sự thật về bạo lực gia đình hay tìm cách thoát khỏi tình cảnh này. Trong khi đó, đối tượng trẻ em bị bạo lực gia đình lại càng khó hơn trong việc lên tiếng.
Nạn nhân (phụ nữ) thường là người phụ thuộc trong gia đình; không ít trẻ em bị bạo hành nhưng quyết định im lặng vì sợ bố mẹ phải... đi tù. Thấu hiểu hoàn cảnh của nạn nhân sẽ giúp phần nào tháo gỡ được những trở ngại khiến họ không lên tiếng, chịu đựng việc bị hạo hành.
Mỗi trường hợp bạo lực gia đình cần được đánh giá riêng rẽ. Phản hồi của bạn có thể cần thay đổi tùy theo mức độ nghiêm trọng của tình huống.
Bên cạnh đó, bạn nên giải thích để nạn nhân hiểu và lên tiếng về hành vi bạo lực gia đình. Bạn có thể giới thiệu cho nạn nhân nơi hỗ trợ giúp đỡ, như việc làm, cơ quan có chức năng bảo vệ trước hành vi bạo lực gia đình.
Nếu bạn bắt gặp nạn nhân đang ở một mình, hãy nhẹ nhàng cho họ biết rằng bạn lo lắng và chuyển đến họ những thông tin cần thiết khi cần giúp đỡ. Bạn có thể nói với nạn nhân rằng: Tôi thực sự lo cho bạn. Đây là một số thông tin và số điện thoại có thể giúp ích. Xin lỗi nếu tôi đường đột hay tọc mạch, nhưng tôi không thể ngồi yên khi thấy cảnh này xảy ra.
Bạn cũng có thể cung cấp những thông tin giúp nạn nhân có thể kêu cứu khi hành vi bạo lực gia đình leo thang, gồm cách liên hệ với người thân, cơ quan chức năng...
3. Đảm bảo nạn nhân và người báo cáo được an toàn
Hãy đảm bảo bảo thông tin cẩn mật, để nạn nhân và bản thân được an toàn, cơ quan chức năng tiếp nhận đúng thông tin. Tránh "ngồi lê đôi mách" với nhiều người khác về hành vi bạo lực gia đình diễn ra ở nhà hàng xóm của bạn.
Điều này không chỉ khiến nạn nhân của bạo lực gia đình ngại ngùng, xấu hổ, khống dám kêu cứu. Trong khi đó, người bạo hành sẽ cảnh giác hoặc quay lại tấn công cả nạn nhân, lẫn người phát hiện ra sự việc.
Bạn có thể gọi điện cho cảnh sát nếu hành vi bạo lực gia đình diễn ra ở mức độ căng thẳng hay khẩn cấp. Tuy nhiên, hãy cân nhắc kỹ trước khi cần nhờ sự trợ giúp từ cơ quan chức năng. Nếu nạn nhân chưa sẵn sàng, việc báo cáo hành vi bạo lực gia đình sẽ không giải quyết được gốc rễ vấn đề.
Ngoài ra, việc nhờ cơ quan chức năng hỗ trợ không đúng cách có thể hậu quả nghiêm trọng sau đó. Tâm lý đổ lỗi của người bạo hành lên nạn nhân sau khi cảnh sát được gọi đến có thể tạo ra các bi kịch khác nhau.
Các nghiên cứu cho thấy nạn nhân (phụ nữ) có nhiều khả năng bị bạn tình giết chết khi họ đang trong quá trình rời đi hoặc ngay sau đó. Điều này không ngoại trừ với trẻ em bị bạo hành, ngược đãi.
Nếu phương án rời khỏi nơi bị bạo lực gia đình là khả dĩ, các cơ sở trợ giúp nạn nhân có thể tìm đến bao gồm:
- Cơ sở khám bệnh, chữa bệnh;
- Cơ sở bảo trợ xã hội;
- Cơ sở hỗ trợ nạn nhân bạo lực gia đình;
- Cơ sở tư vấn về phòng, chống bạo lực gia đình;
- Địa chỉ tin cậy ở cộng đồng.
Nếu bạn lo lắng về sự an toàn của bản thân, nạn nhân hay mối quan hệ với hàng xóm, bạn có thể yêu cầu không tiết lộ danh tính. Bạn cũng có thể yêu cầu không tiết lộ tên và các thông tin khác như địa chỉ gia đình khi báo cáo sự việc đến cơ quan chức năng.
Tạm kết
"Cần cả ngôi làng để nuôi một đứa trẻ”, ngạn ngữ của người Nigeria nói như vậy. Trong cuốn truyện thiếu nhi “Cần một ngôi làng”, tác giả Hillary Rodham Clinton cũng kể câu chuyện tương tự như vậy.
Để một đứa trẻ lớn lên, giữa những ngõ, hẻm của thành phố, hay bao quanh những khối bê tông của chung cư cũng rất cần những "ngôi làng" như vậy. Hy vọng bài viết này sẽ giúp ích được một điều gì đó, để những trẻ em (và phụ nữ) bị bạo hành có thêm một cơ hội để được bảo vệ, để được yêu thương.