Nếu đã yêu một người, chúng ta thường luôn muốn tìm mọi cách để hiểu thêm về người đó. Nếu người đó là một nghệ sĩ, đặc biệt là trong âm nhạc, thì bước tận cùng và phổ biến nhất để tìm hiểu họ là những thước phim tài liệu.
Chúng giúp người xem được biết đến những khoảnh khắc đời thường sau ánh đèn sân khấu, hay suy nghĩ của các “thiên tài” khi tạo ra “kiệt tác”. Người nghe được hiểu hơn về giai điệu, ca từ mình yêu thích. Rồi từ việc tìm hiểu nghệ sĩ, họ hiểu thêm về chính mình.
5 bộ phim được giới thiệu bên dưới khắc họa chân dung các nghệ sĩ thuộc nhiều thể loại nhạc khác nhau: từ electronic, rock đến classical. Nhiều trong số đó được xuất bản miễn phí, và có bản quyền trên YouTube vào năm 2020, thời điểm đại dịch COVID bùng nổ trên toàn cầu. 1 năm đã qua, nhưng giá trị khích lệ tinh thần của chúng vẫn còn nguyên vẹn.
Khù Khờ Tour - Lê Cát Trọng Lý
Năm sản xuất: 2016
Thời lượng: 45 phút
Gọi chính mình là “khù khờ” như một lời nhắc về việc giữ tâm hồn trong sáng, rồi rong ruổi qua 5.000 km, trong 33 ngày, Lê Cát Trọng Lý cùng “bộ tộc” của chị đã thực hiện một cuộc du ca đặc biệt.
Mỗi người một chuyên môn, họ cùng nhau dựng lên 3 chương trình: âm nhạc, sức khoẻ và khuyến học cho trẻ em và những người lao động ở 17 tỉnh thành.
Thước phim dài 45 phút này ghi lại hành trình của một nhóm người tương thông về lý tưởng: “cố gắng làm việc mình có thể làm tốt nhất, chia sẻ những gì mình có một cách tự nhiên”.
Đan xen giữa những góc quay về núi rừng, biển trời, về những người dân chân chất tại mỗi vùng đất họ đi qua là những lời tâm tình của các thành viên trong ekip.
Đôi khi khán giả sẽ cảm giác như mình là một nhân vật có mặt trong chuyến đi này, để cảm nhận rằng có những điều mình học được mà không hề cố ý. Có những người đang cho đi, nhưng thấy mình nhận lại nhiều hơn.
Nhờ tính cộng đồng mà thước phim tài liệu không yêu cầu người xem phải là fan hâm mộ của Lý mới có thể thấu cảm.
Tuy nhiên, nếu khán giả là người đã có sẵn mối quan tâm đến nhạc của Lý, thì Khù Khờ Tour sẽ đặc biệt hơn thế. Chất suy tư nhưng vẫn hồn nhiên đến lạ của những bài du ca xuất hiện trong phim là minh chứng cho sự trưởng thành về triết lý âm nhạc của một nhạc sĩ.
Nhạc của chị không cần xuất hiện ở một sân khấu thật hoành tráng với những người hâm mộ cuồng nhiệt mới chứng minh được sức mạnh kết nối của nó. Khi đi cùng sự chân thành, dường như nó có thể chạm vào tâm can của bất cứ ai, ngay cả những đứa trẻ chưa đủ lớn để hiểu cảm giác “chênh vênh” là gì.
Asia Rising - The Next Generation of Hip Hop
Năm sản xuất: 2019
Thời lượng: 1h
“Châu Á đang trỗi dậy” - Đây là nhận định mà nhiều người xem có thể tự kết luận được mà không cần đến thước phim tài liệu Asia Rising.
Nhưng nếu không phải là Asian Rising, với 6 câu chuyện về 6 biểu tượng rapper trong khu vực, khán giả sẽ khó tìm được ở đâu khác một bức tranh toàn cảnh hơn về phong cách âm nhạc hip hop đang cuồn cuộn chảy ở châu Á, một hip hop mang đậm bản sắc Á Đông và tự tin vươn tới thị trường Âu Mỹ.
6 gương mặt đại diện tạo nên “sự trỗi dậy” này bao gồm Rich Brian (Indonesia), Higher Brothers (Trung Quốc), Keith Ape (Hàn Quốc), Awich (Okinawa), Jin Dogg (Nhật Bản) và Suboi (Việt Nam).
Họ mang đến những câu chuyện khác nhau nhưng gần như đều cùng một nguồn năng lượng mãnh liệt, chứng minh rằng hip hop có thể có nguồn gốc Mỹ nhưng nó đã trở thành một ngôn ngữ toàn cầu, không của riêng ai.
Trong hành trình tiến tới sức mạnh đó, sự phát triển của công nghệ đóng vai trò như một chiếc cầu thần kỳ, thu hẹp mọi khoảng cách, phá vỡ các khuôn mẫu văn hoá, truyền cảm hứng đến nhiều thế hệ sáng tạo và cả những người hâm mộ âm nhạc.
“Có ai thực sự quan tâm tới việc người châu Á cảm thấy gì, những gì chúng tôi trải nghiệm, hay những gì chúng tôi đã nói? Hầu như là không. Trong bộ phim này, có thể có người sẽ tìm thấy sự đồng cảm với câu chuyện của chúng tôi và sẽ thấy được chúng tôi đến với hip hop để thể hiện bản thân như thế nào? Dĩ nhiên, nếu mọi người hiểu được thì đây sẽ là một điều tích cực không những cho chúng tôi mà cho cả thế giới.” - Rapper Awich chia sẻ.
Avicii: True Stories
Năm sản xuất: 2018
Thời lượng: 2h19m
True Stories - “Những câu chuyện có thật” là thước phim tài liệu về Tim Berling, DJ người Thuỵ Điển từng thống lĩnh nhiều bảng xếp hạng âm nhạc trên thế giới, người đã để lại những tác phẩm âm nhạc tràn đầy niềm yêu cuộc sống, và đồng thời là một cú sốc và niềm tiếc thương vô hạn khi anh ra đi vào năm 2018, ở tuổi 28.
Với những ai không biết đến Tim (nghệ danh Avicii), giá trị của bộ phim sẽ ở dạng một bức chân dung nghệ sĩ đầy những giằng xé, mà chỉ cần quan tâm đến nghệ thuật người ta sẽ dễ dàng đồng cảm.
Phát lên ngay từ những phút đầu tiên của bộ phim đã là câu nói chất chứa tâm sự của anh: “Các buổi biểu diễn không bao giờ kết thúc. Ngay cả khi tôi va phải một bức tường… Cuộc sống của tôi chỉ xoay quanh căng thẳng... Tôi sẽ chết nếu cứ thế này.”
Điều này, cộng với cách anh chọn kết thúc cuộc đời, sẽ khiến nhiều người nghĩ rằng âm nhạc của anh là một sự mâu thuẫn.
Nhưng có lẽ không ai sẽ nghĩ rằng âm nhạc của Tim là dối trá khi đã chứng kiến những phân cảnh cho thấy sự sáng tạo khắc kỷ đến mức ám ảnh được tiết lộ trong phim.
Thông điệp mà anh truyền đi không chỉ là điều anh muốn nói với người nghe, mà còn là với chính anh. Âm nhạc không chỉ là niềm đam mê, mà còn là cách linh hồn nghệ thuật mong manh trong anh đấu tranh với hiện thực cuộc sống.
Với fan hâm mộ, True Stories không chỉ là một bức chân dung, mà còn là một cuốn nhật ký chân thực về quá trình sản xuất âm nhạc.
Những giai điệu, ca từ mà Tim để lại, vì vậy sẽ “thấm” càng thêm sâu và trở thành nguồn sống mãnh liệt hơn. Người nghệ sĩ họ yêu mến đã không sống hạnh phúc nhất có thể, nhưng anh đã sống một cuộc đời trọn vẹn với lý tưởng: “One day you'll leave this world behind / So live a life you will remember”.
Tại YouTube, khán giả sẽ được xem một góc nhìn khác của thước phim. 14 câu chuyện từ những người đã làm việc trực tiếp với Avicii, từ album đầu tay True đến EP đỉnh cao của sự nghiệp Avīci (01), được ghép lại với nhau như một chiếc lăng kính xoay tròn, giúp khán giả đi sâu hơn vào thế giới sáng tạo nghiêm túc, tỉ mỉ của Tim.
(What’s the Story) Morning Glory - Oasis
Năm sản xuất: 2020
Thời lượng: 53 phút
Bộ phim tài liệu được ra mắt vào năm 2020, nhân dịp kỷ niệm 25 năm phát hành album Morning Glory của ban nhạc huyền thoại Oasis, đến từ Manchester.
Chất nhạc rock giản dị của họ đã từng đồng hành với tuổi trẻ của hàng triệu người thuộc thế hệ 8x, hay 9x đời đầu trên khắp thế giới.
Bộ phim, vì vậy, sẽ tràn ngập một cảm giác hoài niệm.
Người hâm mộ được hiểu hơn về cách mà anh em Noel và Liam Gallagher đã hợp tác, dù không ai ưa nổi ai, để hoàn thành một album "vĩ đại của những năm 90" chỉ trong vòng 12 ngày.
Họ được thấy Noel, người được gọi là thiên tài với cách viết nhạc và ca từ mộc mạc dễ đi vào lòng người, vẫn liên tục dùng từ ngữ chửi thề ở độ tuổi 50. Họ (lại) không thấy Liam xuất hiện bên cạnh Noel, sau cuộc tan rã năm 2009, xác nhận một lần nữa tính nghiêm trọng của mối bất hoà giữa hai anh em.
Nhưng lần này, trong cả hai phần phim: Return to Rock Fields và Track by Track, Noel đều đã nhắc đến Liam với một sự công nhận về tài năng, và tầm quan trọng của Liam với Oasis. Có lẽ như thế thôi là đã quá đủ đối cho người hâm mộ!
Còn đối với những người hoàn toàn không biết đến Oasis, những lời tâm sự của Noel có thể giúp họ hiểu hơn về cách hoạt động của một ban nhạc điển hình trong thời thịnh của dòng nhạc Britpop. Từ đó liên tưởng đến chất rock trong các sáng tác của một số ban nhạc có chơi indie rock, alternative rock như Snow Patrol, Coldplay, Maroon 5, hoặc thậm chí như Ngọt, Cá Hồi Hoang.
Các thông tin khác về dịp kỷ niệm 25 năm album Morning Glory có thể được tìm thấy trên trang web chính thức của Oasis
Island Songs - Ólafur Arnalds
Năm sản xuất: 2016
Thời lượng: 1h10m
Island Songs là một bữa tiệc âm nhạc dung dị, mang phong cách thẩm mỹ tối giản của Bắc Âu.
“Chủ tiệc” là nhà soạn nhạc kiêm nhà sản xuất người Iceland Ólafur Arnalds. Khán giả Việt có thể biết đến anh qua những bản nhạc phim pha trộn giao hưởng cổ điển với pop hiện đại trong The Hunger Game, hay những sản phẩm nhạc điện tử đầy tính thử nghiệm dưới nghệ danh Kiasmos.
Tuy nhiên, việc khán giả có biết đến cái tên Ólafur Arnalds trước đó chưa có lẽ sẽ không mấy ảnh hưởng đến việc thưởng thức Island Songs.
Bộ phim ghi lại quá trình thực hiện 7 sản phẩm âm nhạc, từ không lời đến có rất ít lời, trong 7 tuần ở 7 địa điểm khác nhau tại Iceland. Sau mỗi câu chuyện kể về quá trình sáng tác, khán giả được theo dõi ngay màn trình diễn của Ólarfur với các dàn nhạc địa phương.
Lối kể chuyện tuyến tính này giúp khán giả có thể theo dõi Island Songs mà không cần quá nhiều các thông tin bối cảnh bên ngoài về nghệ sĩ hay tác phẩm.
Về các sáng tác, tất cả đều mang lại cho người xem cảm giác yên bình, nhờ tiết tấu chậm. Cùng với đó là cảm giác gần gũi, chân thực, đôi lúc đến tinh khôi, nhờ các không gian biểu diễn ấm cúng như nhà bếp, phòng khách, hay các nhà thờ nhỏ.
Một yếu tố khác cũng đóng góp vào cảm giác chân thực, đó là: Dàn nhạc chỉ tập luyện vào buổi sáng trước khi quay, và các cảnh quay chỉ quay trong một lần duy nhất!
Điều đặc biệt hơn hết, ở mỗi tác phẩm, Ólarfur hợp tác với một nghệ sĩ địa phương để khai thác cảm nhận và góc nhìn của họ về cuộc sống trên đảo. Như vậy, với chính Ólarfur, Island Songs còn một chuyến khám phá quê hương. Khán giả khi đồng hành cùng anh sẽ được “du lịch” đến đất nước Iceland với hành trình độc đáo, được lên kế hoạch bởi chính những người bản địa.
Nếu không ngại rằng sự yên bình ở Iceland có thể khiến bạn lâng lâng, thậm chí chìm vào giấc ngủ, thì Island Songs là một trải nghiệm âm nhạc đáng thử. Nó có thể khiến bất kỳ ai phải lòng với dòng nhạc cổ điển đương đại ở một đất nước Bắc Âu.