Sự độc thân là miếng bánh thơm ngon cho thị trường
Thế giới chưa bao giờ có nhiều người độc thân như hiện nay. Tính đến năm 2019, thế giới có hơn 300 triệu người sống một mình, tăng 80% so với gần 2 thập kỷ trước. Một thị trường khổng lồ, với sức mua lớn đã và đang được hình thành.
Trước đây, thực trạng sống độc thân tồn tại chủ yếu ở các nước phát triển, khi trách nhiệm phải mưu cầu sự ổn định tài chính trong một nền kinh tế già cỗi dần trở thành gánh nặng. Tuy nhiên, xu hướng này đang ngày càng dịch chuyển đến châu Á, nơi chứng kiến sự phát triển trẻ trung và năng động hơn. Một lớp người mới dần hình thành: những người trẻ, nhưng có tiền và thích sống một mình.
Xuôi theo dòng chảy này, những năm gần đây, hình thức kinh doanh cho thuê người yêu với nhiều gói dịch vụ khác nhau, hay xa hơn nữa là trào lưu sugar baby - sugar daddy - sugar mommy nở rộ. Có cung thì có cầu, những loại hình này dần trở nên phổ biến, ngay cả tại Việt Nam.
Điểm chung của những loại hình dịch vụ trên là chủ yếu nhắm đến những đối tượng độc thân, và có tài chính tốt. Sự gia tăng dân số của nhóm người này vì thế gắn liền với sự phát triển của xu hướng độc thân trong xã hội, góp phần kiến tạo nên một nền kinh tế độc thân (single economy).
Tại sao ngày càng có nhiều người độc thân?
Từ góc nhìn nhân chủng học
Nhiều nghiên cứu về hôn nhân và gia đình chỉ ra rằng làn sóng hiện đại hóa và đô thị hóa đã tái định hình cấu trúc gia đình của các nước đang phát triển, với đại diện tiêu biểu là Trung Quốc.
Không chỉ ảnh hưởng đến những thực hành kinh tế, làn sóng này cũng ảnh hưởng đến suy nghĩ của chúng ta. Theo đó, những cư dân thành thị ngày càng có xu hướng coi hôn nhân và sinh sản là 2 phạm trù riêng biệt. Việc không còn bị gắn liền với tư tưởng truyền thống cũng khiến những vụ ly hôn bớt bị kỳ thị, đồng thời gia tăng sự chấp nhận đồng tính luyến ái và chủ nghĩa cá nhân.
Về lâu dài, những yếu tố này làm giảm độ tuổi kết hôn, giảm quy mô hộ gia đình và ủng hộ xu hướng sống một mình.
Từ góc nhìn đời sống - tâm lý
Lợi ích được “lăng xê” nhiều nhất của việc độc thân có lẽ là về mặt tài chính, khi áp lực về kinh tế nơi thành thị khiến nhiều người trẻ muốn tập trung vào sự nghiệp hơn là gia đình. Trào lưu độc lập tài chính vì thế cũng trở nên phổ biến trong những năm gần đây, trở thành kim chỉ nam cho phong cách sống của những người trẻ.
Một đại diện tiêu biểu cho xu hướng này là trào lưu FIRE (độc lập tài chính và về hưu sớm), vốn chú trọng vào việc phấn đấu có được số tiền đủ cho mục đích độc lập tài chính. Theo đó, nếu bạn độc thân hoặc có thể cắt giảm chi tiêu càng nhiều thì số tiền cần đạt được sẽ càng nhỏ, giúp mục tiêu độc lập tài chính trở nên dễ dàng hơn.
Ngoài ra, người độc thân cũng được cho là sẽ có nhiều không gian hơn cho bản thân. Điều này giúp họ tập trung nhiều hơn vào phát triển bản thân, các mối quan hệ xã hội và sự nghiệp.
Tất cả các yếu tố này góp phần xây dựng xu hướng sống độc thân vốn đã được nhen nhóm, từ đó “bắt tay” với thị trường, kiến tạo nên một nền kinh tế độc thân. Tuy sở hữu nhiều lợi ích không thể phủ nhận, nền kinh tế độc thân cũng đồng thời khai thác sự thiếu thốn trong đời sống tình cảm của con người, tạo điều kiện cho các dịch vụ cho thuê người yêu - người tình nở rộ.
Bằng việc kết hợp cảm xúc với chủ nghĩa tư bản, thị trường giờ đây đã có thể kiếm tiền từ những người thích ở một mình.
Chủ nghĩa tư bản cảm xúc là gì?
Nhà xã hội học Eva Illouz định nghĩa chủ nghĩa tư bản cảm xúc (emotional capitalism) là một nền văn hóa, mà trong đó cảm xúc, các diễn ngôn và thực hành kinh tế cùng định hình cho nhau. Điều này dẫn đến việc đời sống tình cảm và cảm xúc - đặc biệt là của tầng lớp trung lưu - tuân theo logic của các quan hệ và trao đổi kinh tế.
Sự đan xen giữa cảm xúc và chủ nghĩa tư bản đã tạo ra những cách mới để đưa chúng ta đến gần nhau hơn. Sản phẩm tiêu biểu của chúng chính là các ứng dụng và talkshow hẹn hò, tập san dành riêng cho đàn ông và phụ nữ, các trang mạng xã hội.
Illouz cũng cho rằng chủ nghĩa tư bản cảm xúc được hỗ trợ mạnh mẽ bởi sự phát triển của Internet và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Giờ đây, chúng ta có thể tương tác lẫn nhau “nhanh và mạnh” hơn, với nhiều sự lựa chọn hơn. Tuy vậy, điều này cũng đồng thời tạo điều kiện cho những hành vi xấu, như trục lợi cảm xúc và lừa đảo.
Những mối quan hệ thân mật cũng có thể trở thành món hàng hóa
Nghiên cứu của giáo sư Nicole Constable cho thấy sự thân mật (intimacy) cũng có thể được biến thành một món hàng trao đổi, hòa vào dòng chảy hàng hóa toàn cầu. Cũng giống như các mặt hàng vật lý khác, sự thân mật cũng có thể được thương mại hóa, mua bán, đóng gói và quảng cáo.
Tại Việt Nam, các hình thức cho thuê người yêu - người tình thậm chí đưa ra rất nhiều gói dịch vụ để khách hàng có thể chọn lựa phù hợp theo nhu cầu của mình, với mức giá tỷ lệ thuận với mức độ “thân mật”. Mức độ “thân mật” càng cao thì giá tiền sẽ càng cao.
Điều này biến việc hẹn hò, từ chỗ là một trải nghiệm cảm xúc cá nhân giờ đây đã tiến hóa thành một mặt hàng tiêu dùng công cộng. Sử dụng các dịch vụ hẹn hò vì thế không còn là đặc quyền chỉ dành riêng cho những người độc thân nữa. Bằng việc tích hợp cùng yếu tố tiền bạc, chúng ta giờ đây chỉ cần có tiền là có thể mua tình, không quan trọng ta có đang độc thân hay không.
Các dịch vụ này lại càng thúc đẩy xu hướng độc thân để kiếm tiền ra sao?
Sự phát triển của ngành công nghiệp cho thuê người tình cho thấy những người độc thân từ đây có thể tận dụng tình trạng độc thân của họ cho các mục đích tài chính. Vì lẽ đó, hai nhà xã hội học Andrew T. Fiore và Judith Donath lập luận điều này càng khuyến khích những người độc thân mang bản thân ra kinh doanh, trong khi lại làm nản lòng những người tìm kiếm tình yêu chân chính (real love) hoặc những mối quan hệ thân thiết lâu dài.
Điều này được coi là nghịch lý. Đó là vì ban đầu, những dịch vụ cho thuê người tình được tạo lập để những người độc thân kết đôi, nhưng về sau lại ngày càng giữ chân và thu hút thêm người độc thân tham gia qua những hấp dẫn về mặt tài chính.
Bên cạnh các dịch vụ cho thuê người tình, ở một góc nhìn rộng hơn, tình trạng độc thân cũng đã và đang được nuôi dưỡng bởi sự thích ứng của các sản phẩm dịch vụ truyền thống. Ngày nay, nhiều công ty bất động sản đã phát triển các căn hộ mini cho người độc thân. Nhiều công ty điện tử cũng giới thiệu các thiết bị cho hộ gia đình một người, như tủ lạnh mini, máy pha cà phê, ấm đun nước và bếp nấu kích thước nhỏ. Nhiều đại lý du lịch cũng thiết kế các gói tour cụ thể cho những người nam và nữ sống một mình.
Ngành công nghiệp thú cưng cũng hưởng lợi từ xu hướng này, khi các cửa hàng thú cưng phát hiện những người độc thân sẽ có nhiều khả năng mua chó, mèo và các động vật nhỏ khác hơn - thứ họ tin rằng sẽ mang lại cảm giác có một người bạn đồng hành.
Kết
Tác giả Jonathan Burkett từng có câu nói nổi tiếng: "Single life is the best life until you get hit by lonely nights" (Cuộc sống độc thân là tuyệt nhất, cho đến khi bạn chán ghét những đêm ngủ một mình). Điều này có vẻ đúng khi áp dụng vào văn cảnh thời đại, nơi sự thiếu thốn tình cảm của những người độc thân bị thị trường biến thành miếng mồi hấp dẫn.
Việc độc thân vì thế không hoàn toàn đồng nghĩa với việc ta sẽ ổn định về mặt tài chính, khi nền kinh tế thị trường tồn tại khiến tiền vẫn sẽ luôn tìm được kênh để tiêu. Để chung sống hòa bình với cái bẫy ngọt ngào này, các bạn có thể tìm đọc chuyên mục Tài chính cá nhân để có thêm kinh nghiệm đầu tư và tiết kiệm từ các chuyên gia nhé.