Không còn là những con phố tối tăm lạnh lẽo bao phủ bởi máy móc và ánh đèn neon, Solarpunk vẽ nên một tương lai ngập tràn ánh nắng, nơi con người sống hòa hợp với thiên nhiên bằng các công nghệ thân thiện với môi trường.
1. Solarpunk là gì?
Thuật ngữ Solarpunk được kết hợp từ hai từ: “Solar” ám chỉ solar energy hay năng lượng mặt trời, tập trung vào khía cạnh sử dụng những nguồn năng lượng bền vững; và “Punk” là tên gọi của các phong trào phản văn hóa, được tạo ra với mục đích thách thức và phản bác các chuẩn mực và nguyên trạng của xã hội.
Solarpunk là phong trào nghệ thuật và văn hóa quảng bá một viễn cảnh tương lai tươi sáng nơi nhân loại phát triển cùng với môi trường. Nơi các loại máy móc thiết bị của chúng ta đều được vận hành nhờ những nguồn năng lượng sạch từ gió hay mặt trời. Nơi con người không chỉ hoàn thuận chung sống với thiên nhiên, mà cả với những con người khác.
2. Nguồn gốc của Solarpunk?
Thuật ngữ Solarpunk lần đầu được nhắc tới vào năm 2008, trong bài blog nặc danh có tựa đề “From Steampunk to Solarpunk”.
Lấy cảm hứng từ thiết kế của MS Beluga Skysails, con tàu đầu tiên trên Thế giới có cánh buồm được điều khiển qua máy tính, tác giả của bài blog đã khởi nguồn ra một tiểu thể loại nghệ thuật hư cấu mới, kết hợp các yếu tố kinh điển của dòng văn học Steampunk với khoa học hiện đại.
Kể từ đó, Solarpunk bắt đầu được lan truyền rộng rãi trên các forum và mạng xã hội, được chú ý đặc biệt bởi giới họa sĩ và tác giả. Solarpunk dần trở thành một đề bài kích thích trí tưởng tượng, cho phép những nghệ sĩ này thi đua nhau để hình dung ra viễn cảnh lộng hoàn hảo nhất của một tương lai “xanh, sạch, đẹp”.
3. Vì sao Solarpunk phổ biến?
Tua nhanh 16 năm, và giờ đây thuật ngữ Solarpunk, giống như thảm thực vật trong những tác phẩm lấy cảm hứng từ chính phong trào này, đã mọc lên tùm lum trên Instagram, Reddit và Pinterest.
Một trong những lý do khiến Solarpunk ngày một phổ biến trong văn hóa đại chúng, tới tự sự tăng cường trong nhận thức của xã hội nói chung về những vấn đề liên quan đến môi trường. Kể từ năm 2008, biến đổi khí hậu và nguy cơ cạn kiệt các nguồn tài nguyên hóa thạch đã dần trở thành nỗi sợ thường trực của nhân loại.
Sau hàng loạt những thiên tai và liên tiếp phải đương đầu với sự gia tăng về giá cả của các nguồn năng lượng phổ thông, chưa kể tới nỗi lo âu về bất ổn xã hội, dường như viễn cảnh tương lai mà Solarpunk khắc họa đã trở thành nguồn động viên tinh thần của nhiều người.
Hơn nữa, Solarpunk cũng đem đến một góc nhìn mới lạ hơn, khác xa với viễn cảnh tương lai đen tối, đậm chất phản địa đàng đã thống trị văn hóa đại chúng trong nhiều thập kỷ vừa qua.
Cyberpunk, thuật ngữ không còn quá xa lạ gì đối với các mọt phim và fan điện tử, khai thác triệt để nỗi lo âu của chúng ta về sự phát triển chóng mặt của thời đại kỹ thuật số, đã vẽ nên một tương lai u ám nơi trí tuệ nhân tạo và các tập đoàn công nghệ đẩy xã hội tới bờ vực sụp đổ, và con người phải hợp nhất với máy móc để sinh tồn.
Dieselpunk được xây dựng dựa trên yếu tố hoài cổ của giai đoạn đầu thập niên 20, với đầy rẫy những cỗ máy quân sự theo phong cách Thế chiến và phảng phất màu sắc của chủ nghĩa toàn trị.
Solarpunk hiện lên như một phản đề của những phong trào nghệ thuật kia, đem đến một viễn cảnh hạnh phúc và tràn đầy hy vọng hơn, để biện bác rằng tương lai không nhất thiết luôn phải đen tối.
4. Những ví dụ của Solarpunk trong nghệ thuật và ngoài đời
Solarpunk giờ đây tồn tại song song dưới danh tính của một trào lưu nghệ thuật và một phong trào xã hội ngoài đời thực.
Trong văn học, những tác phẩm như The Water Will Come của Jeff Goodell hay Glass and Gardens của Sarena Ulibarri là những ví dụ tiêu biểu nhất của phong trào Solarpunk. Ngoài ra, những cuốn tiểu thuyết chứa đựng các yếu tố liên quan tới nông nghiệp và năng lượng bền vững như The Fifth Sacred Thing hay Dune, dù xuất bản trước năm 2008, vẫn được nhiều người coi là tác phẩm về Solarpunk.
Trong điện ảnh, một số bộ phim đã ra mắt từ lâu cũng thường xuyên được nhắc tới khi nói về Solarpunk. Các tác phẩm của Studio Ghibli như Nausicaä of the Valley of the Wind hay Laputa: Castle in the Sky đều ẩn chứa những chủ đề cơ bản nhất của phong trào Solarpunk, như công nghệ hòa hợp với thiên nhiên, hay một nhân vật chính đứng lên chống lại những thực thể quân sự độc tài để bảo vệ sự chung sống của con người và các sinh vật khác.
Black Panther cũng là một bộ phim mang đậm dấu ấn của Solarpunk, khắc họa một nền văn minh lâu đời duy trì bản sắc văn hóa bất chấp sự phát triển về công nghệ, và khai thác nguồn năng lượng từ thiên nhiên.
Còn trong thế giới của chúng ta, những yếu tố thẩm mỹ và giá trị cốt lõi của phong trào Solarpunk cũng đã có thể được tìm thấy ở một vài địa danh trên Thế giới.
Singapore, được mệnh danh là thành phố thân thiện với môi trường bậc nhất châu Á, sở hữu công viên Garden by the Bay cùng sân bay quốc tế Changi, chắc chắn là địa điểm phải tới cho những ai muốn chiêm ngưỡng thế giới Solarpunk ngoài đời thực. Trong khi đó, Bosco Verticale, tòa nhà chọc trời cung cấp khí oxy đầu tiên của Thế giới với 600 chiếc cây phủ kín xung quanh, là sự kết hợp hoàn hảo kiến trúc đô thị và môi trường.
5. Cách dùng Solarpunk
Tiếng Anh
A: Have you seen the new eco-friendly housing project in our neighborhood? It's so solarpunk!
B: Oh, definitely! I love the way they've integrated solar panels and communal gardens.
Tiếng Việt
A: Thấy dự án nhà thân thiện với môi trường gần khu mình chưa? Trông solarpunk thật đấy!
B: Thật luôn! Mê cái cách họ kết hợp mấy tấm pin mặt trời và khu vườn.