Ơn - một từ chỉ hai chữ nhưng gói gọn trong đó nhiều ý nghĩa sâu sắc đối với đời sống tinh thần người Việt Nam. “Ơn” dành cho những ai dạy dỗ ta nên người, dành cho đất trời, tổ tiên, những người đi trước. Ngay cả trong doanh nghiệp - nơi xoay vần với những con số lợi nhuận, kế hoạch, mục tiêu,... chữ “ơn” cũng luôn hiện diện, thông qua những nghi thức, hoạt động và văn hóa được gìn giữ như cúng lễ.
Với nhiều doanh nghiệp, nghi lễ cúng là một trong những phương thức thể hiện lòng biết ơn đối với thần linh, tổ tiên và các yếu tố tâm linh mà họ tin rằng sẽ che chở và đồng hành trong quá trình phát triển, đồng thời gửi lời cầu chúc cho công việc hanh thông, tài lộc dồi dào, khách hàng trung thành và các mối quan hệ đối tác bền vững.
Lưu ý: Bài viết này không nhằm cổ vũ hay truyền bá mê tín dị đoan, mà ghi nhận những nghi lễ mang tính văn hóa – truyền thống vẫn được nhiều doanh nghiệp Việt Nam gìn giữ theo cách riêng của họ. Trong mọi trường hợp, việc bày tỏ lòng biết ơn nên đi cùng sự tỉnh thức và chừng mực, tránh để niềm tin tâm linh lấn át sự sáng suốt trong vận hành và phát triển doanh nghiệp.
Một số nghi lễ cúng mà doanh nghiệp thường làm để tỏ lòng biết ơn
1. Cúng Khai Trương
"Khai" là mở đầu, "trương" là phát triển lớn mạnh. "Khai trương" mang hàm ý sự bắt đầu của công việc kinh doanh, buôn bán sẽ ngày càng thành công, phát đạt.
Thành ngữ có câu "Đất có Thổ công, sông có Hà bá", tức mỗi miếng đất đều có “chủ”, đó là vị Thổ Thần cai quản vùng đất ấy. Nên khi mở cửa hàng, công ty hay văn phòng, doanh nghiệp đều phải làm lễ xin phép Thổ Thần để mong được phù hộ.
Buôn bán, kinh doanh không chỉ là trò chơi của những con số, may mắn cũng là một yếu tố quan trọng (dù không phải chính). Nếu bạn “sống” trên đất của thần mà không báo cáo, không xin phép, thì sao dám mong Thổ Thần “gật đầu” phù trợ? Vì vậy, lễ cúng khai trương như một “tờ trình” trang trọng, chính thức thông báo với thần linh rằng ở đây có một doanh nghiệp mới và mong muốn Thổ Thần bảo vệ cho việc làm ăn được thuận lợi.
Lễ cúng khai trương thường được tổ chức vào ngày đầu tiên mở cửa hoặc ngày tốt được chọn theo phong thủy. Người Việt tin rằng “đầu xuôi - đuôi lọt”, nên khoảnh khắc bắt đầu luôn được xem trọng, là lúc cần hội đủ thiên thời - địa lợi - nhân hòa. Tùy từng lĩnh vực, nghi thức mở đầu sẽ mang các tên gọi khác nhau. Chẳng hạn với ngành truyền thông - sự kiện, các đoàn phim là “cúng khai máy”, hoặc trong xây dựng là “cúng khởi công”.
2. Cúng Thần Tài
Thần Tài được xem như vị thần mà những người kinh doanh, buôn bán luôn thờ phụng. Theo truyền thuyết, thần Tài vốn làm việc ở trên trời, vì một sự cố mà rơi xuống trần gian, từ đó có duyên giúp cho nhiều người ở hạ giới làm ăn phát tài. Cứ vào ngày Vía thần tài (10 tháng Giêng Âm lịch), doanh nghiệp đều lập bàn thờ cúng vị thần này để tỏ lòng biết ơn và để cầu mong có thêm tài lộc.
Một điều đặc biệt trong việc thờ cúng thần Tài là bàn thờ thường được đặt ở vị trí thấp, gần mặt đất, thay vì đặt trên cao, ở nơi tôn nghiêm như bàn thờ gia tiên và các vị thần linh khác. Theo truyện Sưu thần ký, Thần Tài (Như Nguyệt) từng ẩn mình trong đống rác dưới sàn nhà Âu Minh. Khi vô tình bị hất đi, nhà Âu Minh trở nên nghèo khó. Từ đó, người xưa lập bàn thờ Thần Tài ở vị trí thấp, gần mặt đất để tôn vinh Thần và mong Thần luôn gần gũi, bảo vệ tài lộc cho gia chủ. Đây cũng là lý do người ta kiêng quét nhà trong những dịp quan trọng như Tết.
Vị trí thấp, gần cửa ra vào là điểm giao thoa giữa nội và ngoại, nơi dòng khí lưu thông mạnh mẽ nhất. Bàn thờ Thần Tài đặt ở đây sẽ nhận được nhiều năng lượng tích cực, giúp gia chủ buôn may bán đắt.
3. Cúng Tất Niên, Tân Niên
Dù trong đời sống hay công việc kinh doanh, cuối năm luôn là thời điểm để tất cả chúng ta có dịp nhìn lại chặng hành trình đã qua trong một năm.
Tuy nhiên, tất niên đối với doanh nghiệp không đơn thuần là bữa tiệc cuối năm để tổng kết chặng đường đó, mà còn là dịp tri ân toàn thể nhân viên, đối tác, khách hàng, đồng thời là khoảnh khắc để doanh nghiệp thưa với trời đất rằng mình đã cố gắng hết sức, có phước gì xin nhận, có lỗi gì xin sửa. Nhiều công ty còn xem lễ cúng tất niên như một nghi thức để “gột rửa” năng lượng âm, khép lại những khó khăn và chuẩn bị tâm thế tích cực cho một năm mới đầy hứa hẹn.
Sau buổi cúng Tất niên cuối năm, cúng Tân Niên thường diễn ra trong những ngày đầu xuân - thời điểm doanh nghiệp trở lại làm việc sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Tết không chỉ là dịp nghỉ ngơi sau năm cũ mà còn là thời điểm “đất trời chuyển mùa, vạn vật sinh sôi”. Đầu năm mới là lúc cầu an, cầu phúc, bắt đầu một chu kỳ mới.
5. Cúng Tháng 7 (Vu Lan – Xá tội vong nhân)
Cúng Tháng 7 - vốn bắt nguồn từ truyền thống lễ Vu Lan và lễ Xá tội vong nhân, gắn với tinh thần nhớ ơn cội nguồn và an yên cho vong linh, dù không phải công ty nào cũng làm. Theo quan niệm dân gian, tháng 7 âm lịch là thời điểm “mở cửa âm phủ”, các vong linh được trở về dương gian, vì vậy người Việt thường chuẩn bị lễ cúng để bày tỏ lòng từ bi, bố thí cho các cô hồn và cầu sự bình an.
Các doanh nghiệp cúng tháng 7 để cầu cho công ty, văn phòng và toàn thể nhân viên được bình an, tránh rủi ro, xui rủi trong quá trình làm việc, đồng thời thể hiện sự kính trọng đối với mảnh đất nơi công ty đang hoạt động, những “lực lượng vô hình” mà người xưa tin rằng đang gìn giữ sự bình ổn cho họ. Một số doanh nghiệp còn xem cúng tháng 7 như dịp “gột rửa năng lượng xấu”, nhắc nhau sống thiện lương, làm ăn minh bạch.
5. Cúng Tổ Nghề
Cúng tổ nghề (hay còn được gọi là cúng Tổ Sư, cúng Đức Thánh Tổ) là dịp bày tỏ lòng thành kính với những người đã có công trong việc thành lập, gầy dựng và truyền bá một ngành nghề nào đó trong xã hội.
Ngày cúng tổ nghề ngành y: 15/1 Âm lịch. Hiện nay, có hai ngày lễ chính được nhiều người lựa chọn:
- Ngày 15 tháng Giêng (Rằm tháng Giêng Âm lịch) - ngày tưởng niệm Thiền sư Tuệ Tĩnh. Ngài được hậu thế suy tôn là ông tổ của nghề thuốc Nam (Đông y Việt Nam) với câu nói bất hủ “Nam dược trị Nam nhân”.
- Ngày 15 tháng 2 (Rằm tháng Hai Âm lịch) - ngày mất (ngày vía) của Đại Y tôn Hải Thượng Lãn Ông (Lê Hữu Trác) - người được xem là ông tổ của ngành Y học cổ truyền Việt Nam.
Ngày cúng tổ nghề sân khấu: 12/8 âm lịch. Những người theo nghề sân khấu thường sẽ tôn thờ ba vị Tam Thánh Tổ gồm có: Tiên sư (Khai sáng ra nghề sân khấu), Tổ sư (Nối tiếng và lưu truyền nghề) và Thánh sư (Soạn tuồng).
Ngày cúng tổ ngành làm tóc: 16/3 âm lịch - xuất phát từ truyền thuyết về thầy Địa lý Tả Ao.
Ngày cúng tổ nghề ngành kế toán: 10/11 dương lịch. Theo ghi chép, nghề kế toán có dấu vết từ thời kỳ nền văn minh Lưỡng Hà (khoảng 5000 năm trước Công nguyên). Khi nền kinh tế bắt đầu có sự trao đổi hàng hóa, con người đã biết sử dụng các ký hiệu trên bảng đất sét để ghi chép giao dịch.
Ngày giỗ tổ nghề thêu: 12/6 âm lịch. Nghề thêu ra đời từ rất sớm, từ thế kỷ 16. Ông tổ ngành thêu chính là Lê Công Hành, (tên thật là Trần Quốc Khải).
Và còn nhiều ngành nghề khác nữa.
Vì sao các lễ cúng lại quan trọng với doanh nghiệp Việt?
Cúng không hẳn đơn giản là một nghi thức tâm linh, nó còn phản ánh sâu sắc văn hóa, tín ngưỡng và triết lý kinh doanh của nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam. Một trong những ý nghĩa có thể kể đến như sau:
1. Rèn luyện sự khiêm tốn và trách nhiệm
Việc thực hiện nghi lễ cúng là một cách rèn luyện sự khiêm tốn, tôn kính và nhẫn nại. Nhìn lại lịch sử, truyền thống và các câu chuyện thần tích liên quan đến nghề nghiệp hay doanh nghiệp giúp cả lãnh đạo và nhân viên hiểu được giá trị của sự nỗ lực, của các thế hệ đi trước, và của niềm tin vào những “lực lượng vô hình”, từ đó nuôi dưỡng đạo đức và tinh thần trách nhiệm trong kinh doanh.
2. Kết nối quá khứ và hiện tại
Ngoài ra, việc thực hiện nghi thức cúng lễ sẽ tạo cầu nối giữa các thế hệ trong công ty, trân trọng những người đã đi trước, những người đã đặt nền móng vững chắc cho doanh nghiệp, đồng thời cầu mong tổ tiên phù hộ cho sự nghiệp kinh doanh tiếp tục thịnh vượng.
3. Tạo sự gắn kết tập thể
Khi mọi người cùng tham gia vào một hoạt động chung, nhân viên cảm thấy gắn bó hơn với công ty và đồng nghiệp, từ đó xây dựng môi trường làm việc hòa đồng, thân thiện, nâng cao hiệu quả công việc và tạo động lực cho toàn thể tập thể.
Kết
Ngoài vật phẩm dâng cúng, điều quan trọng còn nằm ở lòng thành và tinh thần biết ơn mà mỗi doanh nghiệp thể hiện. Chính nhờ lòng tri ân và tôn kính ấy, họ mới có thể gầy dựng và phát triển với tâm thế bình an, tự tin, tràn đầy năng lượng để đón nhận những cơ hội và thử thách mới trong công việc làm ăn.