Khi gặp bế tắc trước một vấn đề trong cuộc sống, bạn thường hỏi xin lời khuyên của ai đó, hoặc gọn nhất là tìm bác “Gu Gồ”. Bằng một phép nhiệm màu, wikiHow luôn hiện ra khi bạn cần.
Học cách yêu một người? WikiHow sẽ cho bạn lời khuyên. Bạn muốn suy nghĩ tích cực hơn? Đã có wikiHow hướng dẫn. Cần tìm động lực học? Hãy để wikiHow lo.
Không biết do SEO quá tốt hay thông tin thực sự hữu ích, wikiHow cứ hiện lên top đầu trong danh sách tìm kiếm. Nếu chịu khó đọc, bạn vẫn sẽ tìm thấy nội dung giá trị. Nhưng song song với các bài viết đầu tư nội dung là hàng tá các bài viết kỳ cục, xuất hiện với mật độ dày đặc. Ví dụ như:
- Cách để ngoại tình mà không bị phát hiện
- Cách để trở thành sasuke
- Cách để trở thành một cô nàng xấu tính
Hoặc nhuốm màu huyền bí, tâm linh một chút:
- Cách làm bùa yêu
- Cách trở thành phù thủy
WikiHow tập hợp các bài viết hướng dẫn cách để làm điều gì đó. Dù rất chịu khó đầu tư nội dung, tại sao wikiHow lại “để lọt” ra những bài viết lệch tông và thiếu nghiêm túc như trên? Liệu đây có phải là một chiến lược, hay chúng vẫn hữu ích ở khía cạnh nào đó. Cùng thử bóc tách xem bên dưới tấm màn wikiHow thực sự là gì.
WikiHow hình thành như thế nào?
WikiHow được lập ra bởi Jack Herrick vào năm 2005. WikiHow không có dây mơ rễ má với wikipedia, hai nền tảng này chỉ dùng chung phần mềm nguồn mở (open source wiki software).
Sau khi wikiHow ra đời, người dùng mạng cảm thấy hứng thú bởi một website “Biết Tuốt”, nơi mà những suy nghĩ thoáng qua trong đầu (tất nhiên là suy nghĩ tích cực) cũng có thể được viết ngăn nắp thành sổ tay hướng dẫn. WikiHow thu hút ngày một nhiều tình nguyện viên tham gia, số bài viết trên trang hiện tại là hơn 230.000.
WikiHow đầy rẫy những bài viết kỳ quặc
WikiHow xuất bản không ít những bài viết với chủ đề xa rời thực tế như ‘cách ếm bùa yêu’, ‘cách để trở thành nhân thú’, ‘cách để trở thành một chú hề’… Trong đó có cả bài viết gây tranh cãi như ‘làm bồ nhí đúng cách’.
1. Nội dung có ích cho mọi người?
Jack nhấn mạnh rằng tất cả các bài viết trên wikiHow hướng đến mục tiêu giáo dục, bạn có thể không cần học cách điều khiển một con lạc đà, nhưng ở đâu đó, ai đó đã tìm kiếm điều này, và nó cần thiết cho họ. Tóm gọn, bài viết không vô ích, nó chỉ không hợp với bạn mà thôi.
2. Còn những bài viết cố tình gây cười thì sao?
Khi cộng tác viên gửi cho wikiHow những nội dung hài hước, Jack giải thích rằng chúng đã sửa lại theo hướng thực tiễn và hữu ích hơn. Hơn nữa, ngay cả bản thân mỗi chúng ta đều có lúc tự hỏi mình những điều ngớ ngẩn như vậy, và “WikiHow thì trả lời cho những câu hỏi mà bạn quá ngại để hỏi ai đó”, Jack chia sẻ.
WikiHow đã viết nên những điều kỳ lạ mà chưa ai đủ dũng cảm để viết. Chỉ cần không phạm pháp, ví dụ như ‘cách dùng ma túy mà không bị bắt’, là wikiHow bắt tay vào viết ngay. Cùng lắm bạn chỉ bắt gặp bài hướng dẫn ‘cách để trông như phê thuốc’ mà thôi.
Để tránh gây tranh cãi, nội dung mang tính chất châm biếm hay chọc cười cũng được cẩn thận gắn mắc “wikiHow-fun”.
3. Dưới góc nhìn marketing là gì?
Nhìn rộng hơn, đây hoàn toàn có thể là một nước cờ của wikiHow. Những bài viết tưởng chừng như trò đùa này có sức viral rất cao.
Jack nhận ra điều đó nhờ một hội nhóm có tên Disney Vacation trên Reddit, nơi chuyên đăng tải những hình minh họa được coi là thảm họa của wikiHow. Nội dung các ảnh này liên tục được chế lại để tạo thành meme.
Nổi bật trong đó là bức tranh người phụ nữ đặt tay lên cổ được gắn caption: “Cách để trừng phạt kẻ đã phá hủy cuộc đời bạn”. Mặc dù nhóm này được lập nên từ năm 2016, đến nay cứ mỗi giờ lại có người đăng tải ảnh từ wikiHow lên.
Các diễn đàn, hội nhóm ở Việt Nam cũng không nằm ngoài cuộc chơi. Một bài viết ‘cách giả vờ bị quỷ ám’ trên nhóm Maybe you missed this f***ing things từng kéo về lượng like và share tương đối lớn.
Người dùng thường tò mò và đặt câu hỏi cho sự tồn tại của những dạng bài thế này, họ tìm đến bài viết gốc để kiểm chứng, và rồi vô tình cuốn theo các bài viết khác với title cuốn hút và kỳ lạ không kém.
Sẽ không quá khi nói rằng tất cả điều này đã nằm trong tính toán của wikiHow. Càng được chia sẻ, wikiHow càng được biết đến rộng rãi.
WikiHow không phải là duy nhất
WikiHow không phải là “cuốn cẩm nang” theo đuổi phong cách hài hước, châm biếm duy nhất trên mạng xã hội. Nếu là người đam mê làm đồ thủ công, hẳn bạn đã từng nghe đến cái tên 5-Minute Crafts.
Các video hướng dẫn kỹ năng của 5-Minute Crafts đôi lúc hữu dụng, đôi lúc ngớ ngẩn không tưởng. Nhưng chính những ý tưởng dị biệt này lại kéo về lượt view, share và bình luận đáng kể cho kênh. Đến nay đã có hơn 70 triệu người đăng ký kênh YouTube của 5-Minute Crafts.
Niềm vui chưa kéo dài bao lâu, 5-Minute Crafts bị chỉ trích là bí ý tưởng nên bắt đầu “làm trò”. Theo Vox, dạng nội dung thiếu giáo dục trên 5-Minute Crafts cần phải dừng lại ngay lập tức vì chúng có thể ảnh hưởng xấu đến trẻ nhỏ. Một người họ hàng của 5-Minute Crafts là Troom Troom Wow cũng hứng chịu những “búa rìu” tương tự.
Xem ra việc đi lên từ scandal không chỉ tồn tại ở showbiz!
Có thể tin tưởng wikiHow không?
Theo như cách wikiHow giới thiệu về bản thân, nội dung trên trang này được viết theo quy trình 4 bước: nghiên cứu, tổ chức thông tin, sáng tạo nội dung và kiểm duyệt. Cùng với 4 tôn chỉ hàng đầu: được kiểm định, bao quát, nhiều thông tin, gần gũi.
Sau khi tôi đăng nhập và thử chỉnh sửa nội dung sẵn có trên wikiHow, những thay đổi này không xuất hiện công khai ngay lập tức mà phải chờ biên tập viên kiểm duyệt lại. Đúng như quy trình và tôn chỉ hoạt động của wikiHow.
Thêm vào đó, rất nhiều bài viết trên wikiHow có sự thẩm định của chuyên gia và trích nguồn uy tín. Ví dụ như ‘cách để thành công’.
Bạn có thể tạm tin tưởng những dạng bài này, tuy nhiên vẫn nên xác thực thông tin bằng cách nhấn vào chữ “Tham khảo” (Reference) ở đầu bài, và đọc trực tiếp từ các nguồn đó.
Kỳ quặc nhưng vẫn hữu ích theo một cách nào đó
Nếu nghĩ theo hướng tươi sáng hơn, quả thật chúng ta vẫn học được nhiều điều từ các bài viết (được cho là) nhảm.
Thử phân tích bài ‘hướng dẫn bỏ nhà đi’. Đứng trên vị trí của bậc phụ huynh, ta cảm giác wikiHow đang khuyến khích hành động bỏ nhà của thanh thiếu niên. Nhưng ngay từ đầu, bài viết đã đặt ra rất nhiều vấn đề, góc độ khác nhau, khiến người trẻ phải cân nhắc kỹ tác hại. Kể cả nếu bỏ nhà thật, họ cũng nắm được một số kỹ năng cơ bản để giữ mình an toàn.
Bài ‘cách để trở thành chú hề’ thoạt nhìn thì thấy vô nghĩa, nhưng lại cho ta hiểu kỹ hơn về quy trình chuẩn bị và luyện tập của một nhân viên rạp xiếc.
Cuối cùng, nếu đơn giản là muốn tìm thứ gì đó vui vẻ để giải tỏa căng thẳng thì wikiHow là một lựa chọn không tồi. Một ngày đẹp trời, nếu bỗng nhiên muốn biết ‘cách để làm nàng tiên cá trong trường’, bạn hãy tìm đến wikiHow ngay. Vì ở đó có gần như tất cả những gì bạn cần.