Gần đây, sự việc người mẹ đăng thông tin con mình xem nội dung 18+ lên Facebook đang tạo ra vô số tranh luận trên không gian mạng. Khoan bàn đến chuyện của người trong cuộc, khi nhìn vấn đề bao quát hơn ta có thể thấy: nhiều phụ huynh còn có phần lúng túng trong quá trình định hướng và giáo dục giới tính lành mạnh cho con trẻ.
Nhiều phụ huynh ngại đề cập chuyện giáo dục giới tính với con vì sợ “vẽ đường cho hươu chạy”. Dù vậy, đây là những kích thích rất đỗi bản năng của tuổi dậy thì, vì thế “ nếu đằng nào hươu cũng chạy, thì hãy vẽ đường đúng cho hươu”.
Vì thế, bài viết sau sẽ giới thiệu những cách để người lớn (phụ huynh, anh chị) có thể xử trí phù hợp nếu có hoàn cảnh tương tự. Không dừng lại ở đó, bất cứ ai có nhu cầu đối thoại với con em mình về chủ đề này cũng có thể tham khảo.
1. Cố gắng bình tĩnh và bình thường hóa sự việc
Dù rất khó để kiềm chế, nhưng cố gắng bình tĩnh là điều đầu tiên tất cả chúng ta cần làm khi phát hiện sự việc. Nếu bạn rơi vào trạng thái “cả giận mất khôn”, trẻ sẽ cảm thấy xẩu hổ và tội lỗi hơn với hành động của mình. Từ đó trẻ sẽ tránh né, cũng như khép kín khi chia sẻ khiến quá trình giao tiếp trong tương lai thêm khó khăn.
Điều tiếp theo bạn nên làm là dành thời gian cho cảm xúc hạ nhiệt, cũng như lên kế hoạch trò chuyện với trẻ. Điểm mấu chốt để đối thoại về chủ đề tình dục là giảm thiểu sự xấu hổ, bằng cách bình thường hóa nó.
Chúng ta không tán thành hành vi xem "sex" trước độ tuổi cho phép, nhưng chúng ta cần làm rõ bản năng tò mò về giới tính ở tuổi dậy thì là không xấu xa. Vì vậy, hãy dùng ngôn ngữ trung lập và cởi mở khi giao tiếp với trẻ.
2. Xây dựng bầu không khí thoải mái, nhẹ nhàng và riêng tư
Không gì tệ hơn bằng việc khiến một đứa trẻ sợ hãi và xấu hổ với chính người thân của mình, đặc biệt là khi bị phát hiện những chuyện riêng tư. Khi trẻ đã cảm thấy gia đình không an toàn, điều này còn trực tiếp “thêm dầu vào lửa”, vì nó càng gia tăng hành vi tìm kiếm sự chấp nhận trên internet.
Để giảm thiểu nỗi lo âu của trẻ và giúp cuộc đối thọai dễ mở lòng cho cả đôi bên, xây dựng bầu không khí thoải mái, nhẹ nhàng và riêng tư là điều cấp thiết.
Bạn có thể lựa chọn lúc không có ai khác ở nhà, hoặc trong phòng của trẻ có đóng cửa. Nếu muốn thay đổi không khí, bạn có thể chọn quán cà phê có những góc riêng tư, hoặc như người bố trong ví dụ này đã chọn trong xe ô tô là nơi nói chuyện với con trai mình.
Đặc biệt, bạn đừng quên giữ bí mật về vấn đề này với người khác. Do đây là chủ đề thuộc phạm trù riêng tư cá nhân, trẻ sẽ bị tổn thương và bất an nếu bị phát tán ra ngoài.
3. Lắng nghe nguyên nhân và cảm nhận của trẻ. Khích lệ trẻ đặt câu hỏi
“Không có lửa làm sao có khói”. Khi biết được nguyên nhân của hành động đó, bạn sẽ dễ thông cảm và định hướng cho trẻ hơn. Bạn có thể tham khảo các câu hỏi sau để khơi gợi trẻ chia sẻ với mình:
- Con có thấy điều gì khiến con sợ hãi không?
- Có điều gì con thấy trong phim/ảnh/truyện đó làm con bối rối không?
- Việc xem nội dung này làm con cảm thấy tốt, xấu, an toàn, khó chịu, tò mò hay điều gì khác không?
- Con tiếp cận với thông tin này từ nguồn nào? (bạn bè, nhìn thấy trên mạng, vô tình,...)
- Điều con thực sự mong muốn khi xem và tiếp tục xem những nội dung này là gì?
Thực ra, không chỉ bạn mà trong chính trẻ cũng đang tồn tại rất nhiều thắc mắc. Vì vậy, nên khuyến khích trẻ hỏi bạn và cho trẻ thấy bạn là người an toàn để tâm sự. Bạn cũng cần lưu ý dùng cách trả lời những câu hỏi từ trẻ chân thành và thẳng thắn, tránh tế nhị, vòng vo.
4. Giải thích cho trẻ về bản chất thực sự của văn hóa phẩm khiêu dâm
Cần đảm bảo cho trẻ biết rằng cảm xúc tình dục không xấu, nhưng cách tiếp cận tình dục lành mạnh về lâu dài không phải là porn (nội dung người lớn). Vì thứ porn bán là fantasy - những mộng tưởng - chứ không phải là hình ảnh của tình dục thực tế. Xem porn ở độ tuổi quá sớm sẽ gây ra những lầm tưởng về tình dục, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tình dục của trẻ về sau.
Một số tác hại của việc xem porn trước độ tuổi cho phép, ví dụ từ trường hợp của Billie Eilish, là bình thường hóa bạo lực tình dục, hạ thấp sự quan trọng của đồng thuận, cảm nhận sai lệch về phụ nữ và rối loạn giấc ngủ. Do đó, bạn cần làm rõ với trẻ về những mối nguy hại tiềm ẩn và bản chất thực sự của porn.
5. Chia sẻ kiến thức giáo dục giới tính và tình dục lành mạnh
Cho đến nay (tháng 03/2022) tại Việt Nam, dù có cải thiện, song tần suất giáo dục giới tính từ gia đình và nhà trường còn rất hạn chế. Tình dục, khi được nhắc tới, vẫn bị xem là chủ đề nhạy cảm.
Hệ lụy của thiếu giáo dục giới tính là vô kể, và cụ thể trong phạm vi chủ đề này là nó khiến trẻ không kiểm soát được hành vi và nhận thức về sau khi tiêu thụ nội dung khiêu dâm.
Chính vì thế, bạn có thể tham khảo, cũng như giới thiệu trẻ đến những kênh thông tin, tài liệu giáo dục giới tính lành mạnh. Một số tài liệu bạn có thể tham khảo là “Tớ tìm hiểu về giới tính” (Lee Young Ran), và “Chào tuổi dậy thì (BS Trần Thị Huyên Thảo).
Kết
Kết quả của quá trình giao tiếp trên sẽ không đến một sớm một chiều. Sẽ cần nhiều, thậm chí rất nhiều buổi chia sẻ như vậy, vì để giúp đỡ bất cứ ai tốt hơn đều cần nhiều thời gian.
Tuy vậy, nếu bạn thực sự bỏ ra trách nhiệm và công sức, chắc chắn trẻ sẽ không chỉ cải thiện nhận thức, mà còn góp phần giúp môi trường mạng tuổi học đường an toàn hơn.
Hình ảnh minh họa đến từ nguồn mở Streamline.