Ghen tỵ với bạn thân có thể tệ đến mức nào?
Khi đứa bạn vui mừng nhận offer vào công ty mơ ước với mức lương khủng. Đó cũng là công ty đã đánh “rớt” bạn vài tháng trước, để bạn ngậm ngùi làm 1 công việc tạm bợ.
Khi đứa bạn vừa chia tay được 2 tháng đã có người yêu mới. Bạn - một người cô đơn 2 năm - cầm điện thoại đọc tin hạnh phúc của BFF và cảm thấy mình là người lận đận tình yêu nhất thế gian.
Bạn biết mình phải mừng cho bạn thân, nhưng đồng thời cũng không thể phủ nhận những cảm xúc tồi tệ trong mình. Làm sao có thể vui khi chính mình đang (cảm thấy như) ở dưới đáy?
Rõ ràng cảm giác “vui cho bạn - buồn cho mình” không hề dễ chịu với người trải qua nó, đặc biệt khi lòng đố kỵ còn khiến bạn cảm thấy mình như người xấu trong mối quan hệ.
Bài viết này sẽ giúp bạn bóc tách “lòng đố kỵ” và cách phản ứng khi cảm giác khó xử này ập đến.
Giải mã lòng ghen tỵ: Có phải lúc nào ghen tỵ cũng xấu?
Sở dĩ chúng ta thấy khó xử khi bạn bè thông báo tin vui, là vì ta đang phải xử lý một “nồi lẩu” cảm xúc đến cùng lúc: Bất ngờ, hào hứng, ghen tỵ, rồi thấy tội lỗi.
Good Therapy diễn giải hiện tượng này như một mâu thuẫn nội tâm phức tạp. Vì “ghen tỵ” vốn là điểm đen trong cảm xúc con người và không được xã hội đón nhận.
Tuy nhiên bạn có biết, ghen tỵ còn biểu hiện lòng ngưỡng mộ thầm kín - nó thể hiện khao khát của chúng ta cho một thứ mà người khác đang sở hữu.
Vì vậy, không có gì đáng xấu hổ nếu bạn ghen tỵ với thành công của bạn bè thân thiết. “Ghen tỵ với bạn thân thực chất là hiện tượng hoàn toàn bình thường, vì họ là người ta tiếp xúc thường xuyên nhất” - Bác sĩ tâm lý Badeea Qureshi cho biết. Bạn có thể kiểm soát lòng ghen tỵ nếu hiểu đúng bản chất của nó.
Vậy thì bản chất ghen tỵ là gì?
Theo Harvard Business Review, bản chất ghen tỵ có 2 kiểu: Ghen tỵ độc hại (resenting envy) và ghen tỵ lành tính (applauding envy). Tờ HBR diễn giải 2 thái cực này như sau:
Ghen tỵ Cay nghiệt (Resenting Envy)
Khi bạn cho rằng “mình thiếu cái gì thì người khác cũng không được phép có cái đó” - bạn có thể đang ghen tỵ cay nghiệt.
Lúc này, bạn tiếp nhận thành công của người khác như mối đe dọa lên chính mình. Bạn có thể không trực tiếp cầu mong người kia sụp đổ (vì họ là bạn thân bạn mà!), chỉ là hào quang của họ khiến bạn thấy tự ti và khó xử.
Kiểu ghen tỵ này phản ánh một lỗ hổng trong lòng tự trọng (low self-esteem) khi bạn vốn không tin vào chính mình. Niềm tin chưa đủ lớn khiến con người dễ lung lay, ngờ vực và đề phòng hơn. Hậu quả là tình bạn đứt gãy, còn bạn bỗng sắm vai ác trong mối quan hệ.
Đừng quá lo lắng. Hầu hết chúng ta đều bắt đầu với Ghen tỵ Cay nghiệt vì đây là phản ứng bản năng. Thoát ra khỏi bản năng, ta sẽ biết chế ngự sự ghen tức với kiểu thứ 2: Ghen tỵ Tán thưởng (Applauding Envy).
Ghen tỵ Tán thưởng (Applauding Envy)
Ghen tỵ Tán thưởng giúp bạn gọi tên 2 cảm xúc đối lập trong mình: Vui cho bạn - Buồn cho tôi, rồi đặt chúng vào 2 căn phòng cách biệt.
Lúc này, bạn ý thức rõ sự trống vắng bên trong khi không sở hữu được thứ mình muốn (như công việc, tình yêu…), nhưng bạn tin rằng cuộc đời đang có sẵn cho mình một kế hoạch khác. Bạn thừa nhận cảm giác tồi tệ mình đang trải qua, nhưng với một thái độ bao dung hơn cho bản thân.
So với ghen ghét, Ghen tỵ Tán thưởng lành mạnh hơn vì bạn:
- Dám thừa nhận mặt tối trong mình, thứ vốn dĩ ai cũng muốn giấu.
- Phân biệt phải trái, để ngưng đổ lỗi cho người khác chỉ vì mình cảm thấy tệ.
- Tin vào sự muôn hình vạn trạng của cuộc sống, rằng thành công của bạn có thể đến muộn và điều đó chẳng sao.
- Tập trung tin tưởng vào bản thân, vì có khi bạn cũng là “peer pressure” của ai đó ở những khía cạnh bạn không ngờ đến.
Nhờ đó, bạn giữ mình ở trạng thái bình thản hơn khi đón nhận tin vui.
Song nói thì dễ, làm được hay không mới là chuyện khó. Đặc biệt khi bạn vẫn đang dừng ở Ghen tỵ Cay nghiệt. Dưới đây là các bước để nhẹ nhàng giải cứu chính mình khỏi hố đen khó xử.
Làm sao để thật lòng vui cho bạn, mà không buồn cho mình?
HBR gợi ý bạn 3 bước chậm rãi để xử lý lòng ghen tỵ như sau.
Gọi tên mọi cảm xúc: Bạn có thực sự CHỈ đang ghen tỵ, khi bạn ghen tỵ?
Đằng sau 2 chữ “ghen tỵ” mang nhiều lớp lang cảm xúc hơn thế.
Theo các nhà tâm lý, ghen tỵ khiến ta thấy tệ vì nó đi kèm cả cảm giác xấu hổ, thất vọng, buồn bã, tức giận, hay tiếc nuối. Chính tổ hợp mạnh mẽ này mới hóa quả tạ to tướng nhấn chìm ta.
Điều bạn cần làm là chỉ tên điểm mặt từng cảm xúc một, càng cụ thể càng tốt, bằng cách trả lời các câu hỏi dưới đây:
- Khoảng trống lớn nhất trong mình khi nghe tin vui từ BFF là gì? (Ví dụ: Cô đơn khi nghe bạn mình đã đính hôn)
- Sự trống rỗng đó diễn ra mạnh mẽ không?
- Mình có đang bị đe dọa? Hay chính suy nghĩ mình đang đe dọa mình?
- Có chăng mọi sự tệ hơn vì ta đang xấu hổ?
Tìm ra điều gì mới thực sự quan trọng với bản thân bạn
Giờ đây khi đã hiểu hơn một chút về nội tâm bên trong, hãy xác định chính xác thứ bạn còn thiếu khi ghen tỵ.
Bạn ghen tỵ với sự nghiệp của bạn thân vì mức lương họ gấp đôi bạn? Vì họ có cơ hội gặp mentor tốt hơn? Vì tương lai họ thăng tiến rõ ràng?
Cũng tương tự như ghen tỵ với tình yêu của BFF. Có phải vì bạn khao khát cần người yêu để tâm sự? Hay bạn chỉ muốn có đôi có cặp vì FOMO vào dịp lễ?
Có muôn vàn lý do khiến ta thấy trống vắng. Trong đó ta chỉ cần tìm ra 1 lý do cốt lõi nhất để đọc vị các nhu cầu của bản thân. Đây sẽ là một quá trình dài hơi, để bạn soi chiếu sâu vào trong để hiểu chính mình. Sau bước này, bạn có thể tìm ra điều gì mới thực sự quan trọng với mình nhất, sau tất cả.
Thiếu gì bù đó, hãy đứng dậy và hành động
Đây gọi là bước “thiếu gì, bù đó”.
Sau khi xác định rõ điều quan trọng nhất bạn còn thiếu, đây là bước lên kế hoạch để hiện thực hóa điều đó. Bạn cần tập trung cao độ vào bản thân mình ở thời điểm này.
Hãy xem xét cả việc... tách bản thân khỏi người bạn thành công một thời gian. Khi bên trong đã đủ đầy tự tin, bạn có thể quay lại đối diện với thành công của bất kỳ ai với một thái độ tích cực mới.
Cuối cùng, tôi sẽ để lại một vài điểm sáng khi bạn ghen tỵ với BFF. Đừng vội buồn phiền vì ghen tỵ cũng là lúc bạn:
- Cơ hội hiểu thêm về bản thân: Chỉ khi ghen tỵ vì công việc của người bạn, bạn mới nhận ra vấn đề sự nghiệp quan trọng với mình thế nào. Ghen tỵ chính là nút thắt để bạn nhận ra điều gì thực sự quan trọng với bản thân để từ đó quyết tâm hơn.
- Học từ vấp ngã của người khác: Mọi người cũng trải qua thăng trầm trước khi tỏa sáng, và bạn cũng vậy.
- Cảm thấy được truyền cảm hứng: Thành công của người thân là minh chứng họ làm được, bạn cũng làm được. Điều này giúp bạn tạo động lực và bước đi trên con đường của riêng mình vững vàng hơn.