Cứ mỗi mùa World Cup, bên cạnh những trận đấu kịch tính, xã hội còn phải tiếp nhận tin tức về những thảm kịch xảy ra do thua độ bóng đá. Bất chấp những hậu quả nghiêm trọng như nợ nần chồng chất, tù tội, hay thậm chí tự tử, tình trạng đánh bạc vẫn thường xuyên xảy ra và chưa có dấu hiệu chấm dứt.
Nhiều cá nhân sẵn sàng lừa dối gia đình, bán nhà cửa để dấn thân vào những ván bạc “lành ít dữ nhiều”. Họ cảm thấy khó khăn để dừng lại, bất chấp kết quả chiến thắng hay thất bại. Điều gì đứng sau tâm lý “còn thở còn gỡ này?”
Điều gì xảy ra với não bộ khi đánh bạc
Đánh bạc là hành vi đặt cược tiền hoặc các vật có giá trị vào các kết quả chưa rõ ràng nhằm mục đích có thêm tiền hoặc các giá trị vật chất. Các hình thức đánh bạc như lô đề, cá độ đều có chung đặc điểm: số tiền thưởng hấp dẫn đi kèm rủi ro cao.
Khi tham gia đánh bạc, người chơi chấp nhận vô vàn các yếu tố thuần túy may rủi và phó mặc tài sản của bản thân cho “thần may mắn” định đoạt. Hành động liều lĩnh bất chấp mọi rủi ro này có liên quan mật thiết đến một số vùng nhất định của não bộ.
Cụ thể, theo một nghiên cứu đăng tải trên Thư viện Y học Quốc gia Mỹ (NLM), việc chấp nhận rủi ro liên quan đến vùng prefrontal cortex (vỏ thùy giữa trán - ảnh hưởng đến quá trình quyết định, ghi nhớ và điều chỉnh cảm xúc), orbital frontal cortex (vỏ não trán ổ mắt - giúp cơ thể phản ứng với cảm xúc) và insula (có chức năng điều chỉnh hệ thần kinh tự chủ).
Cùng với đó, sự không chắc chắn của mỗi ván bạc khiến Adrenaline liên tục được tiết ra. Hormone này được sản xuất khi bộ não cảm thấy tình trạng nguy hiểm hay căng thẳng. Điều này giải thích cho sự hồi hộp, phấn khích và tim đập nhanh của người cá độ khi xem các trận đấu. Trạng thái này cũng thúc đẩy họ đưa ra các quyết định bất chấp rủi ro.
Mặt khác, số tiền thưởng gấp hàng chục, hàng trăm lần trực tiếp kích thích Hệ thống phần thưởng (reward system) của bộ não. Khi chiến thắng một ván bạc, cơ thể giải phóng một lượng lớn các hormone như dopamine, endorphins khiến người chơi bạc trải qua hàng loạt cảm giác tích cực như phấn khích, hân hoan và sảng khoái.
Đây cũng là trải nghiệm tương tự như khi cơ thể con người được ăn ngon, làm tình hoặc sử dụng các chất kích thích. Các trải nghiệm này đầy phấn khích, hân hoan và rất dễ gây nghiện.
“Còn thở là còn gỡ, dừng lại là thất bại”
Cảm giác sung sướng khi chiến thắng số tiền lớn hiển nhiên sẽ khiến người chơi muốn tiếp tục tham gia đánh bạc. Nhưng tại sao sự thất vọng, bi quan và tức giận khi thất bại cũng thúc đẩy điều tương tự?
Trong một khảo sát với 5,500 người chơi bạc, nhà tâm lý học Mark Griffiths đã đưa ra kết luận về động lực ẩn sau hành vi của họ. Kết quả cho thấy tiền thưởng lớn là yếu tố thúc đẩy mạnh mẽ nhất, theo ngay sau đó là cảm giác vui và phấn khích. Mark Griffiths nhận định rằng ngay cả khi thua cuộc, cơ thể người chơi bạc vẫn không ngừng sản xuất adrenaline và endorphin.
Theo nhà thần kinh học Robb Rutledge, việc thua cuộc liên tục còn gia tăng mức độ hạnh phúc của những chiến thắng sau đó. Cụ thể, khi thua liên tiếp các ván bài, điều này khiến tâm trạng của người chơi tụt dốc thảm hại. Sau đó, chỉ cần một chiến thắng cũng khiến họ cảm thấy tích cực trở lại.
Nhiều người chơi thậm chí coi các chuỗi thất bại chính là “điềm báo” của chiến thắng. Cảm xúc sau thất bại thậm chí khiến người chơi trở nên liều lĩnh hơn. Họ sẵn sàng bất chấp mọi rủi ro nhằm mục đích gỡ lại những gì đã mất.
Có thể thấy rằng phần thưởng hấp dẫn không phải là yếu tố duy nhất gây nghiện ở cờ bạc. Đó còn là cảm giác phấn khích và hạnh phúc mà người chơi trải qua trong xuyên suốt quá trình. Nếu để mặc cảm xúc chi phối, chiến thắng hay thất bại một ván bạc đều có nguy cơ dẫn người ta đến một quyết định chung, đó là tiếp tục chơi.
Nghiện cờ bạc nghiêm trọng hơn chúng ta tưởng
Giống như ma túy và rượu, cơ chế kích thích hệ thống tưởng thưởng của cờ bạc cũng có thể gây nghiện.
Khác với sở thích chơi bạc để giải trí, Gambling Disorder hay Nghiện cờ bạc được coi là một hội chứng rối loạn tâm lý trong DSM-5 (cẩm nang chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần). Người mắc hội chứng này chịu một sự thôi thúc không thể kiểm soát với việc đánh bạc, bất chấp hậu quả gây ra cho bản thân và người xung quanh.
Nếu những người đánh bạc giải trí có khả năng dừng cuộc chơi khi đã thua ở mức giới hạn, thì người nghiện cờ bạc rất khó khăn để làm điều tương tự. Họ trải qua cảm giác khó chịu, dằn vặt và tức tối khi không được đánh bạc. Dù ý thức được nguy cơ nợ nần hay phá sản, người nghiện tiếp tục đưa mình vào các sòng bài hay tham gia cá độ để gỡ lại tiền hoặc trốn tránh các vấn đề.
Một số người mắc hội chứng Gambling disorder có được những giai đoạn thuyên giảm ngẫu nhiên. Sẽ có những khoảng thời gian họ đánh bạc ít hơn hoặc hoàn toàn không có nhu cầu cho việc này. Tuy vậy, giai đoạn này khó có thể kéo dài nếu không có sự can thiệp từ các biện pháp điều trị có hệ thống.
Một điểm cần lưu ý đó là việc nghiện đánh bạc không nhất thiết là hoàn toàn do người bệnh chủ động. Nghiện cờ bạc có thể là kết quả của hàng loạt yếu tố, bao gồm di truyền, sinh học và môi trường xung quanh. Các nguyên nhân gây ra hội chứng này vẫn cần nhiều nghiên cứu để đưa ra kết luận chính xác.
Cờ bạc, người không chơi là người thắng
Ở nước ta, bất kỳ hoạt động đánh bạc nào không có sự cho phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đều được tính là vi phạm pháp luật. Chúng ta cũng đã thấy rõ những ảnh hưởng nặng nề mà hành động này có thể gây ra cho người chơi.
Hàng loạt lý thuyết xác suất thống kê cũng đã kết luận rằng khi lặp đi lặp lại hoạt động đánh bạc, chiến thắng luôn thuộc về các nhà cái. Việc cố gắng gỡ lại sau thất bại chỉ khiến người chơi bị đặt ở càng tình thế ngày càng khó khăn.
Khi các hình thức đánh bạc biến tướng và trở nên phổ biến, mỗi người cần có những biện pháp để không rơi vào cuộc chơi cầm chắc phần thua này.
Thúc đẩy hormone hạnh phúc bằng các biện pháp lành mạnh
Những hormone như dopamine hay endorphins mà não bộ tiết ra xuyên suốt quá trình chính là thứ khiến đánh bạc dễ gây nghiện. Vì vậy, cách để loại bỏ thói quen này đó là bù đắp các hormone mà não bộ khao khát bằng các phương pháp lành mạnh và hợp pháp.
Tập thể dục, massage, thiền định đều được chứng minh là có tác dụng thúc đẩy não bộ sản sinh các hormone hạnh phúc. Một số thực phẩm như chocolate, coffee, hay sữa cũng có thể giúp chúng ta phấn chấn hơn.
Bên cạnh đó, việc ở trong một mối quan hệ yêu đương cũng là một cách thức ổn định để duy trì cảm giác hạnh phúc và hân hoan trong thời gian dài.
Tìm kiếm sự trợ giúp của các chuyên gia
Nghiện đánh bạc là một hội chứng rối loạn tâm lý cần đến sự can thiệp của các chuyên gia với cách thức điều trị phù hợp. Giống như các bệnh lý khác, chúng ta không nên tự chẩn đoán và tự điều trị khi chưa có sự hướng dẫn chuyên môn.
Nếu cảm thấy bản thân có dấu hiệu đánh bạc một cách mất kiểm soát, hãy tìm đến các phòng khám, bệnh viện để được tư vấn chuyên môn. Các biện pháp điều gì có thể liên quan đến tư vấn tâm lý, dùng thuốc, hay phục hồi chức năng nội trú.