The Last of Us là series sản xuất dựa trên tựa game nhập vai cùng tên do HBO đầu tư sản xuất trong năm 2023. Với thể loại giả tưởng, kinh dị khắc họa thế giới ở thì tương lai, bức tranh toàn cảnh mà xã hội loài người có thể phải đối mặt.
Tác phẩm xoay quanh Joel – một người đàn ông phải sinh tồn với những “thây ma.” Trong cuộc hành trình đưa cô bé miễn nhiễm Ellie đến nơi bào chế thuốc chữa, anh cũng chạy xa vùng đất phía Đông, nơi các thể chế toàn trị đang vươn dậy cùng sự độc tài và bạo lực.
Nhận 97% cà chua tươi và lượng rating chỉ riêng tập 3 đã tăng đến 37% so với khởi đầu. Tại sao phim được khen ngợi? Và những câu hỏi nào về loài người ở thì tương lai mà bộ phim này đặt ra buộc chúng ta "nhập vai" và suy ngẫm?
Thế giới có thật sự xấu hơn?
Câu trả lời đáng buồn là “có”.
Lấy bối cảnh một quốc gia châu Á vào năm 2003 có người bị nhiễm một loài ký sinh kỳ lạ, The Last of Us được lấy cảm hứng từ một hiện tượng tự nhiên có thật để xây dựng nên cốt truyện của mình. Đây là khác biệt đầu tiên của series này so với các bộ phim zombie phổ biến gần đây.
Ý tưởng này được hiện thực hóa từ sự thật, Đông trùng hạ thảo (hay nấm “thây ma”) có tập tính ký sinh vào các loài kiến, chiếm lấy tâm trí và biến chúng thành “giá thể” để di chuyển đến các vùng ẩm ướt thuận tiện cho sự phát triển các bào tử (nấm.) Và khi đã đến đúng chỗ, các bào tử này sẽ giết vật chủ để tiếp tục tìm những con mồi mới.
May cho chúng ta là ở thời điểm hiện tại, nhiệt độ cơ thể con người chưa phù hợp cho các bào tử nấm sinh sống. Với khí hậu hiện tại, các loài nấm này cũng không có động lực tiến hóa. Thế nhưng một khi hiệu ứng nhà kính, biến đổi khí hậu làm cho Trái Đất nóng lên, rất có thể một cơ chế nào đó “khiến chúng bừng tỉnh.”
Do đó, bên cạnh là một tác phẩm hậu tận thế đậm tính hư cấu cũng như giải trí, The Last of Us cũng gửi một sự cảnh báo đến chúng ta. Đó là biến đổi khí hậu cũng như khởi sinh những căn bệnh mới bỗng bừng tỉnh dậy sau giấc ngủ đông hàng trăm triệu năm, dưới một lớp băng dày mà ta chưa bao giờ biết đến.
Con người liệu có khả năng đánh bại “thây ma”?
Không chỉ mới mẻ trong cách dùng nấm như là nguồn gốc cho những thây ma, thông qua các đặc trưng sinh học của sinh vật này, các nhà làm phim cũng cho thấy tầm quan trọng của việc đoàn kết và chung chí hướng.
Thực tế là nấm mà chúng ta thấy, thứ mà chúng ta ăn chỉ là một phần nhỏ trong "hệ thống sống" của nó. Nhà dinh dưỡng học Michael Pollan trong cuốn Nào tối nay ăn gì – Thế lưỡng nan của loài ăn tạp đã từng nói rằng, nấm có một hệ thống những sợi dây liên kết phức tạp, và nó đồ sộ đến mức hình thành nên một “thế giới thứ 3 trên Trái Đất này.”
Do đó, một khi một điểm cục bộ bị đánh động toàn mạng lưới cũng sẽ thức tỉnh. Điều này không chỉ làm gia tăng cảm giác kích thích, mới lạ khi “binh đoàn zombie” giờ đây khó tiêu diệt hơn, mạnh hơn, có liên kết hơn; nhưng cũng cho thấy dù có thế nào thì mối liên hệ giữa những con người cũng mạnh mẽ hơn.
Đây cũng chính là ngầm ý mà các nhà làm phim tạo ra để xây dựng sợi dây liên hệ giữa Joel, Tess và Ellie trong việc chạy trốn đến khu phía Tây để tìm “thuốc giải.” Cũng giống như những phim theo chủ nghĩa anh hùng, sự tương trợ lẫn nhau giữa những “sinh vật bậc cao” đứng đầu chuỗi thức ăn chắc hẳn sẽ đánh bại được “binh đoàn toàn nấm”.
Nhưng bằng cách nào và ra làm sao thì vẫn còn phải chờ đến các tập tiếp theo để có thể biết?
Thế giới hậu tận thế sẽ như thế nào?
Cũng như những tác phẩm khác khi hiện thực hóa bức tranh toàn cảnh sau bi kịch lớn, The Last of Us cũng cho thấy được hiện trạng thế giới sau việc đối phó với những lực lượng không dễ kiểm soát.
Theo đó nhà nước vẫn sẽ nắm quyền, lui về co cụm trong những lãnh thổ quét sạch mầm bệnh. Có phần giống với series House of the Dragon khi nhà làm phim tạo ra lãnh thổ rời rạc để con người ta tìm cách giao tiếp cũng như thông thương qua những con đường nguy hiểm. Khi có nhiều hơn một cá thể về mặt số lượng, những sự so sánh liền sẽ diễn ra, kéo theo sau đó là sự chống đối.
Bởi nhẽ như Aristotle từng nói “Con người về bản chất là một sinh vật chính trị,” do đó họ khát quyền lực mọi lúc mọi nơi. The Last of Us tạo ra được đặc trưng này, khi ở trung tâm là FEDRA – lực lượng nhà nước chuyên quyền, độc tài, đổi sức lao động của những công dân thành thứ mà họ ăn được, dưới sự kiểm soát bằng đàn áp những sự chống đối.
Bên chống đối, mơ về thế giới cấp tiến với dân quyền, bình đẳng, tự do là Firefly. Họ chỉ gồm những người với sức lực và vũ khí giới hạn, liên tục sẽ bị đập tan, nhưng sẽ không thôi đứng dậy hướng về lẽ phải.
Ngoài ra vai trò của luật pháp cũng được đề cao trong bộ phim này. Bên cạnh FEDRA và Firefly là những lực lượng hoạt động theo tôn chỉ riêng, có luật pháp và quy ước riêng, thì nhóm Hunters ở tập thứ 4 lại bùng phát lên giữa 2 khía cạnh.
Hunters là tập hợp người hoài nghi và không tin vào bất cứ thứ gì. Lấy cướp bóc, giết người làm trọng tâm, họ là đối trọng tất yếu xuất hiện và dễ giải thích khi con người ta buộc phải sinh tồn.
Do vậy có thể thấy rằng tuy là một bộ phim giả tưởng – giải trí, thế nhưng thế giới hậu tận thế của những nhà văn danh tiếng như José Saramago hay Margaret Atwood cũng được dựng lên vô cùng chi tiết và đầy sống động.
Liệu có hạnh phúc trong cảnh khổ đau?
Các nhà triết học Hy Lạp cổ theo thuyết khoái lạc đã từng cho rằng, để có hạnh phúc con người cần giảm nhẹ khổ đau chứ không phải là tránh né khổ đau. Ở The Last of Us, các nhà biên kịch cũng rất tinh tế khi triển khai thêm các nhân vật từng ít xuất hiện trong tựa game gốc.
Một trong số đó là mối quan hệ giữa Bill và Frank – cặp đôi đồng tính mà câu chuyện đẹp của họ chiếm hết dung lượng của tập thứ 3. Ở tập phim này, tình cảnh của một con người trong cảnh chạy trốn, e sợ đã được dựng lên. Không còn những cảnh chiến đấu, họ là những con người thật khát khao yêu đương và muốn được ở cạnh nhau cho đến ngày cuối.
Hai người đàn ông ấy không muốn chạy trốn đến một vùng đất không thuộc về mình, mà họ hấp nhận ở lại để sống cùng nhau, ở bên cạnh nhau. Tình yêu khởi phát làm nhẹ nỗi sợ, và đã cho thấy dù thế giới này xoay chuyển đến đâu, thì người ta yêu chỉ cần thấy nhau, được chạm vào nhau cũng là quá đủ.
Như vậy có thể thấy rằng dù là ở khía cạnh nào thì The Last of Us cũng đã đặt ra những câu hỏi mới có phần thức thời trong thời điểm này. Phản ứng ra sao, hành động thế nào tồn tại độc lập bên ngoài bộ phim.
Thế nhưng với những tác phẩm hậu tận thế liên tục ra đời với khoảng cách ra mắt ngày càng gần hơn, thì đây rõ ràng là một “tham chiếu” rất đáng suy ngẫm trong những ngày tháng tới.