1. Cult là gì?
Cult là một nhóm nhỏ những người tôn thờ một lý tưởng, hình mẫu hay vật thể được coi là kỳ lạ hoặc đến mức cực đoan.
Giống như pê đê và weeaboo, cult mang sắc thái tiêu cực, thường được dùng bởi những người khó chịu và sợ hãi trước những tín đồ thuộc các tổ chức nằm ngoài sự hiểu biết của họ.
2. Nguồn gốc của cult?
Tương tự những từ có tiền tố “cult-” như culture (văn hóa) và cultivation (trồng trọt), từ cult có nguồn gốc từ “cultus” trong tiếng Latin.
Cultus là một từ mang nhiều ý nghĩa khác nhau, nó vừa là “cày cấy, trồng trọt” vừa là “đào tạo, giáo dục” hoặc cũng có thể là “tôn thờ”. Trong tiếng Anh, nghĩa của từ cult có sự biến đổi theo thời gian.
Cult xuất hiện từ thế kỷ thứ 17 với ý nghĩa là “tôn thờ”. Lúc này, cult được dùng để chỉ nhánh nhỏ của một tôn giáo hoặc các nghi thức và thực hành của nhánh đó. Ví dụ như “the cult of Dionysus” (tôn thờ Dionysus - vị thần rượu nho trong thần thoại Hy Lạp).
Đến thế kỷ 18, ý nghĩa của cult được mở rộng để nói về sự ngưỡng mộ hoặc sùng bái đối với một người, một hệ tư tưởng hoặc một xu hướng. Chẳng hạn như “the cult of success” (tôn thờ sự thành công).
Đến thế kỷ 19, cult thường được dùng để chỉ một tôn giáo không chính thống.
3. Vì sao cult phổ biến?
Các giáo phái hoặc tổ chức kỳ bí vượt xa tầm kiểm soát và hiểu biết của người bình thường là kho tàng phong phú cho các nhà làm phim kinh dị. Những bộ phim khai thác về đề tài cuồng giáo nổi tiếng gần đây có thể kể đến Apostle (2018), Hereditary (2018), Midsommar (2019).
Nhắc đến cult, mọi người thường nghĩ đến một giáo phái hắc ám, nơi mà người/nhóm người đứng đầu dùng những phương thức như thao túng, tẩy não, kiểm soát, cô lập để tách biệt các thành viên ra khỏi gia đình hoặc cộng đồng.
Diễn viên Tom Cruise là thành viên của một giáo phái mang tên Scientology (Khoa luận giáo). Đã có nhiều lời đồn đoán rằng, bởi vì gia nhập giáo phái này nên cuộc hôn nhân của anh với Nicole Kidman lẫn Katie Holmes mới “cơm chẳng lành canh chẳng ngọt” và lần lượt kết thúc bằng việc “đường ai nấy đi”.
Theo the Guardian, dấu hiệu để nhận biết một cult hắc ám bao gồm:
- Độc đoán mà không bao giờ có trách nhiệm giải trình.
- Không chấp nhận những câu hỏi hoặc yêu cầu quan trọng từ các thành viên.
- Thiếu minh bạch về ngân sách và các loại chi phí.
- Có nỗi sợ hãi phi lý về thế giới bên ngoài như thảm họa sắp xảy đến hoặc những âm mưu xấu xa.
- Không có lý do nào được coi là chính đáng khi một người rời bỏ tổ chức.
- Các thành viên thường kể lại những bi kịch cuộc đời với mô típ giống nhau.
- Có những hồ sơ, sách hoặc báo cáo ghi lại hành vi sai trái của nhóm/người lãnh đạo.
- Những tín đồ không bao giờ cảm thấy mình “đủ tốt”.
- Nhóm/người lãnh đạo là “ánh sáng chân lý” duy nhất, suy nghĩ phản biện không được hoan nghênh.
Hiện nay, từ cult đã được giảm bớt sắc thái tiêu cực. Nó thường được dùng như tiếng lóng nói vui để chỉ những hội nhóm ít người nhưng có một sự yêu thích bền bỉ đối với một nhân vật, bộ phim hoặc loại hình văn hóa, nghệ thuật nào đó.
4. Cách dùng cult?
Tiếng Anh
A: Do you know Game of Thrones? That TV series has a cult following.
B: Yeah, until the last season.
Tiếng Việt
A: Biết phim Game of Thrones không? Phim đó có một lượng "tín đồ" hùng hậu lắm đấy.
B: Ừ, cho tới mùa cuối cùng.