Tiếp nối bài viết “Để điều chỉnh giá trị cá nhân, cần tìm kiếm những giá trị lành mạnh”, dưới đây là phần tiếp theo của bài viết “Personal Values: How to Know Who You Really Are”, được đăng trên blog cá nhân của tác giả Mark Manson.
Ta thường không tập trung vào cách mình thở cho đến khi học các phương pháp chánh niệm. Các giá trị cũng tương tự như vậy. Chúng ta không nhận ra cách chúng đang dẫn dắt các hành vi hàng ngày của mình. Phải đến khi ai đó trên mạng nói về những giá trị tàn bạo mà Hitler theo đuổi, ta mới tự ngẫm lại xem bản thân có đang đi theo con đường hủy diệt nào không.
Một số người đã thành công trong việc “chạy trốn” và “tìm thấy bản thân” ở những chân trời góc bể xa lắc, theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Nhưng hầu hết chúng ta vẫn mắc kẹt trong guồng quay cuộc sống. Ta cứ chạy mãi không ngừng, quá bận rộn để dừng lại và tự hỏi ta làm tất cả vì điều gì.
Giờ tôi đã thu hút được sự chú ý của bạn, hãy để tôi hỏi bạn một vài câu giúp bạn xác định giá trị và “tìm thấy chính mình”.
Câu hỏi đầu tiên, vì giá trị cá nhân đơn giản là thước đo để ta xác định một cuộc sống thành công và ý nghĩa, hãy tự hỏi bản thân:
Theo bạn, thế nào là một cuộc sống thành công và ý nghĩa?
Lúc còn nhỏ, bạn có từng muốn trở thành phi công? Hay mơ ước có một gia đình hạnh phúc với năm đứa con? Khi nhắm mắt lại, bạn có tưởng tượng cảnh mình sải bước trên thảm đỏ trong bộ đầm hiệu, với hàng loạt ống kính nháy lia lịa xung quanh?
Ở bước này, bạn không cần đánh giá cái hình ảnh bạn đang tưởng tượng đó (bạn sẽ làm việc đó sau). Bất kể hình ảnh đó như thế nào, hãy giữ nó y nguyên. Quan trọng là, đó chính là cuộc sống bạn thực sự mong mình có.
Khi đã hình dung một cách rõ rệt về cuộc đời lý tưởng, bạn hãy tiếp tục hỏi bản thân:
Bạn mong muốn điều gì từ cuộc sống này?
Bạn muốn trở thành phi công vì điều đó thật ngầu, hay vì bạn muốn giàu có? Hay vì bạn muốn các nàng say như điếu đổ khi nhìn bạn trong bộ đồng phục cơ trưởng gợi cảm? Hay chỉ đơn giản vì bạn ngưỡng mộ sự phát triển công nghệ và muốn lái máy bay thật điêu luyện?
Tự hỏi bản thân “vì sao?” sẽ giúp bạn tìm ra giá trị nền tảng ẩn dưới cuộc sống lý tưởng bạn luôn mơ mộng. Bạn muốn làm phi công, nhưng giá trị thực sự bạn theo đuổi đằng sau mơ ước đó là gì? Ngoại hình, tiền bạc, sức hấp dẫn tình dục hay kỹ năng điêu luyện?
Đến bước này mới là lúc bạn đánh giá mơ ước của mình với các câu hỏi: Những giá trị này tốt hay xấu? Dựa trên dẫn chứng hay cảm xúc? Có tính xây dựng hay phá hoại? Có hay không thể kiểm soát được? Bạn có muốn để chúng dẫn lối mình từ giờ đến hết đời hay không?
Nếu câu trả lời là có thì tốt rồi, bạn có thể tiếp tục với ước mơ đó. Nhưng nếu là không, thì đã đến lúc bạn “tái tạo” bản thân và đi tìm giá trị khác tốt hơn - nhưng tôi sẽ nói về điều đó sau.
Nếu thành thật với bản thân khi trả lời hai câu hỏi trên, bạn sẽ khám phá ra giá trị thực của mình. Nhưng như bạn đã thấy, hầu hết chúng ta đều rất giỏi trong việc “lừa” chính mình. Ta nói với chính mình cái ta ước là thật, chứ không phải cái ta thật sự có.
Bạn có thể nói bạn muốn làm phi công. Bạn mường tượng rất rõ cảnh mình mặc bộ đồng phục đó, thậm chí cảm nhận được sức nặng của chiếc mũ cơ trưởng trên đỉnh đầu. Nhưng nếu bạn dành suốt mấy chục năm qua để leo các nấc thang công sở, thì hành động của bạn đang mâu thuẫn với lời nói. Có một sự chênh lệch về giá trị ở đây.
Bạn nhớ điểm mấu chốt của giá trị không? Nó được phản chiếu trong hành vi của chúng ta. Khi nói đến giá trị, cái bạn làm quan trọng hơn cái bạn nói rất nhiều.
Bạn có thể nói bạn muốn một gia đình hạnh phúc với 5 đứa con xinh ngoan. Bạn có thể đứng trên nóc nhà hét đến khản giọng rằng bạn coi trọng tình cảm và gia đình hơn tất cả. Nhưng nếu bạn luôn tìm cớ trốn tránh một buổi hẹn hò, rất có thể đó không phải là điều bạn thực sự coi trọng.
Vì vậy, bạn nên kiểm tra thực tế bằng hai câu hỏi đó. Liệu giá trị bạn nói có khớp với những gì bạn làm? Có sự chênh lệch nào không? Nếu có, thì cái gì mới là thứ bạn thực sự coi trọng?
Nếu chưa từng làm bài tập nào như vậy, sẽ hơi khó để xác định những giá trị nào ẩn dưới tầm nhìn và hành vi trong cuộc sống của bạn. Để giúp bạn làm điều đó, tôi đã tổng hợp một danh sách các giá trị cá nhân theo hạng mục như sau:
Danh sách các giá trị cá nhân
Vậy nếu có sự chênh lệch giữa giá trị bạn nói và hành động bạn làm, phải làm gì để “tái tạo” bản thân? Cùng tìm hiểu ở phần tiếp theo.